İktisadı Yeniden Felsefeyle Buluşturmak: Amartya Sen’in Adam Smith Okuması

Yıl 2017, Cilt: 7 Sayı: 1, 117 - 137, 30.07.2017

Adem Levent

Öz

Adam Smith, piyasa ekonomisinin en önemli teorisyeni ve modern iktisadın kurucusu olarak bilinmektedir. Bununla birlikte Smith’in düşünceleri etrafında birbiriyle uyumlu olmayan bir literatür bulunmaktadır. Bu literatür içerisinde Smith, iktisatçıların politik tercihlerine bağlı olarak ideolojik bir tartışmanın nesnesi haline getirilmektedir. Amartya Sen’in Smith ile ilgili düşünceleri dikkat çekmektedir. Sen’e göre Smith’in düşünceleri, çağdaş iktisat teorisinde yanlış yorumlanmıştır. Bu yanlış yorumlama, insan davranışlarının rasyonalitesi, piyasa ekonomisi ve devletin ekonomideki rolü gibi birkaç tema üzerinden günümüzde devam etmektedir. Smith’in yazılarındaki iddialar kişisel çıkara dayalı olmaktan daha çok sempati ve genel davranış kurallarına yöneliktir. Düzenleyici piyasalarda devletin rolü, Smith’in analizinde bulunmaktadır. Sen’e göre Smith’in düşüncelerinde, hoş görülü bir toplumun nasıl kurulacağının ve adalet ideasının nasıl gerçekleşeceğinin ipuçları da mevcuttur. Sen’in Smith okumasının biri disipliner diğeri de politik olmak üzere iki iması bulunmaktadır. Smith’e dayanılarak geliştirilen disipliner ima, Sen’in iktisat disiplinini dar bir çerçevenin dışında okuma ve geliştirme isteğidir. Politik ima ise iktisadi liberalizme yönelik örtük bir eleştiridir. Bu çalışmada Adam Smith’in Amartya Sen üzerindeki düşünsel etkisi ele alınmıştır. Bu etki, gelişen ticari toplumun ve iktisat disiplininin felsefi temelli kavranışına fırsat sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Adam Smith, Amartya Sen, Kişisel çıkar, İhtiyatlı davranış

Reconciling Economy with Philosophy: Amartya Sen’s Reading of Adam Smith

Öz

Adam Smith is known as the most important theorist of the market economy and the founder of modern economics. However, there is a literature around Smith’s thoughts which are not compatible with each other. In this literature, Smith is brought into an object of ideological debate depending on the preferences of the political economists. Amartya Sen’s thought about Smith is remarkable. According to Sen, the thought of Smith is misinterpreted in contemporary economic theory. This misinterpretation continues today through several themes
such as rationality of human behavior, market economy and the role of state in the economy. The claims in Smith’s writing is not based on self-interest, but is addressed to sympathy and general rules of behavior. The role of state in regulating market is presented in Smith’s analysis. According to Sen, how to establish a tolerant society and the tips of how to take place the idea of justice are also available in Smith’s thoughts. Sen’s reading of Smith has two connotations: one of them is discipliner and the other one is politics. The discipliner connotation which is developed based on Smith is Sen’s reading and enhancement requests of economics discipline outside a narrow framework. The political connotation is implicit criticism of economic liberalism. In this study, the ideational influence of Adam Smith on Amartya Sen is examined. The effect gives an opportunity to understand the thriving commercial community and philosophical base of economics discipline.

Anahtar Kelimeler

Adam Smith, Amartya Sen, Self-interest, Social justice

Kaynakça

• Arrighi, G. (2009). Adam Smith Pekin’de. (İ. Yıldız, Çev.) İstanbul: Yordam Kitap.
• Blaug, M. (1999). Economic theory in retrospect. Cambridge: Cambridge University Press.
• Boz, Ç. (2009). Amartya Sen’in yetkinlik yaklaşımı: teori ve uygulama (Doktora tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul). http://tez2.yok.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
• Boz, Ç. (2012). Adam Smith ve Amartya Sen, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 14 (3), 71-96.
• Eiffe, F. F. (2008). Amartya Sen reading Adam Smith, History of Economics Review. 1-23.
• Fine, B. ve Milonakis, D. (2014). İktisat emperyalizminden acayip iktisada. (E. Kırmızıaltın ve H. Bilir, Çev.). Ankara: Heretik Yayıncılık.
• Göçmen, D. (2007). The Adam Smith problem human nature and society in the theory of moral sentiments and the wealth of nations. London: Tauris Academic Studies.
• Hirschman, A. O. (2008). Tutkular ve çıkarlar. (B. Cezar, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.,
• Hirshleifer, J. (1985). The Expanding Domain of Economics. The American Economic Review, 75 (6), 53-68.
• Holthoon, F. L. V. (1993). Adam Smith and David Hume: with Sympathy. Utilitas, 5 (1), 35-48.
• Hutchison, T. (1994). The uses and abuses of economics contentious essays on history and method. London: Routledge.
• İnsel, A. (2000). Özgürlük Etiği Karşısında İktisat Kuramı: Amartya Sen’in Etik İktisat Önerisi. Toplum ve Bilim, 86 (Güz), 7-21.
• Khalil, E. L. (2002). Is Adam Smith Liberal? Journal of Institutional and Theoretical Economics, 158 (4), 664-694.
• Klamer, A. (1989). A Conversation with Amartya Sen. Journal of Economic Perspectives, 3 (1), 135-150.
• Lazear, E. P. (2000). Economic Imperialism. The Quarterly Journal of Economics, 115 (1), 99-146.
• Meda, D. (2012). Emek kaybolma yolunda bir değer mi?. (I. Ergüden, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Özveren, E. (2010). Bir Sosyal Bilimci Olarak Adam Smith’in Uzak Görüşlülüğü. M. Kara ve N. E. Aydınonat (Ed.), Görünmez Adam Smith içinde (s. 19-52). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Polanyi, K. (2000). Büyük dönüşüm çağımızın sosyal ve ekonomik kökenleri. (A. Buğra, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Rawls, J. (2005). A theory of justice. Cambridge: The Belknap Press.
• Rawls, J. (2007). Siyasal liberalizm. (M. F. Bilgin, Çev.) İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Rothschild, E. and Sen, A. (2006). Adam Smith’s Economics. Knud Haakonssen (Ed.), The Cambridge Companion to Adam Smith içinde (s. 319-366). Cambridge: Cambridge University Press.
• Samuels, W. J. (1977). The Political Economy of Adam Smith. Ethics, 87 (3), 189-207.
• Schumpeter, J. A. (1986). History of economic analysis. London: Routledge.
• Sen, A. (1977). Rational Fools: A Critique of the Behavioral Foundations of Economic Theory. Philosophy & Public Affairs, 6 (4), 317-344.
• Sen, A. (1986). Adam Smith’s Prudence, S. Lall and F. Stewart (Ed.), Theory and Reality in Development içinde (s. 28-37). London: Macmillan Press.
• Sen, A. (2003). Etik ve ekonomi. (A. Süha, Çev.) İstanbul: Doğan Kitap.
• Sen, A. (2004). Özgürlükle kalkınma. (Y. Alogan, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Sen, A. (2009a). The idea of justice. Cambridge: Belknap Press.
• Sen, A. (2009b). Capitalism Beyond the Crisis. The New York Review of Books, 56 (5), 1-7.
• Sen, A. (2010). Adam Smith and The Comtemporary World. Erasmus Journal for Philosophy and Economics, 3 (1), 50-67.
• Sen, A. (2011). Uses and Abuses of Adam Smith. History of Political Economy, 43 (2), 257-271.
• Sen, A. (2013). The Comtemporary Relevance of Adam Smith. C. J. Berry, M. P. Paganelli ve C. Smith (Ed.), The Oxford Hand Book of Adam Smith içinde (s. 581-591). Oxford: Oxford University Press.
• Skiner, A. (1988). Adam Smith and Economic Liberalism. The David Hume Institute Hume Occasional Paper, 9, 1-31.
• Skousen, M. (2003). Modern iktisadın inşası. (M. Acar, E. Erdem ve M. Toprak, Çev.) Ankara: Liberte Yayınları.
• Smith, C. (2013a). Adam Smith: Left or Right? Political Studies, 61, 784–798.
• Smith, A. (2013b). Milletlerin zenginliği. (H. Derin, Çev.) İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Stigler, G. (1971). Smith’s Travel on The Ship of State. History of Political Economy, 3, 265-277.
• Teichgraeber, R. (1981). Rethinking Das Adam Smith Problem. Journal of British Studies, 20 (2), 106-123.,
• Viner, J. (1927). Adam Smith and Laissez Faire. Journal of Political Economy, 35 (2), 198-232.
• Walsh, V. (2000). Smith After Sen. Review of Political Economy, 12 (1), 5-25.
• Winch, D. (1978). Adam Smith’s politics an essay in historiographic revision. Cambridge: Cambridge University Press.
• Wilson, D., and Dixon, W. (2004). Das Adam Smith problem: A critical realist perspective. www.brill.nl. adresinden alınmıştır.
• Yılmaz, F. (2010). Adam Smith ve İskoç Aydınlanması, M. Kara ve N. E. Aydınonat (Ed.), Görünmez Adam Smith içinde (s. 65-85). İstanbul: İletişim Yayınları.