Din ve Modernlik Tartışmaları Çerçevesinde 1979 İran Devrimi

Yıl 2018, Cilt: 8 Sayı: 4, 95 - 123, 07.12.2018

Hüdayi Sayın Ahmet Çırakoğlu

Öz

Modernleşme, uygarlaştırıcı söylem ve doğrusal bir tarih anlayış şekli olarak Aydınlanma ile birlikte ortaya çıkmıştır. Toplumsal ve siyasal örgütlenmesi mezhep temelinde yapılanan İran, 20. yüzyılda iki büyük devrim hareketine beşiklik etmiştir. Yüzyılın hemen başında ve sonuna doğru yaşanılan devrim hareketleri, Batılı modernleşme ve devrimlerin aksine dinî sınıfın liderliğinde monarşik yönetimlere karşı gerçekleştirilmiştir. Paradoksal olarak her iki devrim de ülkeyi modernleştirmek ve dinsel otoritenin iktidar alanını yok ederek sekülerleştirmek isteyen hanedan ailelerine karşı dinsel etki ve liderlikler altında ortaya çıkmıştır. Modernleşme proseslerinin geliştirdiği siyasal katılım istekleri ve kurumsallaştırdığı katılım kanalları, dünyevi iktidar taleplerini mobilize etmiş ve kalkınma projeleri maliyetlerinin ezdiği toplum kesimleri birleşerek siyasal iktidarı devirmiştir. Dinsel etki ve liderlik altında yaşanan bu modern siyasal tepki, İran toplumuna özgü gelişimi göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Modernleşme, devrim, İran, siyasal katılım, ekonomik modernleşme, Ak Devrim, 1979 İran Devrimi.

Within The Opposing Frames of Religıon and Modernization: The 1979 Iranian Revolution

Öz

Modernization has emerged as a civilizing discourse and as a linear understanding of history with the Enlightenment. In the twentieth century, two major revolutionary movements broke out in Iran, a country with sectarian roots alongside its social and political organizations. The revolutionary movements that took place right at the beginning and at the end of the century were not against Western modernization and revolutions. On the contrary, under the leadership of the religious classes they were directed against the monarchical governments. Paradoxically, both revolutions emerged under religious influences and leadership against dynasties who wanted to modernize the country and to secularize it by destroying the domain of religious authority. The demands of political participation and the institutionalized participation channels developed by the processes of modernization, have mobilized secular power demands. Furthermore, the segments of society exploited by the costs of development projects, have united and overthrown political power. This modern political reaction under religious influence and leadership, shows the specific development indigenous to Iranian society.

Anahtar Kelimeler

Modernization, revolution, Iran, political participation, economic modernization, White Revolution, 1979 Iranian Revolution.

Kaynakça

• Abadan, N. (1970). Siyasal gelişme teorileri ve modeller. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 25(4), 19-34.
• Abrahamian, E. (1982). Iran between two revolutions. New Jersey: Princeton University Press.
• Abrahamian, E. (2011). Modern İran tarihi (2. Baskı). (D. Şendil, Çev.) İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Abrahamian, E. (1980). Structural causes of the Iranian Revolution. MERİP Reports (Report No.87) içinde (ss. 21-26). Washington D.C.: Middle East Research and Information Project.
• Aktaş, C. (2004). Dünün devrimcileri bugünün reformistleri: İran’da siyasal, toplumsal ve kültürel değişim. İstanbul: Kapı Yayınları.