Kurumlar ve İktisadi Gelişme: Timur Kuran’ın İslam Ekonomisi Yaklaşımının Metodolojik Analizi

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 1, 29 - 50, 10.03.2019

Adem Levent

Öz

Timur Kuran, İslam ekonomisi eleştirisi gerçekleştiren önemli bir teorisyendir. Kuran, çalışmalarının çoğunda İslam ekonomi söyleminin gerçekçi bir zemine oturup oturmadığını tartışmaktadır. İslam ekonomisinin tutarlı bir teorisinin bulunmadığını ve İslam hukukunun Orta Doğu’yu ekonomik olarak geri bıraktığını iddia etmektedir. İslam ekonomisine ve Orta Doğu’nun gelişimine dair araştırma yaparken genel olarak iktisadı, özel olarak da İslam ekonomisini, iktisadi olmayan hukuk, ahlak, kimlik gibi unsurlarla ilişkilendirmeye çalışmaktadır. Bu yaklaşımıyla Kuran’ın temel metodolojisinin, ekonomik faaliyetleri, kurumsal sosyal yapılarla açıklamaya çalışan kurumsal iktisat olarak belirtilebilir. Kuran, kurumsal iktisat çerçevesini kullanarak İslam ekonomisini ve Orta Doğu’nun ekonomik gelişme sürecini açıklamaya çalışmaktadır. Ancak analizindeki temel sorunu, hem kurumsal iktisadı hem İslam ekonomisini hem de Orta Doğu’nun gelişme sürecini kendi öz varlığıyla değil Ortodoks iktisadın kabul edeceği sonuçlara göre değerlendirmesidir. Kuran’ın İslam ekonomisine yönelik eleştirileri de Ortodoks iktisatçıların özelde kurumsal iktisada genelde de heterodoks iktisada yaptığı eleştirilerin benzeridir. Aslında Kuran’ın İslam ekonomisine yönelik eleştirilerinin birçoğu modern Ortodoks iktisadın da sorunlarıdır ve aynı eleştiriler modern iktisat için de geçerlidir. Gerçeklikten uzaklaşan formalistik ekonomi söylemi, bedavacılık sorunu, piyasa başarısızlığı teorisi, modern iktisadın karşılaştığı önemli sorunlardır ve bunlar sadece İslam ekonomisine ait sorunlar değildir. Dolayısıyla söz konusu sorunlar üzerinden İslam ekonomi söyleminin eleştirilmesi yerinde değildir.

Anahtar Kelimeler

İslam ekonomisi, kurumsal iktisat, kurumlar, hukuk, metodoloji

Kaynakça

• Acemoğlu, D. ve Robinson, J. A. (2014). Ulusların düşüşü (F. R. Velioğlu, Çev.). İstanbul: Doğan Yayıncılık.
• Alamasi, S. M. (1999). Critiques of Islamic economics an assessment of some major themes, with special focus on the writings of Timur Kuran. Unpublished doctoral dissertation, The University of Birmingham, Birmingham.
• Asutay, M. (2007). A political economy approach to Islamic economics: Systemic understanding for an alternative economic system. Kyoto Bulletin of Islamic Area Studies, 1(2), 3-18.
• Asutay, M. (2012). Conceptualising and locating the social failure of Islamic finance: Aspirations of Islamic moral economy vs the realities of Islamic finance. Asian and African Area Studies, 11(2), 93-113.
• Asutay, M. (2014). Searching for ethics in Islamic finance: Islamic moral economy foundations. In V. Cattelan (Ed.), Islamic finance & ethics society school of oriental and African studies (pp. 55-68). UK: Edward Elgar Publishing Limited.