Zekâta Muhtaç Donanma, Donanmaya Muhtaç Devlet II. Meşrutiyet Devri Osmanlı Devleti’nde İane-i Donanma’ya Zekât Meselesi

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 4, 53 - 86, 21.12.2019

Hamdi Çilingir

Öz

II. Meşrutiyet devrine gelindiğinde Osmanlı donanması, modern ve ileri ülkelere göre hayli gerilerdeydi ve hızla yenilenmeye ihtiyacı vardı. Osmanlı Devleti’nin içinde bulunduğu mali durum, donanmanın yenilenmesi gibi maliyeti yüksek bir yükü kaldıracak bir vaziyette olmadığı için padişahından reayasına kadar geniş kesimlerin katılımıyla büyük bir iane kampanyası başladı ve bu amaca özgü Donanma Cemiyeti kuruldu. Kapsamı, sistematikliği ve halk arasında yarattığı etki açısından aynı dönemdeki benzeri iane kampanyalarından ayrılan iane-i donanma kampanyası, birbirinden farklı iane teklif ve yöntemlerini beraberinde getirdi ki bunlar arasında hayli tartışma yaratacak olan iane-i donanmaya zekât meselesi de vardı. Bugüne kadar iz bırakabilmeyi başarmış olan ve kurumlara zekât meselesinin modern dönemdeki ilk izlerini taşıyan bu tartışmanın doğuşu, gelişim seyri, tarihsel şartları ve hukuki boyutu, bu makalenin konusunu teşkil etmektedir. Bu çalışmada iane-i donanmaya zekât meselesi geniş bir iane kampanyasının bir parçası olarak dinî-fikrî, güncel ve tarihsel olmak üzere üç temel referans çerçevesi içerisinde ele alınıp anlaşılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İane-i donanma, zekât, II. Meşrutiyet, Osmanlı, iʿdâd-ı kuvvet.

Navy in Need of Zakat, State in Need of Navy The Matter of Giving Zakat to Aid of Navy in the Ottoman Second Constitutional Era

Öz

During the Second Constitutional Era, the Ottoman Empire’s navy was in need of renewal because it was highly outdated in comparison with other Western states. The Empire did not have sufficient financial means to meet this demand. In response a large public aid campaign ranging from the Sultan to the people took shape. The Navy League (Donanma Cemiyeti) was established for organizing this aid campaign. The scope, systematicity and impact of this campaign was unique among similar aid campaigns of the time. Under the auspices of this campaign, many alternative aid strategies were proposed. One proposal was giving zakat as a form of aid to the navy. This issue left a mark on the legal discourse till today as whether or not it is permissible to give zakat to institutions, including state institutions. In this article, I am going to analyze the emergence of this matter, its development, historical and legal contexts, discussing the matter as a part of a large public aid campaign.

Anahtar Kelimeler

Aid campaign, navy, zakat, Ottoman, preparing power.

Kaynakça

• Abdülvehhab [Bolu Mebusu]. (11 Kânunusâni 1325). Gayret-i mütekâbile. Beyânülhak, 2(44), 964-966.
• Abdürreşid İbrahim [Ayn ve Cim]. (26 Ağustos 1326). Donanma-i iâne-i milliye cemiyeti. Teâruf-i Müslimin, 1(13), 205-206.
• Abdürreşid İbrahim. (22 Temmuz 1326). Donanma-yı hümâyun iânesi ve memâlik-i ecnebiye Müslümanları. Teâruf-i Müslimîn, 1(9), 139-141.
• Abdürreşid İbrahim. (27 Mayıs 1326). Girit için canlar feda. Teâruf-i Müslimîn, 1(5), 71-72.