Hervieu-Léger Sosyolojisi: Gelenek, Din ve Hafıza İlişkiselliğinde Bir Sekülerleşme Analizi

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 3, 159 - 192, 18.09.2022

Mustafa Derviş Dereli

https://doi.org/10.12658/M0678

Öz

Modern dünyada dinin geleceği meselesi, sosyolojik tartışmaların merkezinde yer almaktadır. Modern dönemlerde kurumsal yapısı, etkinlik alanı ve toplumsal hayattaki pratik karşılığı gibi hususlarda dinin önemli değişimlerle karşı karşıya kaldığı şeklinde yaygın bir kanaat bulunsa da bu değişimin mahiyetine ve gelecekteki yönelimine dair farklı bakış açıları söz konusudur. Literatürde genel olarak “sekülerleşme tartışmaları” olarak yaygınlaşan ve çoğunlukla din sosyolojisi disiplini çerçevesinde seyreden bu fikir işçiliğine dikkat çekici görüşleriyle önemli katkılarda bulunan araştırmacılardan biri Fransız din sosyoloğu Daniéle Hervieu-Léger’dir. Hervieu-Léger gelenek, kuşak ve hafıza üçgeninde dine ve dindarlığa yeni tanımlar getirmesi ve bu analizleri üzerinden sekülerleşme tartışmalarına farklı bir ufuk kazandırması bakımından yabancı literatürde hatırı sayılır araştırmalara konu yapılmasına rağmen Türkçe yazında kendisine neredeyse hiç yer bulamamıştır. Hervieu-Léger sosyolojisinin hangi sacayaklar üzerinde yükseldiği ve sekülerleşme tartışmalarında nasıl bir konum aldığı araştırma sorusuna odaklanan bu makale, bir din sosyoloğu olarak Hervieu-Léger’in entelektüel portresini çizmeyi hedeflemektedir. Hervieu- Léger’in Türkçe literatürde ilk kez bir çalışmanın doğrudan konusu haline getirildiği bu makalede, kendi çalışmalarının yanında onun düşüncelerine olumlu-olumsuz eleştiriler yönelten eserler de literatür taraması yöntemiyle incelenmiştir. Sonuç olarak gerek odaklandığı kavramlar gerekse yaptığı analizler bağlamında Hervieu-Léger sosyolojisinin Türkiye özelindeki sekülerleşme tartışmalarına yeni bir açılım sunabileceği fikrine ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hervieu-Léger, gelenek, din, hafıza, sekülerleşme

Hervieu-Léger Sociology: A Secularization Analysis in the Relationship of Tradition, Religion and Memory

Öz

The issue of the future of religion in the modern world is at the center of sociological debates. Although there is a widespread belief that religion is faced with important changes in terms of its institutional structure, scope of activity and its practical counterpart in social life in modern times, there are different perspectives on the nature of this change and its future direction. French sociologist Daniéle Hervieu-Léger is a researcher who made important contributions to this intellectual ground, which has become widespread as “secularization debates” in the literature and mostly developed within the framework of the discipline of sociology of religion. Hervieu-Léger, who is frequently cited in the international literature for bringing new definitions to religion and religiosity in the triangle of tradition, generation and memory, and for bringing a different horizon to the secularization discussions through these analyses, has not been made the focus of extensive research in the Turkish sociological literature. Focusing on the research question on which foundations Hervieu-Léger’s sociology is built and what position she takes in secularization debates, this article aims to draw an intellectual portrait of Hervieu-Léger as a sociologist of religion. In this article, in which Hervieu-Léger was made the subject of a study for the first time in the Turkish sociological literature, besides her own studies, the works evaluating her thoughts from positive and negative aspects were also examined by the literature review method. It was concluded that Hervieu-Léger sociology could offer a new perspective to the secularization debates in Turkey in the context of both the concepts she focused on and the analyses she made.

Anahtar Kelimeler

Hervieu-Léger, tradition, religion, memory, secularization

Kaynakça

• Akın, M. H. (2017). Türk modernleşmesi karşısında dinî gruplar. İnsan ve Toplum, 7(1), 1-24.
• Asad, T. (2016). Sekülerliğin biçimleri: Hıristiyanlık, İslamiyet ve modernlik. F. B. Aydar (Çev.). Metis Yayınları.
• Baudrillard, J. (1987). Modernity. D. J. Miller (Çev.). Canadian Journal of Political and Social Theory, 11(3), 63-72.
• Berger, P. L. (1999). Sekülerizmin gerilemesi. A. Köse (Çev.). Liberal Düşünce, 4(14), 84-95.
• Berger, P. L. (2002). Günümüz din sosyolojisi üzerine düşünceler. İ. Çapcıoğlu (Çev.). Dinî Araştırmalar, 5(13), 187-198.
• Berger, P. L. (2005). Kutsal şemsiye. A. Coşkun (Çev.). Rağbet Yayınları.
• Berger, P. L., & Luckman, T. (2015). Modernite, çoğulculuk ve anlam krizi -modern insanın yönelimi-. M. D. Dereli (Çev.). Heretik Yayınları.
• Bilgin, V. (2013). Çağdaş bir fenomen: Yeni dini hareketler. M. Bayyiğit (Ed.). Din sosyolojisi içinde (ss. 305- 332). Palet Yayınları.
• Bourdieu, P. (1991). Genesis and structure of the religious field. Comparative Social Research, 13, 1-43.
• Casanova, J. (2014). Modern dünyada kamusal dinler. M. M. Şahin (Çev. Ed.). Sakarya Üniversitesi Kültür Yayınları.
• Connerton, P. (2018). Modernite nasıl unutturur? K. Kelebekoğlu (Çev.). Sel Yayınları.
• Connerton, P. (2019). Toplumlar nasıl anımsar? A. Şenel (Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Davie, G. (1990). Believing without belonging: Is this the future of religion in Britain? Social Compass, 37(4), 455-469.
• Davie, G. (2000). Religion in modern Europe: A Memory mutates. Oxford University Press.
• Davie, G. (2006). Avrupa: Kuralı doğrulayan istisna mı? İ. Toker (Çev.). Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 47(1), 219-238.
• Durkheim, E. (2010). Dinsel yaşamın ilk biçimleri. Ö. Ozankaya (Çev.). Cem Yayınevi.
• Fiocchetto, E. M. (2019). Uprooting and rerooting religious identities: Understanding the experience of self-identified Christian millennial migrants from South America in Miami. Florida International University
• Graduate School. Flanagan, K. (2001). Religion as a chain of memory [Book Review]. New Blackfriars, 82, 301-304.
• Geaves, R. (2009). Forget transmitted memory: The detraditionalised ‘religion’ of Prem Rawat. Journal of Contemporary Religion, 24(1), 19-33.
• Halbwachs, M. (2019). Hafızanın toplumsal çerçeveleri. B. Uçar (Çev.). Heretik Yayıncılık.
• Halbwachs, M. (2021). Kolektif hafıza. B. Barış (Çev.). Heretik Yayıncılık.
• Hervieu-Léger, D. (1990). Religion and modernity in the French context: For a new approach to secularization. Sociological Analysis, 51, 15-25.
• Hervieu-Léger, D. (2000). Religion as a chain of memory. S. Lee (Çev.). Polity Press.
• Hervieu-Léger, D. (2001). France’s obsession with the “sectarian threat”. Nova Religio: The Journal of Alternative and Emergent Religions, 4(2), 249-257.
• Hervieu-Léger, D. (2002). Space and religion: New approaches to religious spatiality in modernity. International Journal of Urban and Regional Research, 26(1), 99-105.
• Hervieu-Léger, D. (2005). Sekülerleşme, gelenek ve dindarlığın yeni şekilleri: Bazı teorik öneriler. H. Aydınalp (Çev.). Dinî Araştırmalar, 7(21), 307-318.
• Hervieu-Lèger, D. (2006). The role of religion in establishing social cohesion. Political Science. K. Michalski(Ed.). Religion in the New Europe içinde (ss. 45-63). Central European University Press.
• Iannaccone, L. R. (1992). Religious markets and the economics of religion. Social Compass, 39(1), 123-131.
• Ivanescu, C. (2016). Islam and secular citizenship in the Netherlands, United Kingdom, and France. Palgrave Macmillan.
• Karaarslan, F. (2019). Toplumsal hafıza: Hatırlamanın ve unutmanın sosyolojisi. Ketebe Yayınları.
• Kaya, A. (2014). Bourdieu’nun materyalist ve siyasal din okuması. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), 85-96.
• Kirman, M. A. (2010). Yeni dini hareketler sosyolojisi. Birleşik Yayıncılık.
• Luckmann, T. (2003). Görünmeyen din: Modern toplumda din problemi. A. Coşkun ve F. Aydın (Çev.). Rağbet Yayınları.
• Nora, P. (2006). Hafıza mekanları. M. E. Özcan (Çev.). Dost Kitabevi Yayınları.
• Otto, R. (1936). The idea of the holy. Oxford University Press.
• Peter, F. (2021). Islam and the governing of Muslims in France: Secularism without religion. Bloomsbury Academic.
• Sakaranaho, T. (2011). Religion and the study of social memory. The Finnish Society for the Study of Religion, 47(2), 135-158.
• Şentürk, R. (2000). “Religion as a chain of memory” [Değerlendirme yazısı] İslam Araştırmaları Dergisi, 4, 290-294.
• Taylor, C. (2014). Seküler çağ. D. Körpe (Çev.). Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Vance, L. (2005). Religion as a chain of memory [Book Review]. Nova Religio: The Journal of Alternative and Emergent Religions, 8(3), 128-129.
• Weber, M. (2012). Din sosyolojisi. L. Boyacı (Çev.). Yarın Yayınları.
• Wilson, B. R. (1966). Religion in secular society: A sociological comment. London Watts.
• Wilson, B. R., & Bruce, S. (2017). Seküler toplumlarda din 50 yıl sonra. Ö. F. Darende (Çev.). Pegem Akademi Yayınları.
• Wuthnow, R. (1998). After heaven spirituality in America since the 1950s. University of California Press.
• Yavuz, A. Ö. (2021). Coğrafya ve mezhep: Horasan’da Eş’arîliğin tarihsel gelişimi. Klasik Yayınları.
• Yel, A. M. (2007). Bourdieu ve din alanı: Sermaye, iktidar, modernlik. G. Çeğin vd. (Ed.). Ocak ve Zanaat içinde (ss. 559-580). İletişim Yayınları.