Kapitalizmde Rıza Aracı Olarak Tüketim: ‘Good Bye Lenin!’ Filminin Gramsci’nin Hegemonya Kavramı Bağlamında Analizi

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 12, 183 - 190, 26.06.2020

Esra Öztürk

Öz

Bu çalışmada Alman yönetmen Wolfgang Becker tarafından 2003 yılında çekilmiş olan “Good Bye Lenin!” filmi, İtalyan düşünür, siyasetçi ve sosyalist kuramcı Antonia Gramsci’nin hegemonya çözümlemesi bağlamında incelenmiştir. “Good Bye Lenin!”, soğuk savaşın simgelerinden biri olan Berlin Duvarı’nın yıkılmasının ardından meydana gelen toplumsal, siyasal ve ekonomik değişimleri, sosyalizme inanmış bir anne ile oğlu arasındaki ilişki bağlamında ele almıştır. Sosyalist sistemden kapitalist sisteme geçişi gözler önüne seren filmde, her iki sistemin de olumlu ve olumsuz özellikleri işlenmiştir. Gramsci’nin hegemonyası, sivil ve politik toplum ayrımına dayanmaktadır. Toplumu yönetmek için yalnızca baskı ve zorun yeterli olmadığını, kültürel ve ideolojik aygıtların da rıza oluşturmak için kullanılması gerektiğini düşünen Gramsci’nin hegemonya kuramı, rızanın tahakkümü meşrulaştırdığı yönündedir. Filmin görsel, işitsel ve sembolik içerikleri, Gramsci’nin politik toplum-sivil toplum, zor ve rıza araçları, organik aydınlar ve yabancılaşma kavramları çerçevesinde detaylı olarak analiz edilmiştir. Bu bağlamda tüketimin ve onun bileşeni olarak reklamların, bu toplumsal, ekonomik ve siyasal dönüşüm sürecinde kapitalizmin meşruiyetini sağlayan rıza araçları olarak işlev gördüğü sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

hegemonya, kapitalizm, tüketim, sivil toplum, rıza aracı

Kaynakça

• Anderson, P. (1988). Gramsci Hegemonya, Doğu/Batı Sorunu ve Strateji, (Çeviri: Tarık Günersel). İstanbul:Alan Yayıncılık.
• Ataay, F. ve Kalfa, C. (2008). Modern Prens’ten Post-Modern Prens’e: Gramsci’nin Siyasal Parti Kuramı Üzerine, Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt 15, 26-49
• Barut, M. (1996). Hegemonya, Karşıt Hegemonya ve Muhalefet Olarak Din, İnsan, Toplum, Bilim. 4. Ulusal Sosyal Bilimler Kongresi Bildirileri. Derleyen. K. Lordoğlu, İstanbul: Kavram Yayınları.
• Cox, R. W. (1993). Gramsci, Hegemony and International Relations: an Essay in Method. Gramsci, Historical Materialism and International Relations içinde, Stephen Gill(der.), Cambridge University Press.
• Dural, A.B. (2012). Antonio Gramsci ve Hegemonya, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 11(39), 309-321.
• EFA. European Film Academy. (2020). https://www.europeanfilmacademy.org/ (Erişim Tarihi: 16.05.2020).
• Fiori, G. (1989). Bir Devrimcinin Yaşamı: A. Gramsci, (Çeviri: Kudret Emiroğlu). Ankara: Verso Yayınları.
• Gill, S. ve Law, D. (1993). Global Hegemony and the Structural Power of Capital. Gramsci, Historical Materialism and International Relations içinde, Stephen Gill (der.), Cambridge, Cambridge: University Press, 93-126.
• Gramsci, A. (1984). Modern Prens, (Çeviri: Pars Esin). İstanbul: Birey ve Toplum Yayıncılık.
• Gramsci, A. (1989). Selections From The Prison Notebooks, Londra: Lawrence and Wishart.
• Güney, A. (2004). Kapitalizmin Krizi ve Devlet Kuramı: Bob Jessop Üzerine Bir Değerlendirme. Praksis 9, 357-377.
• Hall, S. (1985). Siyaset ve İdeoloji, (Çeviri: Sadun Emrealp). Ankara: Birey ve Toplum.
• Hillman, R. (2006). Good Bye Lenin (2003): History in the Subjunctive, Rethinking History, 10(2), 221-237.
• Marx, K. (2010). Yabancılaşma, (Çeviri: Barışta Erdost). Ankara: Sol Yayınları.
• Öztürk, C. (2007). Marksizmde İdeoloji Tartışmaları, Sosyoloji Notları Dergisi, Ankara, Temmuz-Ağustos-Eylül, 64-74.
• Portelli, H. (1982). Gramsci ve Tarihsel Blok, (Çeviri: Kenan Somer). Ankara: Savaş Yayınları.
• Ransome, P. (2011). Antonio Gramsci: Yeni Bir Giriş, (Çeviri: Ali İhsan Başgül). Ankara: Dipnot Yayınları.
• Ritzer, G. (1988). Toplumun McDonaldlaştırılması, (Çeviri: Şen Süer Kaya). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Ritzer, G. (2014). Klasik Sosyoloji Kuramları, (Çeviri: Himmet Hülür). Ankara: De ki Basım Yayım.
• Thomas, P. D. (2013). Gramsci’de Diyalektik Hegemonya. Gramsci-II, Felfeselogos, 48.
• Vacca, G. (2012). Aydınlar ve Marxist Devlet Teorisi. Gramsci’ye Farklı Yaklaşımlar, (Çeviri: M. Kemal Coşkun vd.). Ankara: Dipnot Yayınları.