Döviz Kuru Riski Yönetimine Sektörel Bir Yaklaşım

Yıl 2016, Özel Sayı 1, 149 - 164, 01.08.2016

Murat Doğanay

Öz

Finansal piyasaların derinleşmesi ve genişlemesinin yanında küreselleşme ile birlikte döviz kuru hareketleri sadece finansal kuruluşlar değil aynı zamanda reel sektör firmaları için daha önemli hale gelmiştir. Döviz kuru riski, finansal olmayan firmalarda hem varlıklar hem de kaynaklar açısından önemlidir. Maruz kalınan döviz kuru riskinin yönetilmesi bu firmaların rekabet gücü üzerinde etkili olacaktır. Bu çalışmada, yoğunlaşmanın çok yüksek olduğu tütün endüstrisinde yer alan firmaların döviz kurlarındaki değişimlerden etkilenme düzeyleri ve kur riski yönetimine yönelik yaklaşımlarının belirlenmesi araştırılmıştır. Firmaların özellikle ihracat işlemlerinde döviz kuru riskinden korunmayı istedikleri sonucuna varılmıştır. Firmaların önemli bir kısmında sistematik şekilde kur riski yönetiminin olmadığı belirlenmiştir. Firmalar kur riskinden korunmak amacıyla işletme içi teknikleri finansal araçlara göre daha fazla tercih etmektedirler. Finansal araçların kur riskinden korunmak amacıyla kullanılmamasında, ithalat işlemlerinin bulunması ve kur artışına yönelik beklentiler etkili olmuştur. Gelecek 3 aylık dönem için döviz kurlarında %10’luk artış ve azalışa göre sunulan iki farklı senaryoya göre, firmaların döviz kuru riskinin yönetilmesinde çoğunlukla işletme içi yöntemleri tercih ettikleri sonucuna ulaşılmıştır

Anahtar Kelimeler

Döviz kuru riski, Risk yönetimi, Tütün endüstrisi, Riskten korunma

A Sectoral Approach to Foreign Exchange Risk Management

Öz

The exchange rate movements, along with globalization, deepening and widening financial markets, have become more important not only for financial institutions but also for real sector companies. Also exchange rate risk is important for non-financial companies regards to both assets and liabilities. Management of this exchange rate risk exposure has an impact on competitiveness of these companies. This paper reviews the impact level of exchange rate movements and also determination of the approaches to exchange rate risk management in the tobacco industry which has very high concentration level. It’s found that the firms want to hedge against the exchange rate risk particularly in the export transactions. A significant number of firms don’t use exchange rate risk management systematically. The firms prefer operational hedging much more than financial hedging. The primarily reasons of not using financial tools in the exchange rate risk management are the presence of import transactions and the expectation of exchange rate increase. Finally, it’s concluded that according to ascending and descending scenarios for 3 months (exchange rates will increase or decrease %10) the firms mostly intend to use various operational hedging techniques instead of financial hedging for exchange rate risk management

Anahtar Kelimeler

Exchange rate risk, risk management, tobacco industry, hedging

Kaynakça

• Aabo, T., Hİg, E., & Kuhn, J. (2010). Integrated foreign exchange risk management: The role of import in medium-sized manufacturing firms. Journal of Multinational Financial Management, 20, 235-250.
• Acaravcı, A., & Öztürk, İ. (2003). Döviz Kurundaki Değişkenliğin Türkiye İhracatı Üzerine Etkisi. Review of Social, Economic & Business Studies, 2, 197-206.
• Akgül, A., & Çevik, O. (2003). İstatistiksel Analiz Teknikleri. Ankara: Emek Ofset.
• Allayannis, G., & Ofek, E. (2001). Exchange rate exposure, hedging, and the use of foreign currency derivatives. Journal of International Money and Finance, 20, 273-296.
• Allayannis, G., Brown, G. W., & Klaper, L. F. (2001). Exchange Rate Risk Management:Evidence From East Asia. Darden Graduate School Working Paper No. 01-09.
• Aristotelous, K. (2001). Exchange-rate volatility, exchange-rate regime, and trade volume: evidence from the UK–US export function (1889–1999). Economic Letters, 87-94.
• Bayrakdaroğlu, A., Sarı, B., & Heybeli, B. (2013, Ocak). İsletmelerinin Finansal Risk Yönetiminde Türev Ürün Kullanımlarına İliskin Bir Saha Arastırması: Denizli İli Örneği. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 57-73.
• Bradley, K., & Moles, P. (2002). Managing strategic exchange rate exposures: evidence from UK firms. Managerial Finance, 28, 28-42.
• Çelik, O. (2002). Kur Değişim Etkilerinin Muhasebeleştirilmesi. Ankara: Turhan Kitabevi.
• Chow, E. H., & Chen, H.-L. (1998). The determinants of foreign exchange rate exposure: Evidence on Japanese firms. Pacific-Basin Finance Journal, 6, 153-174.
• Clark, P., Tamirisa, N., Wei, S.-J., Sadikov, A., & Zeng, L. (2004, Mayıs). Exchange Rate Volatility and Trade Flows - Some New Evidence. Haziran 1, 2015 tarihinde IMF: http://www.imf.org/external/np/res/exrate/2004/eng/051904.pdf adresinden alındı
• Çömlekçi, İ., & Güngör, B. (2012). Beş Yıldızlı Otel İşlemlerinde Muhasebe-Finans Yöneticilerinin Finansal Riskten Korunma Yöntemlerine İlişkin Algıları. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi(33), 49-66.
• Coşkun, E., Kök, D., & Yücel, A. (2010). Pazarlama Faaliyetlerinin Firma Değerine Kısa ve Uzun Dönem Etkilerinin İncelenmesi: İMKB Örneği. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 67-76.
• Coşkun, M., & Taylan, A. S. (2009). Döviz Kurlarındaki Değişim İhracat ve İthalat Hacmini Etkiler mi? 1999-2007 Türkiye Örneği. Mufad Dergisi(42), 157-168.
• De Geus, A. P. (2002). The Living Company: Habits for Survival in a Turbulent Business Environment. Boston: Harvard Business School Press.
• Doğanay, M., & Koçsoy, M. (2011). A Field Study Concerning The Effects of Economic Crisis on International Trading Companies and The Measures Taken. African Journal of Business Management, 5(22), 9477-9489.
• Doğukanlı, H. (2012). Uluslararası Finans (3 b.). Adana: Karahan Yayınları.
• Doğukanlı, H., Özmen, M., & Yücel, E. (2010). İmkb'de sektörel açıdan döviz kuru duyarlılığının incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(3), 63-86.
• Dominguez, K., & Tesar, L. L. (2006). Exchange rate exposure. Journal of International Economics, 68, 188-218.
• Grosse, R., & Kujawa, D. (1995). International Business: Theory and Managerial Applications. Irwin Professional Publishing.
• Ito, T., Koibuchi, S., Sato, K., & Shimizu, J. (2015). Exchange Rate Exposure and Risk Management: The case of Japanese Exporting Firms. NBER Working Paper No. 21040, 1-24.
• Karamustafa, O., & Küçükkale, Y. (2002). Türkiye'de Kriz Döneminde Kur-Faiz-Borsa İlişkilerinin Analizi. Banka-Mali ve Ekonomik Yorumlar, 47-56.
• L.Leech, N., C.Barrett, K., & A.Morgan, G. (2005). SPSS for Intermediate Statistics: Use and Interpretation. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.
• Marketline Industry Profile. (2014, Eylül). Global Tobacco. 0199(0817).
• Martinez-Solano, P. (1998). Foreing Exchange Exposure on The Spanish Stock Market: Sources of Risk and Hedging. Lancaster University Working Papers, 1-25.
• Moffett, M. H., & Karlsen, J. K. (1994). Managing Foreign Exchange Rate Economic Exposure. Journal of International Financial Management & Accounting, 5(2), 157-175.
• Mutluay, A. H., & Turaboğlu, T. T. (2013). Döviz kuru değişimlerinin firma performansına etkileri: Türkiye Örneği. BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar, 7(1), 59-78.
• Öngel, A., & Alkış, M. T. (2008). Döviz Kuru Belirsizliğinin Özel Sektör Sabit Sermaye Yatırımları Üzerine Etkisi. Uluslararası Ekonomi ve Dış Ticaret Politikaları, 3(1-2), 161-184. Özen, E., Yolaş, S., & Özedemir, L. (2006). İMKB'deki İmalat İşletmelerinin Döviz Kuru Riskinden Korunma Düzeylerine İlişkin Bir Araştırma. 5. Orta Anadolu İşletmecilik Kongresi (s. 241-249). Tokat: Gaziosmanpaşa Üniversitesi.
• Papaioannou, M. (2006). Exchange Rate Risk Measurement and Management? Issues and Approaches for F'rms. South-Eastern Europe Journal of Economics, 2006(2), 129-146.
• Peterson, R. A. (1982). Marketing Research. Texas: Business Publication.
• Pradhan, G., Schuster, Z., & Upadhyaya, K. P. (2004). Exchange Rate uncertainty and the level of investment in selected South-east Asian countries. Applied Economics, 36(19), 2161- 2165.
• Şahin, G., & Taşlıgil, N. (2013). Türkiye'de Tütün Yetiştiriciliğinin Tarihsel Gelişimi ve Coğrafi Dağılımı. Doğu Coğrafya Dergisi, 18(30), 71-102.
• Sayılgan, G., & Süslü, C. (2011). Makroekonomik Faktörlerin Hisse Senedi Getirilerine Etkisi: Türkiye ve Gelişmekte Olan Piyasalar Üzerine Bir İnceleme. BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar, 5(1), 73-96.
• Sayıştay. (2014). TTA Gayrimenkul A.Ş. Raporu. Sayıştay.
• Servén, L. (2003). Real-Exchange-Rate Uncertainty and Private Investment in LDCS. The Review of Economics and Statistics, 85(1), 212-218.
• Seyidoğlu, H. (2003). Uluslararası Finans (4. Baskı b.). İstanbul: Güzem Cem.
• Sezer, S. (2006). Döviz Kur Riskine Karşı Dış Ticaret Firmalarının Duyarlılığı: Kayseri Örneği. Paradoks, 2(1), 1-11.
• Solakoğlu, M. N. (2010). Exchange Rate Exposure and real Exports. Applied Economics Letters, 17, 457-462.
• TAPDK. (2016). 01 12, 2016 tarihinde www.tapdk.gov.tr adresinden alındı
• Tarı, R., & Yıldırım, Ç. (2009). Döviz Kuru Belirsizliğinin İhracata Etkisi: Türkiye İçin Bir Uygulama. Yönetim ve Ekonomi, 16(2), 95-105.
• TİM. (2015). İhracatçı Eğilim Anketi (2015 1. çeyrek). http://www.tim.org.tr adresinden alınmıştır
• TÜİK. (2015, Kasım). 2015 tarihinde Sanayi ve Hizmet Sektörlerinde Yoğunlaşma, 2012: http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=16195# adresinden alındı
• Tunçsiper, B., & Öksüzler, O. (2006). Döviz Kuru Riski Türkiye'nin İhracatını Azaltır mı? Hata Doğrulama Yöntemi ile Bir Ampirik Değerlendirme. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 2(3), 1-13.
• Ünal, O., & Altın, H. (2010). Döviz Kur Riski İle Şirket Değeri Arasındaki İlişkinin İMKB Otomotiv Sektöründe Analizi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi(26), 277-287. Yıldıran, M. (2003). İhracat Yapan İşletmelerde Kur Riski Yönetimi ve Denizli Bölgesinde Değişik Ölçekli Firmalarda Uygulama. Isparta: Doktora Tezi.