YAQUBİ: SHİ'İSM and METHODOLOGY

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 2, 65 - 82, 31.12.2024

Murat Ağarı

https://doi.org/10.46442/intjcss.1558533

Öz

Ya'qūbī is a figure who brought a breath of fresh air to the writing of Islamic history as a person who authored works on both history and geography. In addition to adding a universal character to history by providing extensive information about the pre-Islamic historical process, he abandoned the method of isnat and used a more fluent way of expression. At the beginning of the second volume of his work, which he devoted to the history of Islam, he mentioned his sources and did not include interruptions in the text. It is possible to say that Ya'qūbī, who is controversial whether he was a Shiite or not and whether he exhibited a sectarian attitude in his works or not, was a moderate Shiite and did not exhibit a fanatical attitude towards Shiism in his works. Ya'qūbī, who wrote the pre-Islamic history as a world history, classified the Islamic history according to the reign periods of the caliphs, not according to years. In this way, he adopted an easy-to-understand historiographical style. Ya'qūbī, who preferred to describe the world as a whole by not confining his work to Islamic countries, is one of the authors of the Iraqi Geography school. Our author, who wrote the world on a directional basis, contributed to many fields, especially geography and history, with reliable information in its content. Apart from these two works, Ya'qūbī, who wrote a treatise titled Mushākelat al-nās li-zemānihim wa mā yaġlibu ʿaleyhim fī kulli ʿaṣr, is one of the leading Muslim authors in terms of historiography and geography.

Anahtar Kelimeler

Yaqūbī, History, Geography, Historical Methodology, Shiʿism

YA’K’ÛBÎ: ŞİÎLİĞİ ve METODOLOJİSİ

Öz

Ya’kûbî hem tarih hem de coğrafya üzerine eser telif etmiş bir kişilik olarak İslam tarihi yazımına yeni bir soluk getiren şahsiyettir. İslâm öncesi tarihî süreç hakkında geniş katılımlı bilgi vererek tarihe evrensel bir karakter katmasının yanı sıra, isnat metodunu terkedip daha akıcı bir anlatım yolu kullanmıştır. Eserinin İslâm tarihine hasrettiği İkinci cildinin başında kaynaklarından bahsederek metin içerisinde kesintilere yer vermemiştir. Şiî olup olmadığı ve eserlerinde mezhebî bir tavır sergileyip sergilemediği tartışmalı olan Ya’kûbî’nin ılımlı bir Şiî olduğunu ve eserinde Şiîlik fanatiği bir tavır sergilemediğini söylemek mümkündür. İslâm öncesi tarihini bir Dünya tarihi niteliğinde kaleme alan Ya’kûbî, İslâm tarihini yıllara göre değil de halifelerin saltanat sürelerine göre tasnif etmiştir. Bu şekilde kolay anlaşılır bir tarihçilik tarzı benimsemiştir. Coğrafya üzerine olan eserini İslâm ülkelerine hasretmeyerek, dünyayı bir bütün olarak anlatmayı tercih eden Ya’kûbî, Irak Coğrafya ekolü müelliflerinden birisidir. Dünyayı yön temelli olarak kaleme alan Ya’kûbî, içeriğindeki güvenilir bilgilerle başta coğrafya ve tarih olmak üzere pek çok alana katkı sağlamıştır. Bu iki eserinin dışında Müşâkeletü’n-nâs li-zemânihim ve mâ yaġlibu ʿaleyhim fî külli ʿaṣr isminde risalesi olan Ya’kûbî tarihçilik ve coğrafyacılık açısından Müslüman müelliflerin önde gelenlerindendir

Anahtar Kelimeler

Ya’kûbî, Tarih, Coğrafya, Tarih Metodolojisi, Şiîlik

Kaynakça

• Ağarı, Murat, İslam Coğrafyacılığı ve Müslüman Coğrafyacılar, İstanbul 2002.
• Ağarı, Murat, “Irak ve Belh Coğrafya Ekolleri ve İlk Temsilcileri – İbn Hurdazbih, Ya’kubî ve İstahrî”, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Yıl: 14, Sayı: 34, 2007, ss: 169-192.
• Ağarı, Murat, “Ya’kûbî’nin Tarih’inde Hindliler Bahsi”, Avrasya Beşeri Bilim Araştırmaları Dergisi, Cilt/Sayı: 1-1, (2021), Karabük 2021, ss: 44-59.
• Ağarı, Murat, “Ya’kûbî’nin Tarihinde Tıp ve Felsefe Bahisleri”, Avrasya Beşeri Bilim Araştırmaları Dergisi, Cilt/Sayı: 2-1 (2022), Karabük 2022, ss: 87-137.
• Ağarı, Murat, “Ya’kûbî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C: 43, ss: 287-288.
• Anderson, Tobias, Early Sunnī Historiography -A Study of the Tārīkh of Khalīfa b. Khayyāṭ-, Leiden, 2018.
• Anthony, Sean W., “Was Ibn Wāḍiḥ al-Yaʿqūbī a Shiʿite Historian?”, Al-ʿUṣūr al-Wusṭā 24 (2016): 15-41.
• Arı, Salih, “Tarihçi ve Coğrafyacı Olarak Ya’kûbî”, İslâmi İlimler Dergisi, Yıl: 3, Sayı: 2, (Güz 2008), ss: 161-173.
• Arslan, Nurcan Gül, Ya'kȗbȋ, Taberȋ ve İbn Kesȋr'de Emevȋ Algısı (H.41/661-H.73/692), (Yüksek Lisans Tezi), Erciyes Üniversitesi, Sos. Bil. Enst., 2016.
• Ayad, M. Kamil, “The Beginning Of Muslim Historical Research”, (Eng. Trans. M. S. Khan), Islamic Studies, Vol. 17, No. 1 (SPRING 1978), ss: 1-26.
• Bozkurt, Sedat Seçkin, Tarihu’l-Ya’kûbî’nin Tercüme ve Değerlendirmesi (Kitâbu’t-Târîh II), (Yüksek Lisans Tezi), Gaziantep Üniversitesi, Sos. Bil. Enst., 2015.
• Bonner, M.R. Jackson, An Historiographical Study of Abu Ḥanifa Aḥmad Ibn Dawud Ibn Wanand Al-Dinawari’s Kitab Al-Ahbar Al-Ṭiwal (Especially of That Part Dealing With The Sasanian Kings), Oxford University, 2014.
• Brockelmann, C., “Yâkûbî”, İslâm Ansiklopedisi (MEBİA), İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1986, C: 13, ss: 351-352.
• Çamyar, Selahattin, Ya’kûbî ve Tarihçiliği, (Yüksek Lisans Tezi) Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 1998.
• Çelik, Emre, Ya’kūbî’nin Kitâbü’l-Büldân’ı ve İslâm Coğrafya Geleneğindeki Yeri, (Yüksek Lisans Tezi) Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul: 2018.
• Daniel, Elton L., “Al-Ya'qubi and Shi'ism Reconsidered”, ‘Abbasid Studies, Edit: J.E. Montgamery, Paris 2004, ss: 209-232.
• Dineverî, Ahbâru’t-Tıvâl, Kahire: Mektebetü’l-Ezheriyye, 1330.
• Donner, Fred M., Narratives of Islamic Origins -The Beginnings of Islamic Historical Writing-, New Jersey: The Darwin Press, 1983.
• Duri, Α. Α., The Rise of Historical Writing Among The Arabs, New Jersey: Princeton University Press, 1983.
• Ebû Hanîfe ed-Dineverî, el-Ahbâru’t-Tıvâl, Ankara: Ankara Okulu Yay. 2017.
• Grabar, Oleg, İslam Sanatının Oluşumu, Çev: N. Yavuz, İstanbul: YKY Yay., 1998.
• Hagemann, Hannah-Lena, History and Memory: Khārijism in Early Islamic Historiography, University of Edinburgh, 2014.
• Hamarneh, Sami, “Arabic Historiography as Related to the Health Professions in Medieval Islam”, Sudhoffs Archiv, 1966, Bd. 50, H. 1 (1966).
• Heck, Paul L., The Construction of Knowledge in Islamic Civilization- Qudâma b. Ja’far and His Kitâb al-Kharâj wa-Sinâ’at al-Kitâba, Leiden: Brill, 2002.
• el-Hibri, Tayeb, Reinterpreting Islamic Historiography-Hârûn al-Rashîd and the Narrative of the Abbâsid Caliphate-, Cambridge, 2002.
• Hizmetli, Mustafa, İslam Tarihinin İlk Kaynakları, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2018.
• Hoyland, Robert (Edit.), Muslims and Others in Early Islamic Society, London 2004.
• İbn Kuteybe, el-Maârif, tah: S. Ukkâşe, Kahire: Dârü’l-Maârif, ts.
• Keaney, Heater N., Medieval Islamic Historiography-Remembering Rebellion-, London, 2013.
• Khalidi, Tarif, Arabic Historical Thought in the Classical Period, Cambridge University Press, 1996.
• Khan, M. S., “Miskawaih and Arabic Historiography”, Journal of the American Oriental Society, Oct. - Dec., 1969, Vol. 89, No. 4 (Oct.-Dec., 1969), ss: 710-730.
• Margoliouth, D. S., Lectures on Arabic Historians, Delhi 2009.
• Mazhen, Yernar, “Ya’kûbî’nin Târîhu’l-Ya’kûbî ve İbnü’l-Esîr’in el-Kâmil fi’t-Târîh’ine Göre Emevî Halifelerinin Kişilikleri, (Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi, Sos. Bil. Enst., 2010
• Waardenburg, Jacques, “Muslim Studies of Other Religions: The Medieval Period”, Muslims and Others in Early Islamic Society, (Edit: R. Hoyland), London 2004.
• Millward, William G., A Study of al-Ya'qûbî with Special Reference to His Alleged Shî'a Bias, Princeton University: Near Eastern Studies, 1961.
• Millward, William G., “al-Ya'qubi’s Sources And the Question of Shi'a Partiality”, Abr-Nahrain, V: 12 (1971-1972), ss: 47-74. Noth, Albrecht, The Early Arabic Historrical Tradition-A Source-Critical Study, (Trans.from German: Michael Bonner), Princeton, 1994.
• Özdoğan, Kevser, “Yakubî ve Şiîliği Üzerine”, Bilimname, XXXIX, 2019/3, ss: 355-389.
• Petersen, Erling Ladewig, Ali and Muawiya in Early Arabic Tradition-Studies on The Genesis and Growth of Islamic Historical Writing until the End of the Ninth Century-, (Eng. Trans. P. Lampe Christensen), Kopenhag, 1964.
• Richter, Gustav, “Mediveal Arabic Historiography”, Eng. Trans: M. S. Khan, Islamic Studies , Autumn 1984, Vol. 23, No. 3 (Autumn 1984), ss: 225-247.
• Roberts, Joseph Bradin, Early Islamic Historiography: Ideology And Methodology, Ohio State University, 1986. Robinson, Chase F., Islamic Historiography, Cambridge 2003
• Rosenthal, Franz, A History of Muslim Historiography, Second Revised Edition, Leiden: Brill, 1968.
• Shoshan, Boaz, Poetics of Islamic Historiography, Leiden: Brill, 2004.
• Shoshan, Boaz, The Arabic Historical Tradition and the Early Islamic Conquests- Folklore, Tribal Lore, Holy War-, London, 2016.
• Şan, Erman-Ferit Baz, “Mülûku’r-Rûm: Ya’kūbî’ye Göre Roma İmparatorları”, Mediterranean Journal of Humanities, VI/2 (2016) 427-441.
• Spuler, Bertold, “Islamic and Western Historiography”, (Trans. From German: M.S. Khan), Islamic Studies, Winter 1986, Vol. 25, No. 4 (Winter 1986), ss: 417-444.
• Tayyara, Abed el-Rahman, “İbn Ḥabib’s Kitâb al-Muhabbar and its Place in Early Islamic Historical Writing”, Journal of Islamic Studies, Vol: 29, Issue: 3, (September-2018), ss: 392–416.
• Waardenburg, Jacques, “Muslim Studies of Other Religions: The Medieval Period”, Muslims and Others in Early Islamic Society, (Edit: R. Hoyland), London 2004.
• Yâkût el-Hamevî, Mucemü’l-Udebâ İrşâdü’l-Erîb fî Ma’rifeti’l-Edîb, tah: M. İ. Abbas, Bayrut, 1993. Ya’kûbî, Tarihu’l-Ya’kûbî, Beyrut: Dâru Sadr, 1995, I-II.
• Ya’kubî, Ülkeler Kitabı, çev: M. Ağarı, İst., Ayışığı Kitapları, 2021.
• Yazıcı, Selim, Ya’kûbî’nin Tarihine Göre Hz. Osman Dönemi, (Yüksek Lisans Tezi), Atatürk Üniversitesi, Sos. Bil. Enst., 2016.
• Zaman, Muhammad Qasım, “Ya’kûbî”, The Encyclopaedia of Islam (EI²), Leiden: Brill, 2002, C: 11, s. 258.