İşitme Engelli Çocuğu Olan ve Olmayan Ana-Babaların Stres, Depresyon ve Sürekli Kaygı Belirtileri Yönünden Karşılaştırılması

Yıl 2010, Cilt: 2 Sayı: 3, 231 - 246, 01.09.2010

Murat Doğan

https://doi.org/10.20489/intjecse.107972

Öz

Aileye işitme engelli bireyin katılımının ana-baba üzerindeki uzun erimli psikolojik etkilerine ilişkin araştırmaların tutarlı sonuçlar verdiğini söylemek güçtür. Bu çerçevede araştırmanın amacı, işitme engelli çocuğu olan (n=230) ve olmayan (n=230) ana-babaların stres, depresyon ve sürekli kaygı belirtileri yönünden karşılaştırılmasıdır. Sözü geçen değişkenlerin düzeyinin belirlenebilmesi için katılımcılara Stres Belirti Listesi, Beck Depresyon Envanteri ve Sürekli Kaygı Ölçeği uygulanmıştır. Ölçeklerden elde edilen toplam puanlar üzerinde gerçekleştirilen 2 (grup) x 2 (cinsiyet) Faktörlü Varyans Analizi bulguları, işitme engelli çocuk ana-babalarının –özellikle de annelerin- psikiyatrik/psikolojik belirti geliştirme açısından risk altında olabileceklerini ortaya koymuştur. Bulguların tartışılmasında, yayınlarla tutarlılık göstermeyen sonuçların özellikle vurgulanması, farkın olası nedenlerinin irdelenmesi ve işitme engelli çocuğa sahip olmanın sosyo-kültürel boyutları temel alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

İşitme engeli, İşitme engelli çocuklar, Ana-baba, Stres, Depresyon, Sürekli kaygı.

Comparison of the Parents of Children with and without Hearing Loss in Terms of Stress, Depression, and Trait Anxiety

Öz

It is hard to claim that the research about long term psychological effects on the parents of children with hearing loss have consistent results. In this sense, the purpose of the study was to compare the parents of children with (n=230) and without (n=230) hearing loss in terms of stress, depression, and trait anxiety symptoms. Assessment tools were Stress Self-Assessment Checklist for stress symptoms, Beck Depression Inventory for depressive symptomatology, and Trait Anxiety Inventory for the symptoms of trait anxiety. The findings of 2 (group) x 2 (gender) Analysis of Variance were in accordance with the assumption documented in the literature: Parents of children with hearing loss, especially the mothers, are at risk for developing psychiatric/psychological symptoms. The results of the research were discussed with a special emphasis on the contradictory findings in the literature and with respect to the social-cultural aspects of having a child with hearing loss. Possible causes of the difference between groups were also taken into account during discussion.

Anahtar Kelimeler

Hearing-impairment, Turkish children with hearing loss, parents, stress, depression, trait anxiety.

Kaynakça

• Adams, J. W. & Tidwell, R. (1989). An instructional guide for reducing the stress of hearing parents of hearing-impaired children. American Annals of the Deaf, 135, 233-238.
• Akkök, F. (1997). Farklı özelliği olan çocuk anne babalarının yaşadıkları. A. N. Karancı (Ed.). Farklılıkla yaşamak: Aile ve toplumun farklı gereksinimleri olan bireylerle birlikteliği (s. 9-23). Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
• Canbul, S. (1995). İşitme engelli çocuğa sahip ailelerde aile fonksiyonlarının etkilenmesi. Yayınlanmamış uzmanlık tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Eğitim Odyolojisi Programı, Ankara.
• Coyne, J. C. & Downey, G. (1991). Social factors and psychopathology: Stress, social support, and coping processes. Annual Review of Psychology, 42, 401-425.
• Doğan, M. İşitme kayıplı çocuğa multidisipliner yaklaşım içinde bir disiplin olarak psikoloji ve psikologlar. 5. Koklear İmplantasyon Otoloji-Nörotoloji Odyoloji Kongresi, Eskişehir, Kasım, 2009.
• Feher-Prout, T. (1996). Stress and coping in families with deaf children. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 1(3), 154-167.
• Fışıloğlu, A. & Fışıloğlu, H. (1996). Turkish families with deaf and hard of hearing children: A systems approach in assessing family functioning. American Annals of the Deaf, 141, 230-235.
• Fışıloğlu, A. & Fışıloğlu, H. (1997). İşitme engelli bireyi ile değişim sürecindeki ailelerin karşılaştıkları sorunlar. A. N. Karancı (Ed.). Farklılıkla yaşamak: Aile ve toplumun farklı gereksinimleri olan bireylerle birlikteliği (s. 23-35). Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
• Fişek, G. O. & Scherler, H. R. (1996). Toplumsal değişim ve eşler: Cinsiyet senaryolarını genişletme amaçlı bir terapi yaklaşımı. Türk Psikoloji Dergisi, 11(36), 1-11.
• Gargiulo, M. (1985). Working with parents of exceptional children: A guide for professionals. Boston: Houghton Mifflin Company.
• Gay, L. R., Mills, G. E., & Airasian, P. (2006). Educational research: Competencies for analysis and application (8th ed.). New Jersey: Prencice Hall.
• Girgin, C. (2003). İşitme engelli çocukların eğitimine giriş. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Guerin, P. J. & Fay, L. F. (1988). Triangles in marital conflict. The Family, 12(1), 8-18.
• Henggeler, S. W., Watson, S. M., Whelan, J. P., & Malone, C. M. (1990). The adaptation of hearing parents of hearing-impaired youths. American Annals of the Deaf, 135,211-216.
• Hintermair, M. (2000). Children who are hearing impaired with additional disabilities and related aspects of parental stress. Exceptional Children, 66(3), 327-332.
• Hintermair, M. (2006). Parental resources, parental stress, and socioemotional development of deaf and hard of hearing children. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 11(4), 493-513.
• Hogborg, W. J. (1989). A comparative study of parental stress among mothers and fathers of deaf school-age children. Journal of Community Psychology, 17(3), 220-225.
• Hovardaoğlu, S. (1997). Stres belirtileri ile durumsal ve sürekli kaygının yordanması. Kriz Dergisi, 5(2), 127-135.
• Jackson, C. W. & Turnbull, A. (2004). Impact of deafness on family life: A review of the literature. Topics in Early Childhood Special Education, 24(1), 15-29.
• Kampfe, C. M. (1989). Parental reaction to a child‟s hearing impairment. American Annals of the Deaf, 134, 255-259.
• Kazak, A. E. & Marvin, R. S. (1984). Differences, difficulties and adaptation: Stress and social networks in families with a handicapped child. Family Relations, 33, 67- 77.
• Konstantareas, M. M. & Lampropoulou, V. (1995). Stress in Greek mothers with deaf children. American Annals of the Deaf, 140, 163-271.
• Kurtzer-White, E. & Luterman, D. (2003). Families and children with hearing loss: Grief and coping. Mental Retardation and Developmental Disabilities (Research Reviews), 9, 232-235.
• Kübler-Ross, E. (1969). On death and dying. Macmillan: Collier Books.
• Küçüker, S. (2006). The family focused early intervention programme: Evaluation of parental stress and depression. Early Child Development and Care, 176(3-4), 329-341.
• Longo, D. C. & Bond, L. (1984). Families of the handicapped child: Research and Practice. Family Relations, 33, 57-65.
• Luterman, D. (1979). Counseling the parents of hearing-impaired children. Boston: Little, Brown & Company.
• Luterman, D. (1987). Deafness in the family. Boston: College-Hill Press.
• Luterman, D. (1997). Emotional aspects of hearing loss. The Volta Review, 99(5), 75-84.
• Maedow-Orleans, K. (1994). Stress, support, and deafness: Perceptions of infants‟mothers and fathers. Journal of Early Intervention, 18, 91-102.
• Mapp, I. & Hudson, R. (1997). Stress and coping among African American and Hispanic parents of deaf children. American Annals of the Deaf, 142(1), 47-57.
• Morgan-Redshaw, M., Wilgosh, L., & Bibby, M. A. (1990). The parental experiences of mothers of adolescents with hearing impairment. American Annals of the Deaf, 135(4), 293-298.
• Nolan, M. & Tucker, I. G. (1983). The hearing-impaired child and the family. London: Souvenir Press.
• Öner, N. & Le Compte, A. (1985). (Süreksiz) Durumluk-Sürekli Kaygı Envanteri el kitabı. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Pipp-Siegel, S., Sedey, A. L., & Yoshinaga-Itano, C. (2002). Predictors of parental stres in mothers of young children with hearing loss. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 7(1), 1-17.
• Quittner, A. L., Glueckauf, R. L., & Jackson, D. N. (1990). Chronic parenting stress: Moderating versus mediating effects of social support. Journal of Personality and Social Psychology, 59(6), 1266-1278.
• Savaşır, I. & Şahin, N. (Ed.). (1997). Bilişsel-davranışçı terapilerde değerlendirme: Sık kullanılan ölçekler. Ankara: Türk Psikologlar Derneği.
• Sloman, L., Springer, S., & Vachon, M. L. S. (1993). Disordered communication and grieving in deaf member families. Family Process, 32, 171-183.
• Şen, F. M. (1991). İşitme engelli kardeşi olan çocukların psikolojik durumlarının incelenmesi. Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitimde Psikolojik Hizmetler Anabilim Dalı, Ankara.
• Uçman, P. (1990). Ülkemizde çalışan kadınlarda stresle başaçıkma ve psikolojik rahatsızlıklar. Türk Psikoloji Dergisi, 7(24), 67-75.