THE CONCEPTS OF MARJA-I TAQLID-WILAYAT-I FAQIH and PERSPECTIVES OF MARJA-I TAQLID to WILAYET-I FAQIH in IRAQ SHIA

Yıl 2015, , 393 - 400, 31.07.2015

Halil Işılak

https://doi.org/10.14486/IJSCS304

Öz

In the Shia, social position of Shiite cleric on behalf of Imam, advanced gradually and it
expanded to cover the majority of his authority. But this did not have systematic until the
middle 19th cntury. In the 19th, instution of marja-i taqlid was systematized and it was
thought that Shia cleric ,except precidency, should assume the duties and responsibilities
under the authority of the Imam and all members of the Shia should be follower of one of the
cleric.
Up to 1970’s marja-i taqlids thought about political theory and devoloped a theory on the
ideal form of governmend fort he Shiite despite of Imam’s occultation. But in the period of
Imam’s occultation they did not suggest that Imam’s presidential authorty should be assumed
by Shia cleric. In the 1970’s Khomeini suggested that Shiite cleric should assume the Imam’s
presidential authorty. In the 1979 Iranian Islamic Revolution took place and Kkomeini has
implemented the theory of vilayet-i faqih. From this date, institution of marja-ı taqlid and
concept of vilayet-i faqih began to pose contradictions. Majority of the marja-ı taqlids
opposed the theory of theory of vilayet-i faqih and they stated that there is no such
presidential authorty on behalf of the Imam. Muhsin al- Hakim, was the most important
religious authority in Nacaf in this period, opposed to the views of Khomeini. However, after
the 1979 revolution the most important and powerful opposition to vilayet-i faqih shown by
Abul Qasim Khui in Iraq.

Anahtar Kelimeler

-

MERCİ-İ TAKLİD-VELÂYET-İ FAKÎH ANLAYIŞI ve IRAK ŞİÎLİĞİNDE MERCİ-İ TAKLİDLERİN VELÂYET-İ FAKÎH ANLAYIŞINA BAKIŞI

Öz

İmâmiyye Şîası’nda ulemanın imama vekâleti, tedrici olarak gelişmiş ve onun otoritesindeki yetkilerin çoğunluğunu kapsayacak şekilde genişlemiştir. Fakat bu yetkileri üstlenme 19. yüzyılın ortalarına kadar bir sistematiğe sahip değildi. 19. yüzyılda merci-i taklid kurumuyla birlikte, devlet başkanlığı hariç, ulemanın imamın yetkisinde olan görev ve sorumlukları üstlenmesi gerektiği ve müctehid konumunda olmayan her İmâmiyye Şîası müntesibinin bir müctehidi taklid etmesi gerektiği ortaya konulmuştur. 1970’lere kadar merci-i taklidler Şiî siyaset nazariyesi üzerine kafa yormuşlar, imamın gaybetine rağmen Şiîler için ideal yönetim biçimi üzerine nazariyeler geliştirmiş fakat gaybet döneminde ulemanın, imamın devlet başkanlığı yetkisini de üstlenmesi gerektiğini ileri sürmemişlerdir. Humeynî, 1970’lerde Necef’te verdiği derslerde velâyet-i fakîh anlayışını işlemiş ve diğer yetkilerde olduğu gibi ulemanın, imanın devlet başkanlığı yetkisini de üstlenmesi gerektiğini belirtmiştir. 1979 yılında gerçekleşen İran İslam Devrimiyle birlikte, Humeynî, velâyet-i fakîh nazariyesini hayata geçirmiştir. Bu tarihten itibaren merci-i taklid kurumuyla velâyet-i fakîh anlayışı tenaküz teşkil etmeye başlamıştır. Merci-i taklidlerin önemli bir kısmı, velâyet-i fakîh nazariyesine karşı çıkmış, ulemanın imam adına devlet başkanlığı gibi bir yetkisinin olmadığını belirtmişlerdir. Irak’ta dönemin ön önemli merci-i taklidi olan Muhsin el-Hekîm, Necef’te Humeynî’nin görüşlerine karşı çıkmıştır. Fakat, 1979 devriminden sonra Irak’ta velâyet-i fakîh anlayışına en önemli ve en güçlü muhalefet Ebu’l Kâsım Hûî tarafından gösterilmiştir

Anahtar Kelimeler

Şiîlik, Merci-i Taklid, Velâyet-i Fakîh, Irak

Kaynakça

• Âl Mahbûba, C. B. (1986). Mâdî en-Necef ve Hâdıruhâ, Beyrut.
• Algar, H. (1969). Religion and State in Iran 1785-1906, The Role of the Ulema in the Qajar Period, Los Angeles: University of California Press.
• Amanat, A. (1988). “In Between the Madrasa and the Marketplace: The Designation of Clerical Leadership in Modern Shi’ism”, Authority And Political Culture in Shi’ism, edt. Arjomand, Said Amir, New York: State University of New York Press.
• Bulut, H. İ. (2013). Şia’da Usulîliğin Doğuşu ve Şeyh Müfid, Ankara: Araştırma Yayınları.
• Cole, J. R.I. (2006). The Ayatollahs and Democracy in Iraq, Amsterdam: Amsterdam University Press.
• Ebu’l-Kasım el Hûî, S. (1410). Minhâcü’s-Sâlihîn, Kum.
• Yezdî, M. K. T. (1424). el-‘Urvetü’l-Vüskâ, Kum: Mektebu Âyetullah el-Uzmâ es-Seyyid es-Sîstânî.
• Khalaji, M. (2006). Last Marja, Sistani and End of the Traditional Religious Authority in Shiism, Washington: Washington Institute for Near East Policy.
• Manavi, H. (1992). The Basis of Leadership: Khumeyni’s Claims and the Classical Tradition, Montreal: Institute of Islamic Studies McGill University.
• Momen, M. (1985). An Introduction to Shi’i Islam: The History and Doctrines of Twelver Shi’ism, United State: Yale University Press.
• Nerâkî, M. A. (1417). Avâ’idü’l-Eyyam, thk. Merkezü’l-Ebhâsi ve’d-Derâseti’l-İslâmiyye, y.y.: Mektebu’l-İğlâmu’l-İslâmî.
• Sachedina, A. A. (1988). Just Ruler (al-sultân al-‘âdil) in Shi’ite İslam : The Comprehensive Authority of the Jurist in İmamite Jurisprudence, New York: Oxford University Press.
• Uyar, M. (2000). “Velâyet-i Fakîh’in Ortaya Çıkması ve Değerlendirilmesi”, Dini Araştırmalar Dergisi II/6, Ankara.
• Üstün, İ. S. (1999), “İran İslam Cumhuriyeti Yönetim Biçimi”, İslam ve Demokrasi : Kutlu Doğum Semyozyumu, Ankara.
• Verdî, A. (1371-1413). Lemahâtu İctimâiyye Min Târîhi’l-Irâkı’l-Hadîs, Kum.
• Wiley, J. N. (2004). Irak Şiileri, Çev: Metin Mutanoğlu, Osman Baş, İstanbul: Ekin Yayınları.