Diyarbakırlı Mâlî, Hayatı, Edebi Kişiliği ve Dîvânı

Yıl 2015, , 747 - 756, 05.08.2015

Hasan Akgül

https://doi.org/10.14486/IJSCS340

Öz

Klasik Türk edebiyatı, genellikle saray çevresinde gelişen bir edebiyat olarak bilinmesine rağmen, bu alanda İstanbul dışında yetişen pek çok şairin de olduğu, yapılan çalışmalar neticesinde görülmüştür. Bu çalışmamızın konusu da İstanbul dışında yetişmiş bir şair olan "Mâlî’nin Hayatı, Edebi Kişiliği ve Divanı"dır. Gerçek adı Mehmed Çelebi olan Mâlî hakkında kaynaklarda sınırlı bilgiler yer almaktadır. Mâlî, 17. yüzyıl divan sahibi şairlerinden olup Diyarbakır’da doğmuştur. Doğum tarihi bilinmeyen şair, Hicri 1085 (1674) yılında Diyarbakır’da ölmüştür. Şairin, şimdiye kadar tespit edilebilen bir Türkçe divanı bulunmaktadır. Dîvânın bilinen tek nüshası vardır. Divanı İstanbul Üniversitesi Yazma Eserler Ktp. Ty 630 numarada kayıtlıdır. Divanında 20 mesnevi, 9 kaside, 109 gazel, 1 terkib-i bend, 1 muhammes, 15 rubâi, 6 nazm, 4 müfred ve 1 tarih manzumesi yer almaktadır. Bu çalışmamızda, kaynaklardan ve şairin divanında yer alan şiirlerinden elde edilen bilgilerle hayatı hakkında bilgi vermeye çalıştık. Bu çalışmamızın en önemli yanı, şair hakkında bilgi veren tezkirelerin şairin mahlasını Mâlî değil de Me’âlî olarak vermeleridir. Divanı üzerinde yaptığımız çalışma neticesinde şairin mahlasını Mâlî olduğu kanaatine vardık. Ayrıca divanındaki şiirlerin nazım şekilleri, muhtevası, dil ve üslup özellikleri, şiirlerde yer alan insan, toplum ve tabiatla ilgili unsurlardan yola çıkarak eserin içeriğini ve Mâlî’nin edebî şahsiyetini ortaya koymaya çalıştık

Anahtar Kelimeler

Mâlî, Diyarbakır, Divan şiiri, 17. yüzyıl, Me’âlî

THE POET MÂLÎ FROM DIYARBAKIR, HIS LIFE, LITERARY PERSONALITY AND THE DIVAN

Öz

Classical Turkish Literature, although it is generally known as a growing literature around the palace, it has also been observed as a result of studies that there are several poets who have grown out of Istanbul in this area. The subject of this study is about ''Mâlî's Life, Literary Personality and the Divan'' ,who was one of those poets that grew up outside Istanbul. Limited information is available in resources about the poet Mâlî whose real name is Mehmed Çelebi. Mâlî, who was one of the17th-century poets, was born in Diyarbakir. The poet, whose date of birth is unknown, died in Diyarbakir, AH 1085 (1674). The poet has a Turkish Divan that has been managed to be detected up to now. There is only one known copy of Divan. The Divan is registered in the number 630 in Istanbul University Manuscripts Library. The Divan consists of 20 mesnevis , 9 odes, 109 ghazals, 1 composition of bend, 1 Muhammes, 15 Rubaies, 6 verses and 1 poem of history. In this study, we have tried to give information about his life with the information obtained from sources located in the poet's divan poetry. The most significant side of our study is its information by the collection of biographies (tezkires) in a pseudonym such as Me’ali instead of Mali. Upon the result of our study an his Divan, me came to the conclusion that the pseudonym of the poet is Mali. Furthermore, we have tried to demonstrate the content of the work and Mâlî's literary personality and the verse forms, content, features of language and style of the poem by basing on the factors relevant with the field of human, society and nature in poems.

Anahtar Kelimeler

Mali, Diyarbakir, 17th-century, Divan poetry, Me’ali

Kaynakça

• AKGÜL, Hasan(2013), Diyarbakırlı Mâlî Dîvânı (İnceleme-Metin) Malatya; İnönü Ünv. Sosyal Bilimler Enst., (basılmamış yüksek lisans tezi)
• ABDULKADİROĞLU, Abdulkerim(1999), İsmail Beliğ, Nuhbetü’l-asar li- zeyli zubdetü’l eş’ar, Ankara AKM Yay.
• BEYSANOĞLU, Şevket(2003), Diyarbakırlı Fikir ve Sanat Adamları, Ankara; Neyir Matbaacılık.
• CANIM, Rıdvan (2000). Latifi, Tezkiretu'ş-Şuara ve Tabsıratu'n-Nuzema. Ankara: AKM Yay.
• ÇAPAN, Pervin (2005), Mustafa Safayi Efendi, Nuhbetu’l-asar min fevaidi’l eş’ar, Ankara; AKM Yay.
• HAKVERDİOĞLU, Metin(2009) ‘’Orijinal Bir Durub-I Emsal-İ Osmani Örneği Meali’nin Atasozleri Kasidesi’’; Volume 4/5 Summer ; Turkish Studies.
• İPEKTEN, Haluk vd, (1988), Tezkirelere Gore Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü, Ankara; KTB Yay.
• İSEN, Mustafa vd., (2011), Şair Tezkireleri, Ankara; Grafiker Yay.
• KAVRUK, Hasan (2001), Şeyhülislam Yahya Divanı, Ankara; MEB. Yay.
• KÜÇÜK, Sabahattin(2011), Baki Divanı, Ankara; TDK. Yay.
• MENGİ, Mine, (1994), Eski Türk Edebiyatı Tarihi, Ankara; Akcağ Yay.
• ÖZCAN, Abdulkadir(1989), Şeyhi Mehmed Efendi, Vakayiu’l-fuzala, İstanbul; Çağrı Yay.
• PALA, İskender(2011), Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul; Kapı Yay.
• Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. C.6.
• ÜZGÖR, Tahir (1991), Fehim-i Kadim, Hayatı, Sanatı, Divanı ve Metnin Bugünkü Türkçesi, Ankara; AKM Yay.