A Sample of Compulsory Work in the Last Periods of Ottoman Empire: Compulsory Work in Road Construction (1861-1908)

Yıl 2015, Cilt 3 (Özel Sayı 1), 654 - 665, 04.08.2015

Emrah Çetin

https://doi.org/10.14486/IJSCS330

Öz

Throughout the history, several countries made it compulsory for their citizens to do some kind of public services. It’s also possible to see these kind of samples in Ottoman Empire. Compulsory works are generally encountered in agriculture, mining, construction works and military industry. Among these, the first sample of compulsory work in road construction category is seen in legislative regulation in 1861. According to this regulation, all the men who are between 18-60 and who don’t have any injuries or illnesses are obliged to work in road construction
for 20 days in a year. However, some are exempt from compulsory road construction works such as public officers, imams, teachers, priests and rabbis. Besides, due to a change made in 1890, an exemption procedure in return to pecuniary consideration is brought as alternative to compulsory work in road construction. Ones who are obliged, either work for 4 days a year or pay 12 kurus as tax to be exempted. Finally, it can be seen in “Umûr-i Nâfia Regulation” dated 1908 that the importance of pecuniary consideration surpasses physically compulsory work. In this study, it is aimed to put forward a sample of compulsory work implementations by examining regulations about compulsory works in road construction during the last periods of Ottoman Empire.

Anahtar Kelimeler

Road, Public Work, Ottoman Empire, Obligatory Work

Osmanlı Devleti’nin Son Döneminde Zorunlu Çalışma Uygulamalarına Dair Bir Örnek: Karayolu Yapımında Çalışma Yükümlülüğü

Öz

Tarih boyunca çeşitli devletler, birtakım kamu hizmetlerini, vatandaşları üzerine zorunlu çalışma yükümlülükleri yükleyerek yerine getirme yolunu tercih etmişlerdir. Bu uygulamanın örneklerini Osmanlı Devleti’nde de görmek mümkündür. Osmanlı Devleti’nde zorunlu çalışmaya genellikle tarımda, maden işletmeciliğinde, yapı işlerinde ve askerî endüstride rastlanılmaktadır. Bunlardan yapı işleri içerisinde ele alınabilecek olan karayolu yapımında çalışma yükümlülüğü uygulamasının ilk örneğine, 1861 tarihli düzenlemede rastlanılmaktadır. Buna göre; 18 yaşından 60 yaşına kadar olup, çalışmaya engel bir sakatlık ya da hastalığı bulunmayan tüm erkekler yılda 20 gün yol inşaatında çalışmaya mecbur tutulmuşlardı. Ancak devlet memurları, imamlar, mektep hocaları, papazlar, hahamlar gibi bazı gruplar bu çalışma yükümlülüğünden muaf sayılmışlardı. Ayrıca 1890 tarihinde yapılan bir değişiklikle karayolu yapımında çalışma yükümlülüğüne alternatif olarak, nakdi bedel karşılığında muafiyet uygulaması getirilmişti. Buna göre; çalışma yükümlülüğü olanlar ya bizzat yılda 4 gün çalışacaklar ya da bunun karşılığında 12 kuruş vergi vererek muaf olacaklardı. Son olarak 1908 tarihli Umûr-i Nâfia Nizamnamesinde, bedenen çalışma yerine nakdi bedel uygulamasının önemi üzerinde durulduğu görülmektedir. Bu çalışmanın amacı, Osmanlı Devleti’nin son döneminde karayolu yapımında çalışma yükümlülüğü düzenlemelerini ele alarak zorunlu çalışma uygulamalarına dair bir örneği ortaya koymaktır

Anahtar Kelimeler

Karayolu, Nâfia, Osmanlı Devleti, Zorunlu Çalışma Yükümlülüğü

Kaynakça

• I. Arşiv Belgeleri
• BOA. DH.TMIK.M. 64/55
• BOA. İ.DH. 1080/84763
• BOA. İ.MMS. 110/4706
• BOA. İ.TNF. Kayıt No: 1
• BOA. İ.TNF. Kayıt No: 2
• BOA. T.193, 13/1310
• BOA. T.NFM. 721/48
• II. Resmi Yayınlar ve Gazeteler
• Düstûr, 1. Tertip, 1. Cilt, Matbaa-i Âmire,1289.
• Düstûr, 1. Tertip, 2. Cilt, Matbaa-i Âmire,1289.
• Düstûr, 1. Tertip, 4. Cilt, Mahmud Bey Matbaası, İstanbul, 1299.
• Düstûr, 1. Tertip, 6. Cilt, Başvekâlet Devlet Matbaası, Ankara, 1939.
• Umur-ı Nafia ve Ziraat Mecmuası.
• "Nafia ve Ticaret Nezareti Tarafından Sadarete Verilen Mufassal Lâyıha", 1 Kanun-ı Evvel Sene 324 (14.12.1908), TTK Kütüphanesi, 276-B/187.
• III. Araştırma ve İncelemeler
• AKYILDIZ, Ali, Tanzimat Dönemi Osmanlı Merkez Teşkilatında Reform, Eren Yayıncılık, İstanbul 1993.
• ÇADIRCI, Musa, Tanzimat Döneminde Anadolu Kentleri’nin Sosyal ve Ekonomik Yapısı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1997.
• ____________,“Tanzimat Döneminde Karayolu Yapımı”, Ankara Üniversitesi DTCF, Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 15, Sayı: 26, Ankara, 1991, s. 153-167.
• ELDEM, Vedat, Osmanlı İmparatorluğu’nun İktisadi Şartları Hakkında Bir Tetkik, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1994.
• GÜLMEZ, Mesut, Türkiye’de Çalışma İlişkileri (1936 Öncesi), Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1991.
• KAYNAR, Reşat, Mustafa Reşit Paşa ve Tanzimat, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2010.
• KENANOĞLU, M. Macit, “Vergi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, C. 43, İstanbul, 2013, s. 52-58.
• KOÇ, Yıldırım, Türkiye İşçi Sınıfı ve Sendikacılık Hareketi Tarihi, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2003.
• ORTAYLI, İlber, Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi, Cedit Neşriyat, Ankara, 2008.
• SEYİTDANLIOĞLU, Mehmet, “Tanzimat Dönemi İmâr Meclisleri”, Ankara Üniversitesi DTCF, OTAM Dergisi, Sayı: 3, s. 323-332.