KEHANETE DAYALI RÜYA ANLATILARININ MOTİF İNDEKSİ: DERLEME YÖNTEMLERİ

Yıl 2024, Cilt: 3 Sayı: 2, 230 - 251, 20.12.2024

Çevirmen: Alen Farago

Öz

Çevirisi yapılan makale, Dr. Anna Lazareva tarafından kaleme alınmış olup kehanete dayalı rüya anlatımı, sembolizm ve rüya yorumu konularını içermektedir. Söz konusu makalede, kehanet rüyalarıyla ilgili anlatıların değişmez yapılarının bir motif dizini şeklinde tanımlanması amaçlanmakta ve tasnifi için yöntemler önerilmektedir. Lazareva’nın önerdiği motif dizini, 2020 yılında Rusya Devlet Üniversitesi Beşeri Bilimler Üniversitesi Sosyal Antropoloji Merkezi’nde yürütülen bir proje kapsamında gerçekleştirilmiştir. Yazar, kehanete dayalı rüya anlatılarında hangi unsurların folklorik olarak tanımlanabileceği sorusunu sormakta ve kehanete dayalı rüya anlatılarının değişmez unsurlarına göre bir sınıflandırma sistemi tanıtmaktadır. Kehanetsel rüya anlatılarındaki değişmeyen unsurların (anlatı yapılarının) ortaya çıkarılması, yazarın rüya yorumlamasının geleneksel mantığını anlamamızı mümkün kılan bir motif dizini oluşturmasına fırsat vermektedir: Kehanete dayalı rüya anlatılarını yaratma kuralları ve kehanet rüyalarıyla ilgili anlatıların özünde yatan “anlatı grameri”. Motif dizini, 20. yüzyılın başlarından 2020 yılına kadar Doğu Slav bölgelerinde etnograflar ve halkbilimciler tarafından kaydedilen kehanet rüyalarıyla ilgili anlatıları kapsamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Anlatı yapıları, göstergebilimsel analiz, rüya sembolizmi, rüya yorumu, kehanete dayalı rüya anlatıları, motif dizini, Doğu Slav bölgesi sözlü anlatıları

Teşekkür

Çeviri işini öneren ve teklif eden hocam Mehmet AÇA'ya şükranlarımı sunuyorum.

MOTIF INDEX OF PROPHETIC DREAM NARRATIVES: METHODS OF COMPILATION

Öz

The translated article was written by Dr. Anna Lazareva and covers the topics of prophetic dream narration, symbolism and dream interpretation. In this article, it is aimed to define the invariant structures of the narratives about prophetic dreams in the form of a motif index and methods for their classification are suggested. The motif index proposed by Lazareva was implemented within the scope of a project carried out at the Center for Social Anthropology of the Russian State University for the Humanities in 2020. The author asks the question of which elements in prophetic dream narratives can be defined as folkloric and introduces a classification system according to the constant elements of prophetic dream narratives. Revealing invariants (narrative structures) in the prophetic dream narratives allows the author to create a motif index, which lets us understand the traditional logic of dream interpretation: the rules of generating prophetic dream narratives and the ‘narrative grammar’ lying in the core of stories about prophetic dreams. The motif index covers stories about prophetic dreams recorded by ethnographers and folklorists in the Eastern Slavic regions from the early twentieth century to 2020.

Anahtar Kelimeler

Narrative structures, semiotic analysis, symbolism of dreams, dream interpretation, prophetic dream narratives, motif index, oral narratives of the East Slavic region

Kaynakça

• AIVAZIAN, S., Ukazatel’Suizhetov Russkih Bylichek i Byval’shchin o Mifologicheskih Personazhakh [Rus Şeytani Efsaneleri ve Mitolojik Karakterlerle İlgili Hikayeler Dizini], Mifologicheskie Personazhi v Russkom Fol’klore, (ed. Erna Pomerantseva), Nauka, Moskova 1975, s. 162-182. Şu adresten ulaşılabilir: https://www.klex.ru/1m28 (Erişim: 5 Mayıs 2023)
• ANTSİBOR, Darina. Paradigma Onіrichnogo Fol’kloru [Oneirik Folklor Paradigması], 2015, Kyivs’kii Natsіonal’nii Unіversitet İmenі Tarasa Shevchenka. (Doktora Tezi).
• BERESTNEV, Gennadi, O Novom Korpusnom Slovare Snovidenii [Yeni Bir Rüya Külliyatı Sözlüğü Üzerine], Slovo.ru: Baltiiskii Aktsent, Sayı: 2, 2013, s. 35–43. Şu adresten ulaşılabilir: https://cyberleninka.ru/article/n/o-novom-korpusnom-slovare-snovideniy, (Erişim: 5 Mayıs 2023).
• BOGATYREV, Petr, Funkcional’no-Struktural’noe İzuchenie Fol’klora (Maloizvestnye i Neopublikovannye Raboty). [Folklorun İşlevsel ve Yapısal İncelemesi (Az Bilinen ve Yayınlanmamış Eserler)], IMLI RAN, Moskova 2006.
• BOURGUİGNON, Erika Dreams That Speak: Experience and Interpretation. Dreaming and the Self: New Perspectives on Subjectivity, Identity, and Emotion, (ed. Jeannette Marie Mageo) State University of New York Press, Albany, NY 2003, s. 133–153.
• CHEREPANOVA, Olga (haz.), Mifologicheskie Rasskazy i Legendy Russkogo Severa. [Kuzey Rusya'nın Mitolojik Hikâyeleri ve Efsaneleri], SPbGU, St. Petersburg 1996.
• DMİTRENKO, Mikola (haz.), Narodnii Sonnik [Halk Rüyaları Kitabı], Vidavets’ Mikola Dmitrenko, Kiyev 2005.
• DOMHOFF, G. William, Finding Meaning in Dreams: A Quantitative Approach, Plenum Press, New York & London 1996.
• DRANNİKOVA, Natalia & RAZUMOVA, Irina (haz.), Mifologicheskie rasskazy Arhangel’skoi oblasti. [Arkhangelsk Bölgesinin Mitolojik Hikâyeleri], OGI, Moskova 2009.
• DUNDES, Alan, From Etic to Emic Units in the Structural Study of Folktales. The Journal of American Folklore, Cilt: 75, Sayı: 296, 1962, s. 95–105. http://dx.doi.org/10.2307/538171.
• DUNDES, Alan, Projection in Folklore: A Plea for Psychoanalytic Semiotics, MLN, Cilt: 91, Sayı: 6, 1976, s. 1500–1533. http://dx.doi.org/10.2307/2907148.
• EGGAN, Dorothy, The Manifest Content of Dreams: A Challenge to Social Science, American Anthropologist, Cilt: 54, Sayı: 4, 1952, s. 469–485. http://dx.doi.org/10.1525/aa.1952.54.4.02a00020.
• ETTLINGER, Ellen, Precognitive Dreams in Celtic Legend, Folklore, Cilt: 59, Sayı: 3, 1948, s. 97–117. http://dx.doi.org/10.1080/0015587X.1948.9717896.
• FREUD, Sigmund, The Interpretation of Dreams. (Almancadan çev. James Strachey), Basic Books, New York 2010 [1899].
• FROMM, Erich The Forgotten Language: An Introduction to the Understanding of Dreams, Fairy Tales, and Myths, Rinehart, New York 1951.
• GREIMAS, Algirdas Julien & Porter, Catherine, Elements of a Narrative Grammar. Diacritics, Cilt: 7, Sayı: 1, 1977, s. 23–40. http://dx.doi.org/10.2307/464872.
• GRİFFİTH, Richard M. MİYAGİ, Otoya ve TAGO, Akira, The Universality of Typical Dreams: Japanese vs. Americans, American Anthropologist, Cilt: 60, Sayı: 6, 1958, s. 1173–1179. http://dx.doi.org/10.1525/aa.1958.60.6.02a00110.
• GULYÁS, Judit, A Function of Dream Narratives in Fairy Tale, Folklore: Electronic Journal of Folklore, Cilt: 36, 2007, s. 129–140. http://dx.doi.org/10.7592/FEJF2007.36.gulyas.
• GURA, Aleksandr, Snotolkovatel’naia Traditsiia Polesskogo Sela Rechitsa. [Polonya Rechitsa Köyünün Rüya Yorumlama Geleneği] Sny i videniia v narodnoi kul’ture, (haz. Olga Khristoforova), RGGU, Moskova 2002, s. 70–93.
• IVANNİKOVA, Liudmila, Vishchi Sni. [Kerametsel Rüyalar], Narodnii sonnik, (haz. Mikola Dmitrenko, Vidavets’ Mikola Dmitrenko, Kyiv 2005, s. 188–196.
• JASON, Heda, Motif, Type and Genre: A Manual for Compilation of Indices & a Bibliography of Indices and Indexing, FF Communications 273, Helsinki 2000, Suomalainen Tiedeakatemia.
• KAİVOLA-BREGENHØJ, Anniki, Dreams as Folklore,. Fabula, Cilt: 34, Sayı: 3/4, 1993, s. 211–224. https://doi.org/10.1515/fabl.1993.34.3-4.211.
• KILBORNE, Benjamin, Pattern, Structure, and Style in Anthropological Studies of Dreams, Ethos, Cilt: 9, Sayı: 2, 1981, s. 165–185. http://dx.doi.org/10.1525/eth.1981.9.2.02a00040.
• KILROE, Patricia, The Dream as Text, the Dream as Narrative, Dreaming, Cilt: 10, Sayı: 3, 2000, s. 125–137. http://dx.doi.org/10.1023/A:1009456906277.
• KİSHKİNA, Vladislava & MESHCHERİAKOVA, Olga & KRASNOVA, Ekaterina, Materialy dlia siuzhetno-motivnogo ukazatelia rasskazov o snakh. [Rüyalar Hakkında Hikâyeler Motif Dizini için Materyaller], Zhivaia starina, Sayı: 4, 2020, s. 5–6. Şu adresten ulaşılabilir: http:// www.folkcentr.ru/zhivaya-starina-2020/ (Erişim: 5 May 2023)
• KRASİKOV, Mikhailo, Logika snovidin’: Materiali do ukrains’kogo sonnika. [Rüyaların Mantığı: Ukrayna Rüya Kitabı İçin Materyaller], Narodnii Sonnik, (haz. Mikola Dmitrenko), Vidavets’ Mikola Dmitrenko, Kyiv 2005, s. 207–230.
• KRASNOVA, Ekaterina, “Budto Kusty Maliny ee Golosom Govoriat”: Obrazy Umershikh v Fol’klornyh Rasskazah o Snah. [“Sanki Ahududu Çalıları Onun Sesiyle Konuşuyor”: Rüyalarla İlgili Folklor Anlatılarında Ölü İmgeleri.] Zhivaia starina, 2020, Sayı: 4, s. 9–10. Şu adresten ulaşılabilir: http://www.folkcentr.ru/zhivaya-starina-2020/ (Erişim: 5 Mayıs 2023.
• LAZAREVA, Anna, Simvolika Dereva v Snovideniiakh [Rüyalarda Ağaç Sembolizmi], Traditsionnaia Kul’tura, Sayı: 4 (68), 2017, s. 145–158. Şu adresten ulaşılabilir: http://trad-culture.ru/article/simvolika-dereva-v-snovideniyakh, (Erişim: 5 Mayıs 2023)
• LAZAREVA, Anna, Simvolika Snovidenii v Narodnoi Kul’ture: Fol’klornye Modeli i Lichnye Narrativy. [Halk Geleneğinde Rüyaların Sembolizmi: Kültür Kalıpları ve Kişisel Anlatılar], (Doktora Tezi), IMLI RAN, Moskova 2018. Şu adresten ulaşılabilir: https://imli.ru/dissertatsionnyj-sovet-d-002-209-04 o/dissertatsionnyj-sovetd-002-209-04/3286-simvolika-snovidenij-v-narodnoj-kulture-folklornye-modelii-lichnye-narrativy (Erişim 10 Mayıs 2023)
• LAZAREVA, Anna, Tolkovanie Snovidenii v Narodnoi Kul’ture. [Halk Kültüründe Rüya Yorumu], RGGU, Moskova 2020a.
• LAZAREVA, Anna, V Poiskah Formuly Neulovimogo: kak Sistematizirovat’ Rasskazy o Snakh? [Zor Olanın Formülünü Ararken: Rüya Anlatıları Nasıl Sistematikleştirilir?], Zhivaia Starina, Sayı: 4, 2020b, s. 2–5. Şu adresten ulaşılabilir:http://www.folkcentr. ru/zhivaya-starina-2020/ (Erişim: 5 Mayıs 2023.
• LAZAREVA, Anna, Opisanie Motivov Prorocheskikh Snovidenii v Fol’kloristike. [Halkbiliminde Kehanet İçerikli Rüyaların Motiflerinin Tanımlanması], Antropologiia Snovidenii: Sbornik Nauchnykh Statei po Materialam Konferentsii. (haz. Anna Lazareva) RGGU, Moskova 2021, s. 19–35. Şu adresten ulaşılabilir: https://www.rsuh.ru/science/proektnye-nauchnye-kollektivy-rggu/sozdanie-syuzhetno-motivnogoukazatelya-folklornykh-rasskazov-o-snovideniyakh-na-vostochnoslavyansko/ (Erişim: 10 Mayıs 2023.
• LINCOLN, Jackson Stewart The Dream in Native American and Other Primitive Cultures. Dover Publications, New York 2003.
• LORD, Albert Bates 2000 [1960]. The Singer of Tales. 2nd (ed. Stephen Mitchell ve Gregory Nagy), Cambridge, Harvard University Press, MA & London, England 2003.
• LURYE, Mikhail & Chereshnya, Adel’, Krest’ianskie Rasskazy o Sbyvaiushchikhsia Snakh [Köylülerin Kehanet Niteliğindeki Rüya Anlatıları], Traditsiia v Fol’klore i Literature: Stat’i, Publikatsii, Metodicheskie Razrabotki Prepodavatelei i Uchenikov Akademicheskoi Gimnazii Sankt-Peterburgskogo Gosudarstvennogo Universiteta, (ed. Mikhail Lur’e), SPbGU, St. Petersburg 2000, s. 275–310.
• MANNHEIM, Bruce, After Dreaming: Image and Interpretation in Southern Peruvian Quechua. Etnofoor, Cilt: 4, Sayı: 2, 1991, s. 43–79.
• MELETİNSKİİ, Eleazar, Semanticheskaia Organizatsiia Mifologicheskogo Povestvovaniia i Problema Sozdaniia Semioticheskogo Ukazatelia Motivov i Siuzhetov. [Mitolojik Anlatının Semantik Organizasyonu ve Motif ile Olay Örgüsünün Semiyotik Dizinini Oluşturma Sorunu], Tekst i kul’tura: Trudy po Znakovym Sistemam, (ed. Z. Mints), Cilt: 16, Tartuskii Gosudarstvennyi Universitet, Tartu 1983, s. 115–125. Şu adresten ulaşılabilir https://dspace.ut.ee/handle/10062/48416 (Erişim: 5 May 2023)
• MESHCHERİAKOVA, Olga, “Etot Muzhchina Stal Prevrashchat’sia v Cherta”: Obrazy Snovidenii, Predveshchaiushchie Opasnost’ [“Bu Adam Şeytana Dönüşmeye Başladı”: Tehlikeyi Öngören Rüya İmgeleri], Zhivaia Starina, No: 4, 2020, s. 6–8. Şu adresten ulaşılabilir: http://www.folkcentr.ru/zhivaya-starina-2020/ (Erişim: 5 May 2023)
• MYERS, Wayne A., The Traumatic Element in the Typical Dream of Feeling Embarrassed at Being Naked. Journal of the American Psychoanalytic Association, Cilt: 37, Sayı: 1, 1989, s. 117–130. http://dx.doi.org/10.1177/000306518903700106.
• NİEBRZEGOWSKA, Stanisława, Polski Sennik Ludowy, [Lehçe Sözlü Rüya Kitabı], Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 1996.
• PRİSİAZHNİUK, Nastia, Sni ta yikh vidgaduvannia. [Rüyalar ve Yorumları], Narodnii sonnik, (haz. Mikola Dmitrenko), Vidavets’ Mikola Dmitrenko, Kyiv 2005, s. 173–178.
• PROPP, Vladimir, Morphology of the Folktale. (ed.: Svatava Pirkova-Jakobson, çev. Laurence Scott), Indiana University Research Center in Anthropology, Folklore, and Linguistics, Bloomington 1958.
• RAZUMOVA, Irina, Potaennoe Znanie Sovremennoi Russkoi Sem’i: Byt. Fol’klor. Istoriia. [Modern Bir Rus Ailesinin Gizli Bilgileri: Gündelik Yaşam. Folklor. Tarih], Indrik, Moskova 2001.
• RAZUMOVA, Irina, Oniromanticheskaia Simvolika Braka, Rozhdeniia, Smerti v Sovremennykh Ustnykh Rasskazakh. [Rüyalardaki Modern Sözlü Öykülerde Evlilik, Doğum, Ölümün Sembolizmi], Sny i Videniia v Narodnoi Kul’ture, (haz. Ol’ga Khristoforova), RGGU, Moskova 2002, s. 290–309.
• RAZUMOVA, Irina, Mifologicheskie Rasskazy o Veshchikh Snakh v Kontekste Semeinogo Opyta. [Aile Deneyimi Bağlamında Kehanet Rüyaları Hakkında Mitolojik Hikâyeler], Fol’klor i Narodnaia Kul’tura: In Memoriam, (Boris Putilov), Peterburgskoe Vostokovedenie, St. Petersburg 2003, s. 382–393.
• RÓHEIM, Géza, Technique of Dream Analysis and Field Work in Anthropology, Psychoanalytic Quarterly, Cilt: 18, Sayı: 4, 1949, s. 471–479.http://dx.doi.org/10.1080/21674086.1949.11925776.
• SAFRONOV, Evgenii, Snovideniia v Traditsionnoi Kul’ture. [Halk Kültüründe Rüya], Labirint, Moskova 2016.
• SAUL, Leon J., Embarrassment Dreams of Nakedness. The International Journal of Psycho-Analysis, Cilt: 47, Sayı: 4, 1966, s. 552–558.
• SELIGMAN, Charles Gabriel, The Unconscious in Relation to Anthropology. British Journal of Psychology: General Section, Cilt: 18, Sayı: 4, 1928, s. 373-387. https://doi.org/10.1111/j.2044-8295.1928.tb00474.x.
• SHEVCHUK, Tetiana ve STAVİTSKA, Iarina, Ukrains’ka Usna Snotlumachna Traditsiia Pochatku XX st. (Rozvidki i Teksti) [Yirminci Yüzyıl Başlarında Ukrayna Sözlü Rüya Yorumlama Geleneği (Araştırma ve Metinler)], Dulibi, Kiyev 2017.
• SİLANT’EV, Igor’, Teoriia Motiva v Otechestvennom Literaturovedenii i Fol’kloristike: Ocherk İstoriografii [Rus Edebiyat Eleştirisi ve Folklorunda Motif Kuramları: Tarih Yazımı Üzerine Bir Deneme], IDMI, Novosibirsk 1999.
• STAVİTSKA, Iarina, Usnii snotlumachnii narativ: kontekstno-funktsional’nii aspekt [Sözlü Rüya-Yorumlayıcı Anlatı: Bağlamsal-İşlevsel Boyut], Doktora Tezi, Institut mistetstvoznavstva, fol’kloristiki ta etnologii im, M. Ril’s’kogo, Kiyev 2018.
• TEDLOCK, Barbara, The New Anthropology of Dreaming. Dreaming, Cilt: 1, Sayı: 2, 1991, s. 161–178. http://dx.doi.org/10.1037/h0094328.
• THOMPSON, Stith, The Folktale, The Dryden Press, New York 1946.
• THOMPSON, Stith, Motif-Index of Folk-Literature: A Classification of Narrative Elements in Folktales, Ballads, Myths, Fables, Mediaeval Romances, Exempla, Fabliaux, Jest-Books, and Local Legends. Indiana University Press, Bloomington & Indianapolis 1955–1958. Şu adresten ulaşılabilir: https://ia800408.us.archive.org/30/items/Thompson2016MotifIndex/Thompson_2016_Motif-Index.pdf (Erişim: 5 Mayıs 2023)
• TOLSTAİA, Svetlana, Inomirnoe Prostranstvo Sna [Rüyanın Öteki Dünya Alanı], Sny i Videniia v Narodnoi Kul’ture, (haz. Ol’ga Khristoforova), RGGU, Moskova 2002, s. 198–219.
• TOLSTOİ, Nikita, Slavianskie Narodnye Tolkovaniia Snov i İkh Mifologicheskaia Osnova. [Slav Rüya Yorumları ve Mitolojik Temelleri], Son – Semioticheskoe Okno: Snovidenie i Sobytie, Snovidenie i İskusstvo, Snovidenie i Tekst, (ed. Irina E. Danilova & Dmitri J. Molok), Gos. Muzei İzobrazitel’nykh İskusstv İmeni A.S. Pushkina, Moskova 1993, s. 80–93.
• TRUSHKİNA, Nataliya, Rasskazy o Snakh [Rüya Anlatıları], Sny i Videniia v Narodnoi Kul’ture, (haz. Olga Khristoforova), RGGU, Moskova 2002, s. 143–170.
• VANN, Barbara - ALPERSTEIN, Neil, Dream Sharing as Social Interaction. Dreaming, Cilt: 10, Sayı: 2, 2000, s. 111–119. http://dx.doi.org/10.1023/A:1009452822669.
• VLASOVA, Marina (haz.), Mifologicheskie Rasskazy Russkih Krest’ian XIX– XX vv. [19-20. Yüzyıllarda Rus Köylülerinin Mitolojik Hikâyeleri], Pushkinskii Dom, St. Petersburg 2013.
• ZAPOROZHETS, Valentina, Sny i Videniia kak Chast’ İasnovideniia (Po materialam, sobrannym v Moskve letom 1998 g.) [Durugörünün Bir Parçası Olarak Rüyalar ve Vizyonlar (1998 Yazında Moskova'da Toplanan Materyallere Dayanmaktadır)], Sny i Videniia v Narodnoi Kul’ture, (haz. Olga Khristoforova), RGGU, Moskova 2002, s. 95–115.
• ZHİVİTSA, Elena, Ustnaya narodnaya snotolkovatel’naya tradiciya (na materiale rasskazov o snah) [Sözlü Halk Rüya Yorumlama Geleneği (Rüyalarla İlgili Anlatılara Dayalı)], Doktora Tezi, Lomonosov Moscow State University, Moskova 2004.
• ZHİVİTSA, Elena, Russkaia Traditsiia Tolkovaniia Snov [Rus Rüya Yorumlama Geleneği], Znanie. Ponimanie. Umenie, Sayı: 1, 2005, s. 158–166. Şu adresten ulaşılabilir: https://cyberleninka.ru/article/n/russkaya-traditsiya-tolkovaniya-snov (Erişim 9 Mayıs 2023)
• ZİNOV’EV, Valerii, Mifologicheskie Rasskazy Russkogo Naseleniia Vostochnoi Sibiri [Doğu Sibirya'daki Rus Nüfusunun Mitolojik Hikâyeleri], Nauka, Novosibirsk 1987.