Geleneksel Oyun Kültüründe Yer Alan Topaç Oyunu ve Çeşitleri

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 1, 1 - 12, 27.04.2021

Hulusi Böke Abdullah Doğan Şakir Tüfekçi

Öz

Bu çalışmayla, Türkiye’deki geleneksel oyun kültüründe önemli bir yere sahip olan topaç oyunu ve bu oyunun çeşitleri açıklanarak; bu çeşitliliğin kural ve yöresel adlandırılma açısından karşılaştırılması yapılarak çocuk oyun kültürüne katkı sağlamak amaçlanmıştır. Araştırmada nitel yaklaşımlardan doküman toplama ve inceleme yöntemi kullanılarak veriler elde edilmiştir. Ayrıca çalışmada çevrimiçi veri tabanları, kitap, dergi vb. veri toplama araçları kullanılarak alan yazın taraması yapılmıştır. Türkiye’nin farklı bölgelerinde develeme, kökleme, koçek, fırıldak, gatır, mici, deveme, kamçılı fırça, fırfara, hol, fırfıra, bommaç, daire, dilliç vb. atlar adı altında oynanan, oyun kuralları ve oynanış biçimi farklı olan 18 çeşit topaç oyununa rastlanılmıştır. Bu oyunlar içerisinde topacın yerde döndürme süresi baz alınarak oynanan oyun, Türkiye’nin birçok bölgesinde oynanmıştır. Araştırma sonucunda topaç oyununa ilişkin olarak; teknoloji ve değişen yaşam koşullarının etkisiyle insanların bu oyunu oynamaktan uzak kaldığı, oyun kültürünün ve alışkanlıkların farklılaşma süreci yaşadığı kanısına varılmıştır. Oyunun günümüzde nadiren de olsa oynandığı, fakat kurallarıyla oynanmasından ziyade sadece döndürme amacıyla oynandığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Topaç, Geleneksel Oyun, Oyun Çeşitleri

Kaynakça

• Akgül, H. (1987). Manisa Folkloru. Manisa Turuzim Derneği Yayını.
• And, M. (2012). Oyun ve Bügü Türk Kültüründe Oyun Kavramı. Yapı Kredi Yayınları-1891 Sanat-106.
• Arslan Erdem, N. (2019). Artvin’de Çocuk Oyunları (Derleme, İnceleme, Tasnif) [Sosyal Bilimler Enstitüsü]. Artvin Çoruh Üniversitesi.
• Baran, M. (1999). Çocuk Oyunları. Kültür Bakanlığı Yayınları Çocuk Kitaplığı Dizisi 131.
• Bayar Çelebi, D. (2007). Türkiye ve Ezerbaycan’daki Çocuk Oyunları ve Oyuncaklarının Karşılaştırmalı İncelenmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Muğla Üniversitesi.
• Bayraktar, M. (1994). Kültürel Yönleri İle Anam Babam Erzincan. Aydoğdu Ofset.
• Boyraz, Z. (1997). Kahramanmaraş ve Gaziantep İllerinin Mahalli Kültürününün Spor Pratiğine Yansıması [Yüksek Lisans Tezi]. İnönü Üniversitesi.
• Can, s. (1945). Ordu İlinde Çocuk ve İlgili İnanmalar. Görses Matbaası.
• Çolak, F. (2009). Geleneksel Kayseri Çocuk Oyunları ve Halkbilimsel İncelenmesi. Kömen Yaınları 33.
• Çolak, M. (2015). Adana Geleneksel Çocuk Oyunları [Sosyal Bilimler Enstitüsü]. Niğde.
• Demir, S. (2016). Akçadağ Tarihi ve Kültürü. Yayın Matbaacılık Basımevi.
• Doğan, A. (2013). Malatya Çocuk Oyunları. Malatya Valiliği Malatya Kitaplığı Yayınları, Kültür-Sanat Dizisi/3.
• Eker, G. (1990). Karaören Köyü Folkloru [Sosyan Bilimler Enstitüsü]. Hacettepe Üiversitesi.
• Eroğlu, G. (2009). Geçmişte Çocukluk Oyunları ve Oyuncakları Üzerine Nitel Araştırma. Hikmet Yurdu Düşünce-Yorum Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 2(3), 287–315.
• Hazar, Z., Demir, G., Namlı, S., & Türkeli, A. (2017). Ortaokul Öğrencilerinin Dijital Oyun Bağımlılığı ve Fiziksel Aktivite Düzeyleri Arasındaki İlşkinin İncelenmesi. Niğde Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 11(3), 320–332.
• Karğın, D. (2018). Şanlı Urfa İli ve Çevresi Çocuk Oyunları [Yüksek Lisan Tezi]. Ardıhan Üniversitesi.
• Kaya, D. (2011). Çöm Çöm Çömelek Sivas Çocuk Oyunları. Sivas Kitaplığı 7.
• Kayar, P. (2008). Van’ın Geleneksel Çocuk Oyunları ve Bu Oyunların Eğitsel Yönden İncelenmesi [Yüksek Lisan]. Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
• Kısacık, R. (2011). Malatya’nın Yöresel Kültürü. 2 M Matbaacılık ve Gazetecilik.
• Oğuz, M. Ö., & Ersoy, P. (2007). Türkiye’de 2004 Yılında Yaşayan Çocuk Oyunları. Gazi Üniversitesi Türk Halk Bilimi Araştırma ve Uygulama Merkezi (THBMER) Yayınları:4.
• Onur, B. (2002). Oyuncaklı dünya. Dost Kitabevi.
• Özdemir, M. (1984). Hacılar (Kayseri). Emek Matbaası.
• Özdemir, N. (2006). Türk Çocuk Oyunları. Akçay Yayınları 783.
• Özhan, M. (1997). Türkiye’de Çocuk Oyunları Kültürü. Feryal Matbaası.
• Özturan, H. A. (2010). Kahramamaraş’ta Çocuk Oyunları. Ukde Kitaplığı: 80 Maraş Kültürü ve Edebiyatı Serisi15.
• Parlatır, İ. (2011). Osmanlı Türkçesi Sözlük. Yargı Yayınevi.
• Sarı, Z. (1995). Şenköy ve Çevresinde Oynanan Çocuk Oyunları. Güneyde Kültür, 81, 19–22.
• Şarman, A. S. (2015). Seferi Hisar Geleneksel Çocuk Oyunları ve oyuncakları Üzerine bir incelem [Sosyal Bilimler Enstitüsü]. Ege Üniversitesi.
• Savur, S. (2010). Adana İli Tufanbeyli İlçesi Halk Kültürü Araştırması [Sosyal Bilimler Enstitüsü]. Çukurova Üniversitesi.
• Seçilmiş, G., & Atılgan, M. (n.d.). Anadolu Kültürünün Nazar Boncuğu Kırşehir’in Gelenek ve Görenekleri. Kırşehir Valiliği Yayınları: 13.
• TDK. (2021). Türk Dil Kurumu Sözlükleri. https://sozluk.gov.tr/
• Tokuz, G. (2011). Gaziantep Çocuk Oyunları Üzerine Halk Bilimsel Bir İnceleme [Sosyal Bilimler Enstitüsü]. Gaziantep Üniversitesi.
• Turgut, M. E. (2005). Elazığ Çocuk Oyunlarını Halkbilimi Açısından İncelenmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Fırat Üniversitesi.
• Uğur, F. (1946). Konya Çocuk Oyunları. Folklor Postası, 18, 8–9.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (6th ed.). Seçkin Yayıncılık.