LİSE ÖĞRENCİLERİNİN ALGILANAN BEDEN OKURYAZARLIĞI İLE BENLİK SAYGISI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 2, 15 - 44, 13.10.2024

Mahmut Acak , Tamer Karademir , Mehmet Altun

Öz

Bu çalışmanın amacı; lise öğrencilerinin fiziksel okuryazarlığı ile benlik saygısı arasındaki ilişkinin incelenmesi amacıyla yapılmıştır. Araştırmanın evrenini İstanbul Florya ilçesinde okuyan 279 erkek, 231 kız toplam 510 lise öğrencisi oluşturmaktadır. Verilerin toplanmasında kişisel bilgi formu, İki Boyutlu Benlik Saygısı Ölçeği ve Fiziksel Okuryazarlık Ölçeği kullanılmıştır. Katılımcıların kronik rahatsızlıklarının var olması, fitness ya da sağlıkla alakalı herhangi bir eğitim almamaları, düzenli spor yapmıyor veya az yapıyor olması, babaların eğitim düzeyinin düşük olması, aile yapısı demokratik olmayanların düşük benlik saygısına sahip oldukları tespit edilmiştir. Katılımcıların fiziksel okuryazarlık düzeyleri incelendiğinde cinsiyet yönünden erkekler bilgi ve anlayış alt boyutunda, fitness ya da sağlıkla alakalı herhangi bir eğitim almayanların, düzenli spor yapmayanların veya az yapanların, anne ve babalarının eğitim seviyeleri düşük olanların, annesi çalışmayanların ve aile gelirleri düşük olan öğrencilerin fiziksel okuryazarlık düzeylerinin düşük olduğu tespit edilmiştir. Diğer taraftan araştırma grubunun fiziksel okuryazarlık ve benlik saygısı düzeyleri arasında pozitif yönde doğrusal ve düşük düzeyde bir ilişki olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Beden okuryazarlığı, Benlik saygısı, öğrenci, Spor bilimleri

Investigation of the Relationship Between High School Students' Perceived Physical Literacy and Self-Esteem

Öz

The aim of this study was to examine the relationship between high school students' physical literacy and self-esteem. The population of the study consisted of 510 high school students (279 male and 231 female) studying in Florya district of Istanbul. Personal information form, Two Dimensional Self-Esteem Scale and Physical Literacy Scale were used to collect the data. It was determined that the participants had low self-esteem if they had chronic diseases, did not receive any training related to fitness or health, did not do regular sports or did little sports, their fathers had a low level of education, and their family structure was not democratic. When the physical literacy levels of the participants were examined, it was determined that the physical literacy levels of the participants were low in the knowledge and understanding sub-dimension in terms of gender, those who did not receive any education related to fitness or health, those who did not do sports regularly or did little, those with low education levels of their parents, those whose mothers did not work, and students with low family income. On the other hand, it was determined that there was a positive linear and low level relationship between physical literacy and self-esteem levels of the research group.

Anahtar Kelimeler

Physical literacy, Self-esteem, Student, Sports sciences

Kaynakça

• Açak M & Kaya O. (2015). İşitme engelli ve işitme engelli olmayan futbolcuların benlik saygıları ve saldırganlık düzeylerinin incelenmesi. İnönü Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 2(2), 1-11.
• Abbasoğlu, E., & Öncü, E. (2013). Beden eğitimi öğretmeni adaylarının benlik saygıları ve öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 407-425.
• Akçamete, G. (2019). Üniversitedeki Bedensel Engelli Gençlerin Kendini Kabulle İlgili Yaygın Sorunları. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 25(2), 447-462.
• Akyol, K., (2003). Yatılı İlköğretim Okullarında Okuyan Çocukların Benlik Kavramlarının İncelenmesi, Çukurova Üniversitesi, Eğitimi Bilimleri Dergisi. s.1-6.
• Alagül, Ö., Gürsel, F., ve Keske, G. (2012) Dance unit with physical literacy. Procedia-Social and Behavioral Science, 47, 1135-1140.
• Almond, L. (2013). What is the value of physical literacy and why is physical literacy valuable? ICSSPE Bulletin–Journal of Sport Science and Physical Education, 65.
• Altunbaş Ç. (2006). Beden Eğitimi ve Spor Yüksek Okulu Öğrencilerinin Benlik Saygısı Düzeyleri İle Akademik Başarıları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri, Enstitüsü.
• Arpacı İ. (2022). Gender differences in the relationship between problematic internet use and nomophobia Volume 41, pages 6558–6567.
• Aşçı, F. H., Gökmen, H., Tiryaki, G., Aşçı, A. ve Zorba, E. (1993). Sportif katılımın liseli erkek öğrencilerin beden bölgelerinden hoşnut olma düzeyleri üzerine etkisi. Spor Bilimleri Dergisi, 4(3), 38-47.
• Atan T, Ünver Ş, Allahverdi E, (2018). Üniversitede öğrenim gören sporcuların ve sedanterlerin benlik saygısı düzeylerinin karşılaştırılması. CBÜ Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 13(1), 125- 135.
• Atasoy T, (2020). Elit seviyede spor yapan ve yapmayan bedensel engelli bireylerin benlik saygısı ile sosyal görünüş kaygılarının yaşam doyum düzeylerine etkisinin karşılaştırılması (Doktora Tezi).
• Baştuğ, G., Akandere, M. ve Yıldız, H. (2011). Sedanter Genç Bayanlarda Aerobik Egzersizin Vücut Kompozisyonu ve Kendini Fiziksel Tanımlama Değerlerine Etkisi. Spor ve Performans Araştırmaları Dergisi, 2(2), 22-27.
• Belli, E., Bedir, F., & Turan, M., (2019). Üniversite öğrencilerinin spora yönelik tutumları ile yaşam doyumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. ETÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (9), 89-103.
• Babic MJ, Morgan PJ, Plotnikoff RC, Lonsdale C, White RL, Lubans DR. (2014). Physical activity and physical self-concept in youth: systematic review and meta-analysis. Sport Med;44:1589–601.
• Balaguer I, Atienza-Gonzalez FL, Duda JL. (2012). Self-perceptions, self-worth and sport participation in adolescents. Span J Psychol;15:624–30.
• Basoglu, U. D. (2018). The importance of physical literacy for physical education and recreation. Journal of Education and Training Studies, 6(4), 139-142.
• Becht AI, Nelemans SA, Branje SJ, Vollebergh WAM, Koot HM, et al. ((2016). The quest for identity in adolescence: heterogeneity in daily identity formation and psychosocial adjustment across 5 years. Dev. Psychol. 52:2010–21.
• Bingöl, C. ve Alpkaya, U. (2016). Spor yapan ve spor yapmayan lise öğrencilerinin özsaygı düzeylerinin incelenmesi. Marmara Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 1, 1, 31-7.
• Bojanić, Ž., Nedeljković, J., Šakan, D., Mitić, P. M., Milovanović, I. ve Drid, P. (2019). Personality traits and self-esteem in combat and team sports. Frontiers in psychology, 10, 2280.
• Bowker, A. (2006). The relationship between sports participation and self-esteem during early adolescence. Canadian Journal of Behavioural Science, 38(3), 214-29.
• Booth ND. (1990). The relationship between height and self esteem and the mediating effect of self consciousness. The Journal of Social Psychology. 130:609-17.
• Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. (11. baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Caldwell, H.A., Di Cristofaro, N.A., Cairney, J., Bray, S.R., MacDonald, M.J., ve Timmons, B.W. (2020). Physical literacy, physical activity, and health indicators in school-age children. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(15), 5367.
• Can G. (1990). Lise öğrencilerinin benlik tasarımlarını etkileyen etmenler. Eskişehir: Ana dolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları. No:16.
• Celasin, N. Ş., & Sevinç, H. Y. (2022). Adölesanların Spor Yapma Alışkanlığının Benlik Algısı, Benlik Saygısı ve Yaşam Kalitesine Etkisi. Türkiye Diyabet ve Obezite Dergisi, 6(2), 159-168.
• Ceylan, M., & Hayran, C. (2021). COVID-Message Framing Effects on Individuals' Social Distancing and Helping Behavior During the COVID-19 Pandemic. Sec. Personality and Social Psychology. Volume 12 , 579164.
• Coopersmith, S. (1967). The antecedents of self-esteem San Francisco. H Freeman and Company.
• Crocetti E,Moscatelli S, Van der Graaff J, Rubini M,Meeus W, Branje SJ. (2016). The interplay of self-certainty and prosocial development in the transition from late adolescence to emerging adulthood. Eur. J. Pers. 30:594–607.
• Chang H, Suttikun C, (2017). The examination of psychological factors and social norms affecting body satisfaction and self‐esteem for college students. Family and Consumer Sciences Research Journal, 45(4), 422-437.
• Çankaya, B. (2007). Lise I. ve II. Sınıf Öğrencilerinin Algılanan Benlik Saygısının Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. 117.
• Demir, K. ve Duman, S. (2019). Bireylerin spor yapma durumlarıyla, benlik saygıları ve mutluluk düzeyleri arasındaki ilişkisinin incelenmesi, Gaziantep Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 4(4), 437-49.
• Dinçer, A. (2021). Taekwondo milli sporcularında benlik saygısı ve psikolojik sağlamlık düzeyleri arasındaki ilişki [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Bartın Üniversitesi]. Bartın Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Bartın.
• Doğan, T. (2011). İki boyutlu benlik saygısı: Kendini Sevme/Özyeterlik Ölçeği’nin Türkçe uyarlaması, geçerlik ve güvenirlik çalışması. Eğitim ve Bilim, 36(162).
• Durstine, J.L., Gordon, B., Wang, Z., ve Luo, X. (2013). Chronic disease and the link to physical activity. Journal of Sport and Health Science, 2(1), 3-11.
• Fowler BA. (1989). The relationship of body image perception and weight status to recent change in weight status of the adolescent female. Adolescence. 24: 557-68.
• Gacar, A. ve Yanlıç, N. (2012). 13-17 yaş ergen hentbolcuların benlik saygısı düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi, Spor ve Performans Araştırmaları Dergisi, 3(2), 45-50.
• Gallagher , S. (2005). How the Body Shapes the Mind , Oxford : Clarendon Press .
• Gander, M. J. ve Gardiner, H. W. (2007). Çocuk ve ergen gelişimi. (Altıncı baskı). (B. Onur, Dü., A. Dönmez, N. Çelen, ve B. Onur, Çev.), Ankara: İmge.
• Güler A, (2020). Benlik Saygısı ve Yaşam Memnuniyeti İlişkisi: Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Öğrencileri Örneği. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 37(2), 321-329.
• Hausenblas HA, Fallon EA. (2006). Exercise and body image: a meta-analysis. Psychol Health;21:33–47.
• Hawi, N.S. ve Samaha, M. (2017). The relations among social media addiction, selfesteem, and life satisfaction in university students. Social Science Computer Review, 35(5), 576-586.
• Jankauskiene R, Baceviciene M, 2021. Testing modified gender-moderated exercise and self-esteem (exsem) model of positive body image in adolescents. Journal of Health Psychology, 27(8).
• Keske, G., Gursel, F., ve Alagul, O. (2012). Can you gain a healthy nutrition habit by physical literacy? Procedia-Social and Behavioral Sciences, 47, 1097- 1102.
• Keskin, G., & Sezgin, B. (2009). Bir grup ergende akademik başarı durumuna etki eden etmenlerin belirlenmesi. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi,4(10).
• Korkmaz M, Uslu T, (2020). Fitness yapan bireylerin benlik saygısı, sosyal görünüş kaygısı ve sosyalleşme düzeyleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Spor Eğitim Dergisi 4(3), 1-18.
• Liu, Y., ve Chen, S. (2020). Physical literacy in children and adolescents: Definitions, assessments, and interventions. European Physical Education Review, 1356336X20925502.
• Munusturlar S., ve Yıldızer, G. (2020) Beden eğitimi öğretmenleri için algılanan beden okuryazarlığı ölçeğinin faktör yapısının türkiye örneklemine yönelik sınanması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(1), 200-209.
• Orth, U., Erol, R. Y. ve Luciano, E. C. (2018). Development of self-esteem from age 4 to 94 years: A meta-analysis of longitudinal studies. Psychological bulletin, 144(10), 1045.
• Odacı H. (1994). Karadeniz Teknik Üniversitesi Fatih Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin Yalnızlık Benlik Saygısı ve Yakın İlişkiler Kurabilme Düzeylerinin ve Bu Düzeyler Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi.
• O’malley PM, Bachman JG. (1979). Self-esteem and education: Sex and cohort comparisons among high school seniors. Journal of Personality and Social Psychology. s37.
• Özcan, G. (2017). Bedensel Engelli Olan Ve Olmayan Bireylerin Çeşitli Duygudurum Değişkenleri Açısından Değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Ticaret Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Özgeylani, H.F. (1993). Self concept and body ımage of high school male athletes and non-athletes. Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
• Özkan, İ. (1994). Benlik saygısını etkileyen etmenler. Düşünen Adam, 3, 4-9.
• Plummer, D. M. (2011). Benlik saygısı çocuklarda nasıl geliştirilir?. İstanbul: Sistem.
• Rosenberg, M. (1986). Self-concept and psychological well being in adolescence. FL Academic Press.
• Romero, I, Kaye A, Poulin, C, Peterson M. (2022). An analysis of the effects of frequency and type of physical activity on self-esteem in adolescent males., 2(2), 42-52.
• Ryan, M. (2008). The antidepressant effects of physical activity: Mediating self-esteem and self-efficacy mechanisms. Psychology and Health, 23(3), 279-307.
• Sanford, L. ve Donovan, M. E. (1999). Kadınlar ve benlik saygısı. (Çev: S. Kunt). Ankara: HYB.
• Saygılı, G., Kesecioğlu, İ. T., & Kırıktaş, H. (2015). Eğitim düzeyinin benlik saygısı üzerindeki etkisinin incelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 4(2), 210-217.
• Shields, N., Murdoch, A., Loy, Y., Dodd, K. J., & Taylor, N. F. (2006). A systematic review of the self‐concept of children with cerebral palsy compared with children without disability. Developmental Medicine & Child Neurology, 48, 151–157. Şubat.
• Sit, C. H., Lau, C. H., & Vertinsky, P. (2009). Physical activity and self-perceptions among Hong Kong Chinese with an acquired physical disability. Adapted Physical Activity Quarterly, 26(4), 321-335.
• Şahin PÖ. (2023). Üniversite Öğrencilerinde Psikolojik Dayanıklılık Ve Benlik Saygısı İle Girişimcilik Eğilimi Arasındaki İlişkinin Değerlendirilmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Nişantaşı Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Tafarodi, R. W., & Swann Jr, W. B. (2001). Two-dimensional self-esteem: Theory and measurement. Personality and individual Differences, 31(5), 653-673.
• Taleporos, G., & McCabe, M. P. (2005). The relationship between the severity and duration of physical disability and body esteem. Psychology & Health, 20(5), 637-650.
• Taş, H., & Altunsöz, I. H. (2021). Ortaokul öğrencilerinin bedensel okuryazarlığını değerlendirme. Eğitim ve Bilim, 46(208).
• Toprak, A. (2019). Spor için gerekli eğitimin ayrıntılarını ve analizini içerir. Yüksek Lisans Tezi Niğde Ömer Halis Demir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde.
• Tremblay, M.S.; Costas-Bradstreet, C.; Barnes, J.D.; Bartlett, B.; Dampier, D.; Lalonde, C.; Leidl, R.; Longmuir, P.; McKee, M.; Patton, R.; et al. (2018). Canada’s Physical Literacy Consensus Statement: Process and Outcome. BMC Public Health, 18, 1034.
• Tözün, M. (2010). Benlik saygısı. Actual Medicine, 18(7), 52-57.
• Tufan B. (1988). Sosyal Hizmetler Yüksek Okulu Öğrencilerinin Benlik Saygısı Üzerine Bir İnceleme. XXIV. Ulusal Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Kongresi. Gata Ankara.
• Uyanık Balat G, Akman B. (2004). Farklı Sosyo-Ekonomik Düzeydeki Lise Öğrencilerinin Benlik Saygısı Düzeylerinin İncelenmesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi; 2: 175-183. 115.
• Ünüvar, A. (2003). “Çok yönlü algılanan sosyal desteğin 15-18 yaş arası lise öğrencilerinin problem çözme ve benlik saygısına etkisi”, (Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Konya.
• Van Der Cruijsen R, Peters S, van der Aar LPE, Crone EA. (2018). The neural signature of self-concept development in adolescence: the role of domain and valence distinctions. Dev. Cogn. Neurosci. 30:1–12.
• Veselskal, Z., Geckoval, A. M., Gajdosova, B., Orosova, O., Dijkl, J. P. V., & Reijneveld, S. A. (2009). Socio-economic differences in self-esteem of adolescents influenced by personality, mental health and social support. European Journal of Public Health, (20)6, 647–652.
• Whitehead, M. (2013). The history and development of physical literacy. ICSSPE Bulletin–Journal of Sport Science and Physical Education, 65.
• Whitehead, M. (2010). Physical Literacy: Throughout the Lifecourse; Whitehead, M.E., Ed.; Routledge: Oxfordshire, UK; ISBN 0415487439.
• Yavuzer, H. (2002). Çocuk psikolojisi. Remzi Kitabevi, 22. basım, s. 140‐141, İstanbul.
• Yenidünya A. (2005). Lise Öğrencilerinde Rekabetçi Tutum, Benlik Saygısı ve Akademik Başarı İlişkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi. 116.
• Yen, C.F., Hsiao, R.C., Ko, C.H., & Yen, J.Y. (2010). The relationship between overweight/obesity and self-esteem in adolescents: the moderating effects of sociodemographic characteristics,family support,academic achievement and peer interaction, 24(3), 210-221.
• Yılmaz A, Kabak S. (2021). Perceived physical literacy scale for adolescents (PPLSA): Validity and reliability study. International Journal of Education & Literacy Studies; 9(1): 159-171.
• Yiğit H. (2010). Ergenlerin Benlik Saygılarının Yaşam Doyumu Ve Bazı Özlük Nitelikleri Açısından İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.