LİSE ÖĞRETMENLERİNİN DUYGUSAL ZEKA VE ÖRGÜTSEL SİNİZM DÜZEYLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ

Yıl 2021, , 321 - 368, 30.04.2021

Ziyaeddin Halid İpek , Mustafa Erdem

https://doi.org/10.17679/inuefd.634920

Öz

Bu
araştırmanın amacı ortaöğretimde görev yapan öğretmenlerin duygusal zekâ
düzeyleri ile örgütsel sinizm düzeyleri arasında ilişki olup olmadığının
belirlenmesidir. Araştırmada ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Bu
araştırmanın hedef evrenini Iğdır İli ve ilçelerinde görev yapan 873 lise
öğretmeni oluşturmaktadır. Örneklemi 293 lise öğretmeni oluşturmaktadır.
Öğretmenlerin duygusal zekâ düzeylerini belirlemek için “Duygusal Zekâ
Ölçeği”, örgütsel sinizm düzeyini belirlemek için ise “Örgütsel Sinizm Ölçeği”
kullanılmıştır. Ölçek maddelerinin analizinde yüzde, frekans ve aritmetik
ortalama kullanılmıştır. Cinsiyet, medeni durum ve alan değişkeni için
t-testi, yaş ve kıdem için ise ANOVA kullanılmıştır. Duygusal zeka ve örgütsel
sinizm arasında ilişkiyi belirlemek için Pearson korelasyon analizi
kullanılmıştır. Öğretmenlerin duygusal zekaları orta düzeydedir. Öğretmenler
en fazla iyimserlik, en az duygulardan faydalanma alt boyutlarına
katılmışlardır. Öğretmenlerin duygusal zeka düzeyleri cinsiyete, medeni duruma
ve alan değişkenine göre anlamlı farklılık göstermemektedir. Yaş ve kıdem
yükseldikçe öğretmenlerin duygulardan faydalanma düzeyi düşmektedir.
Öğretmenler nadiren örgütsel sinizm göstermektedir. Öğretmenler en fazla
davranışsal sinizm gösterirken en az duyuşsal sinizm göstermektedirler.
Kadınlar erkekler öğretmenlere göre daha fazla bilişsel sinizm göstermektedir.
Sosyal bilimler alanında görev yapan öğretmenler, fen
bilimleri alanında görev yapan öğretmenlere göre daha fazla davranışsal sinizm
göstermektedirler. Evli öğretmenlerle bekâr öğretmenlerin sinizm düzeyleri
anlamlı farklılık göstermemektedir. Yaş ve kıdem ilerledikçe öğretmenlerin
örgütsel sinizm düzeyi düşmektedir. Duygusal zekâ ve örgütsel sinizm arasında
toplamda anlamlı bir ilişki çıkmamıştır. Alt boyutlara bakıldığında iyimserlik
alt boyutu ile duyuşsal sinizm alt boyutları arasında anlamlı, negatif ve
zayıf bir ilişki çıkmıştır. Duygulardan faydalanma alt boyutu ile davranışsal
sinizm alt boyutu ve örgütsel sinizm arasında ise anlamlı, pozitif ancak zayıf
bir ilişki çıkmıştır.

 

Anahtar Kelimeler

Duygusal zeka, örgütsel sinizm, lise öğretmenleri

Kaynakça

• Abraham, R. (2000). Organizational cynicism: Bases and consequences. Genetic, social, and general psychology monographs, 126(3), 269
• Acar, F. T. (2001). Duygusal zekâ yeteneklerinin göreve yönelik ve insana yönelik liderlik davranışları ile ilişkisi: Banka şube müdürleri üzerine bir alan araştırması. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
• Akbolat, M. ve Işık, O. (2012). Sağlık çalışanlarının duygusal zekâ düzeylerinin motivasyonlarına etkisi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 32(1), 109-124.
• Amasralı, A. (2016). Ortaokul ve lise matematik öğretmenlerinin örgütsel sinizm tutumları ile mesleki tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki (Amasya ili örneği). Yüksek lisans tezi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Andersson, L. M. (1996). Employee cynicism: An examination using a contract violation framework. Human Relations, 49(11), 1395-1418.
• Andersson, L. M. and Bateman. T. S. (1997). Cynicism in the work place: Some causes and effects. Journal of Organizational Behaviour, Vol.18, 449-469.
• Aslan, H. ve Yılmaz, E. (2013). The study of teachers’ general cynicism inclinations in term of life satisfaction and other variables. Creative Education, 4 (9), 588-591. Atmaca, T. (2014). Okul Yöneticilerinin Kullandıkları Güç Türleri İle Öğretmenlerin Yaşadıkları Yıldırma, Örgütsel Bağlılık ve Örgütsel Sinizm Arasındaki İlişki. Yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Austin, E. J., Saklofske, D. H., Huang, S. H., and McKenney, D. (2004). Measurement of trait emotional intelligence: testing and cross-validating a modified version of Schutte et al.'s (1998) measure. Personality and individual differences, 36(3), 555-562.
• Balcı, A. (2002). Örgütsel gelişme kuram ve uygulama. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Bar-On, R. (2006). The Bar-on model of emotional-social intelligence. Pyscothema, 18, 13-25.
• Bedeian, A. G. (2007). Even if the tower is “Ivory.” It Isn't “White:” Understanding the consequences of faculty cynicism. Academy of Management Learning & Education, 6(1), 9-32.
• Bommer, W. H., Rich, G. A. and Rubin, R. S. (2005). Changing attitudes about change: Longitudinal effects of transformational leader behaviour on employee cynicism about organizational change. The Journal of Organizational Behaviour, 26 (7), 733-753.
• Brandes, P., Dharwadkar. R. and Dean. J.W. (1999). Does organizational change cynicism matter? employee and supervisor perspectives on work outcomes. The Annual EAM Meeting.
• Brown, M. and Cregan, C. (2008). Organizational change cynicism: The role of employee involvement. Human Resource Management, 47(4), 667-686Büyüköztürk, Ş. (2016). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik. araştırma deseni. SPSS uygulamaları ve yorum (22. baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Büyüköztürk, Ş., Bökeoğlu, Ö. Ç. ve Köklü, N. (2009). Sosyal bilimler için istatistik (4. Baskı). Ankara: Pegem Akademi yayınları.
• Carstensen, L. L., Pasupathi, M., Mayr, U. and Nesselroade, J. R. (2000). Emotional experience in everyday life across the adult life span. Journal of personality and social psychology, 79(4), 644.
• Chiaburu, D. S., Peng, A. C., Oh. I. S., Banks, G. C., and Lomeli, L. C. (2013). Antecedents and consequences of employee organizational cynicism: A meta-analysis. Journal of Vocational Behavior, 83(2), 181-197
• Chopra, P. K. and Kanji, G. K. (2010). Emotional intelligence: a catalyst for insprational leadership and management excellence. Total Quality Management, 21(10), 971-1004.
• Cooper, R. K. (1997). Applying emotional intelligence in the workplace. Training & Development, 51(12), 31-38.
• Çakar, U. ve Arbak, Y. (2004). Modern yaklaşımlar ışığında değişen duygu-zekâ ilişkisi ve duygusal zekâ. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(3), 23-48.
• Dean, J. W., Brandes, P. and Dharwadkar, R. (1998). Organizational cynicism. Academy of Management review, 23(2), 341-352.
• Delice, M. ve Günbeyi, M. (2013). Duygusal zekâ ve liderlik ilişkisinin incelenmesi: polis teşkilatı örneği. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 27(1),Delken, M. (2004). Organizational cynicism: A study among call centers. Unpublished master thesis. University of Maastricht
• Derin, D. (2016). Demokratik liderlik ve örgütsel sinizm ilişkisi: balıkesir ili merkez ilçeleri örneği. Yüksek lisans tezi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.Dutoğlu, G. ve Tuncel, M. (2008). Aday öğretmenlerin eleştirel düşünme eğilimleri ile duygusal zekâ düzeyleri arasındaki ilişki. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 11-32.
• Eaton, J. A. (2000). A social motivation approach to organizational cynicism. Unpublished Doctoral Dissertation. Graduate Program in Psychology. York University, Toronto.
• Erdem, M. İlğan, A., ve Çelik, F. (2013). Lise öğretmenlerinin duygusal zekâ ve eleştirel düşünme eğilimleri arasındaki ilişki. Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(12), 509-532.
• Erdost, H. E., Karacaoğlu, K. ve Reyhanoğlu, M. (2007). Örgütsel sinizm kavramı ve ilgili ölçeklerin Türkiye’deki bir firmada test edilmesi. 15. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiriler Kitabı. Sakarya, 514-524.
• Ferres, N. and Connell, J. (2004). Emotional intelligence in leaders: an antidote for cynicism towards change?. Strategic Change, 13(2), 61-71.
• Gardner, H. (2006). Multiple Intelligences: New Horizons. Basic Books
• Gibson, J. L., and Klein, S. M. (1970). Employee attitudes as a function of age and length of service: A reconceptualization. Academy of Management Journal, 13(4), 411-425.
• Goleman, D. (2014). Sonuç alıcı liderlik. Harward Business Review İnsan Yönetimi (çev. Melis İNAN). İstanbul: Optimist Yayınevi
• Goleman, D. (2015). İşbaşında duygusal zekâ (çev. Handan BALKARA). İstanbul: Varlık Yayınları
• Goleman, D. (2016). Duygusal zekâ neden IQ’ dan daha önemlidir?(çev. Handan Balkara). İstanbul: Varlık Yayınları
• Göçet, E. (2006). Üniversite öğrencilerinin duygusal zekâ düzeyleri ile stresle başa çıkma tutumları arasındaki ilişki. Yüksek lisans tezi. Sakarya Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Güzeller, C., ve Kalağan, G. (2010). Öğretmenlerin örgütsel sinizm düzeylerinin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 27, 83-97.
• Harrod, N. R. and Scheer, S. D. (2005). An exploration of adolescent emotional intelligence in relation to demographic characteristics. Adolescence, 40(159), 503.
• Huy, Q. N. (1999). Emotional capability, emotional intelligence. and radical change. The Academy of Management Review, Vol.24 (2), 328-342.
• James, S. L. M. (2005) Antecedents and consequences of cynicism in organizations: An examination of the potential positive and negative effects on school system. Doktora Tezi. The Florida State University College of Business, Florida.
• Johnson, J. L. and O'Leary Kelly, A. M. (2003). The effects of psychological contract breach and organizational cynicism: Not all social exchange violations are created equal. Journal of Organizational Behavior, 24(5), 627-647.
• Jordan, P. J., Ashkanasy, N. M., Härtel, C. E., and Hooper, G. S. (2002). Workgroup emotional intelligence: Scale development and relationship to team process effectiveness and goal focus. Human resource management review. 12(2), 195-214.
• Kalağan, G. (2009). Araştırma görevlilerinin örgütsel destek algıları ile örgütsel sinizm tutumları arasındaki ilişki. Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Kalağan, G. ve Aksu, M.B. (2010). Organizational cynicism of the research assistants: A Case of Akdeniz University. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 2(2), 4820–4825.
• Kalağan, G. ve Güzeller, C. O. (2010). Öğretmenlerin örgütsel sinizm düzeylerinin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(27), 83-97
• Karadağ, E., Kılıçoğlu, G. ve Yılmaz, D. (2014). Organizational Cynicism, School Culture And Academic Achievement: The Study of Structural Equation Modeling. Educational Sciences. Theory and Practice, 14(1), 102-113.
• Kılıç, M. (2013). İlköğretim Okullarında Görevli Öğretmenlerin Örgütsel Sinizm Düzeyleri İle İş Doyumları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yüksek lisans tezi. Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
• Kılıç, R. (2014). İşgörenlerin Duygusal zekâları ile örgütsel sinizm algıları arasındaki ilişkiye yönelik bir araştırma. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 13 (2) 59-73.
• Kilmen, S. (2015). Eğitim Araştırmacıları için SPSS Uygulama İstatistik. Ankara: Edge Akademi Yayıncılık
• Mayer, J. D. and Geher, G. (1996). Emotional intelligence and the identification of emotion. Intelligence, 22(2), 89-113
• Mayer, J. D., Caruso, D. B. and Solovey, P. (2000). Selecting a measure of emotional intelligence: the case for ability scales. Intelligence, 27(4), 267-298.
• Mayer, J. D., Solovey. P., Caruso, D. R. and Starenios, G. (2001). Emotional intelligence as a standard intelligence. Emotion, 1(3), 232-242.
• Mayer, J. D., and Solovey, P. (1993). The intelligence of emotional intelligence. Intelligence, 17(4), 433-442.
• Mayer, J. D., and Solovey, P. (1997). What is emotional intelligence? P. Solovey ve D. J. Sluyter (Ed.). Emotional Development and Emotional Intelligence. New York: Basic Books.
• Mumcuoğlu, Ö. (2002). Bar-On duygusal zekâ testi (Bar-On emotional quotient inventory- Bar-On EQ-i)’nin Türkçe dilsel eşdeğerlik, güvenirlik ve geçerlik çalışması. Yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Naus, F. Van Iterson, A. and Roe, R. (2007). Organizational cynicism: Extending the exit. voice. loyalty. and neglect model of employees' responses to adverse conditions in the workplace. Human Relations, 60(5), 683-718.
• Oxford İngilizce Sözlük (t.y.). Erişim: 21 Temmuz 2017. http://oxforddictionaries.com/search searchType=dictionary&isWritersAndEditors=true&searchUri=All&q=cynicism&contentVersion=WORLD
• Özarslan, B.Ö., Acar, A.B., ve Acar, A.C. (2009). Duygusal Zekâ ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Arasındaki İlişkinin İncelenmesine Yönelik Bir Araştırma. Yönetim, 20 64, 98-111.
• Pelit, E., ve Ayana, Ç. (2016). Duygusal zekânın örgütsel sinizme etkisi: Otel işletmeleri işgörenleri üzerinde bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 8 (2), 45-76.
• Reichers, A. E., Wanous, J. P. and Austin, J. T. (1997). Understanding and managing cynicism about organizational change. Academy of Management Executive, 11(1), 48-59.
• Schutte, N. S., Malouff, J. M., Hall, L. E., Haggerty, D. J., Cooper, J. T., Golden, C. J. and Dornheim, L. (1998). Development and validation of a measure of emotional intelligence. Personality and individual differences, 25(2), 167-177.
• Sütlü, S. A. (2013). Sağlık Çalışanlarında Duygusal Zekâ ve Tükenmişlik İlişkisi. Yüksek lisans tezi. Beykent Üniversitesi, İstanbul.
• Tayfun, A. ve Çatır, O. (2014). Hemşirelerin örgütsel sinizm düzeylerinin incelenmesi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 6(1), 347-365.
• Titrek, O. (2013). IQ’ dan. EQ’ ya duyguları zekice yönetme. Ankara: Pegem Akademi
• Tokgöz, N. ve Yılmaz. H. (2008). Örgütsel sinisizm: Eskişehir ve Alanya’daki otel işletmelerinde bir uygulama. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 283-305.
• Torun, N. (2011). Fen ve teknoloji öğretmenlerinin eleştirel düşünme eğilimleri ile duygusal zekâ düzeyleri arasındaki ilişki. Yüksek lisans tezi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Turner, J. H. and Valentine. S. R. (2001). Cynicism as a fundamental dimension of moral decision-making: A scale development. Journal of Business Ethics, 34(2), 123-136.
• TDK (Türk Dil Kurumu Sözlüğü. t.y.). Erişim: 25 Temmuz 2017. http://tdkterim.gov.tr/bts/?kategori=verilst&kelime=zekâ&ayn=tam
• Wanous, J. P., Reichers, A. and Austin, J. T. (1994). Organizational cynicism: An Initial study. Academy of Management Best Papers Proceedings, 269-273.
• Yeşilyaprak, B. (2001). Duygusal zekâ ve eğitim açısından doğurguları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 25, 139-146.
• Yıldız, K., Akgün, N. ve Yıldız, S. (2013). İşe Yabancılaşma İle Örgütsel Sinizm Arasındaki İlişki. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(6), 1253-1284.
• Yılmaz, S. (2007). Duygusal zekâ ve akademik ilişki arasındaki ilişki. Yayınlanmamış Yüksek lisans tezi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.