Ana Babalık Davranışları Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Yıl 2021, Cilt: 22 Sayı: 3, 1942 - 1963, 31.12.2021

Betül Gökçen Doğan Laçin İlhan Yalçın

https://doi.org/10.17679/inuefd.916049

Öz

Bu çalışmanın amacı, okulöncesi dönemde (3-6 yaş) çocukları olan ana babaların ana babalık davranışlarını belirlemeye yönelik güvenilir ve geçerli bir ölçme aracı geliştirmektedir. Kapsamda yapılan çalışmada ana babalar gözlem ve görüşme yapılmıştır. Alanyazın tarandığında ana babalığım olumlu ve olumsuz boyutlarının yer aldığı görülmüş, bu boyutları yansıtan Türk kültürüne uygun maddeler yazılmıştır. 41 maddeden oluşan havuz oluşturularak bu maddeler alanda uzman kişilerin görüşüne sunulmuştur. Uzmanlardan gelen dönütler doğrultusunda maddeler yeniden düzenlenip, ölçme ve değerlendirme uzmanının görüşü alınmıştır. Son hali verilen 40 maddeden oluşan ölçme aracının yapısını ortaya koyabilmek için, Ankara ilinde MEB’e bağlı anaokulu ve ana sınıflarında öğrenim gören çocukların gönüllü ana babalarına ulaşılmıştır. Ana babaların 232’si kadın, 193’ü erkek toplam 426 kişidir. Yapılan açımlayıcı faktör analizi sonunda ölçeğin olumlu ve olumsuz ana babalık davranışları olmak üzere iki alt boyutu olan toplam 28 maddelik bir ölçme aracı olduğu görülmüştür. Elde edilen bu formun doğruluğunu belirlemek için farklı bir gruptan veri toplanmıştır. Bu grup Ankara ilinde MEB’e bağlı anaokulu ve ana sınıflarında öğrenim gören çocukların gönüllü 471 ana babasından oluşmaktadır. Ana babaların 294’ü kadın 177’si erkektir. Bu analiz sonunda elde edilen bulgular yapının doğrulandığını göstermektedir (χ²=802.86, sd=349, χ²/sd=2.3, RMSEA=0.05, SRMR=0.05, GFI=0.90, AGFI=0.88, CFI=0.93, NFI=0.89, NNFI=0.92). Sonuç olarak, okulöncesi dönemde çocukları olan ana babaların ana babalık davranışlarını belirlemeye yönelik Türk kültürünü yansıtan güvenilir ve geçerli bir ölçme aracı elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ana Babalık, Ana Babalık Davranışları, Ölçek Geliştirme

Kaynakça

• Abidin, R. R. (1992). The determinants of parenting behavior. Journal of Clinical Child Psychology, 21, 407-412.doi: 10.1207/s15374424jccp2104_12
• Ainsworth, M.D.S., Blehar, M.C., Waters, E., & Wall, S. (1978). Patterns of attachment: A psychological study of the strange situation. Oxford, England: Lawrence Erlbaum
• Albright, M. B., & Tamis-LeMonda, C. S. (2002). Maternal depressive symptoms in relation to dimensions of parenting in low-ıncome mothers. Applied Developmental Science, 6(1), 24-34. doi: 10.1207/S1532480XADS0601_03
• Ayoub, C., Vallotton, C. D., & Mastergeorge, A. M. (2011). Developmental pathways to integrated social skills: The roles of parenting and early intervention. Child Development, 82(2), 583–600. doi:10.1111/j.1467-8624.2010.01549.x
• Bates J. E., & Bayles, K. (1988). The role of attachment in the development of behavior problems. In J. Belsky & T. Nezworski (Eds.), Clinical implications of attachment (pp. 253–299). Hillsdale, NJ: Erlbaum.
• Baumrind, D. (2003). Patterns of parental authority and adolescent autonomy. New Directions for Child and Adolescent Development, 108, 61-69. doi: 10.1002/cd.128
• Bayraktar F.(2007). Olumlu Ergen Gelişiminde Ebeveyn/ Akran İlişkilerinin Önemi. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 14(3), 157-166. Erişim adresi http://cms.galenos.com.tr/Uploads/Article_30266/cogepderg-14-157.pdf
• Baytemir, K. (2016). Ergenlikte Ebeveyn ve Akrana Bağlanma İle Öznel İyi Oluş Arasındaki İlişkide Kişilerarası Yeterliğin Aracılığı. Eğitim ve Bilim, 41(186), 69- 91. doi: 10.15390/EB.2016.6185
• Belsky, J. (1984). The determinants of parenting: A process model. Child Development, 55, 83-96. doi: 10.1037/0033-2909.114.3.413
• Biringen, Z., & Robinson, J. (1991). Emotional availability in mother–child interactions: A reconceptualization for research. American Journal of Orthopsychiatry, 61, 258–271. doi:10.1037/h0079238
• Brenner, V., & Fox, R. A. (1998). Parental discipline and behavior problems in young children. The Journal of Genetic Psychology, 159(2), 251-256. doi: 10.1080/00221329809596149
• Brenner, V., & Fox, R. A. (1999). An empirically derived classification of parenting practices. Journal of Genetic Psychology, 160(3), 343-356. doi: 10.1080/00221329909595404
• Burchinal, M., Roberts, J. E., Zeisel, S. A., Hennon, E. A., & Hooper, S. (2006). Social risk and protective child, parenting, and child care factors in early elementary school years. Parenting: Science and Practice, 6(1), 79–113. doi:10.1207/s15327922par0601_4
• Byrne, B.M. (2010). Structural equation modeling with amos: basic concepts, applications, and programming (2nd edition). New York: Taylor & Francis Group, LLC
• Campbell, S. B., Shaw, D. S., & Gilliom, M. (2000). Early aggressive and inattentive behavior problems: Toddlers and preschoolers at risk for later maladjustment. Development and Psychopathology, 12(3), 467-488. Retrieved from https://d1wqtxts1xzle7.cloudfront.net/50663559/Early_externalizing_behavior_proble
• Coie, J. D., & Dodge, K. A. (1998). Aggression and antisocial behavior. In W. Damon & N. Eisenberg (Eds.), Handbook of Child Psychology (pp. 779–862). New York: Wiley.
• Collins, W. A., Maccoby, E. E., Steinberg, L., Hetherington, E. M. & Bornstein, M. H. (2000). Contemporary research on parenting: The case for nature and nurture. American Psychologist, 55(2), 218-232. doi: 10.1037//0003- 066X.55.2.218
• Connell, C. M., & Prinz, R. J. (2002). The impact of childcare and parent–child interactions on school readiness and social skills development for low-ıncome african american children. Journal of School Psychology, 40(2), 177. doi: 10.1016/S0022-4405(02)00090-0
• Çekiç, A., Fulya, T. Ü. R. K., Ahmet, B. U. Ğ. A., & Hamamcı, Z. (2018). Alabama Ebeveyn Davranışları Ölçeği ‘nin Türkçe’ye Uyarlanması: Geçerlik Ve Güvenirlik Çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 17(66), 728-743.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2018). Sosyal Bilimler İçin Çok Değişkenli İstatistik: SPSS ve LISREL Uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi.
• Dallaire, D. H., Pineda, A. Q., Cole, D. A., Ciesla, J. A., Jacquez, F., LaGrange, B., & Bruce, A. E. (2006). Relation of positive and negative parenting to children's depressive symptoms. Journal of Clinical Child and Adolescent Psychology, 35(2), 313-322. doi: 10.1207/s15374424jccp3502_15
• Darling, N., & Steinberg, L. (1993). Parenting style as context: An integrative model. Psychological Bulletin, 113, 487–496. doi:10.1037/0033-2909.113.3.487
• De Wolff, M., & van IJzendoorn, M. H. (1997). Sensitivity and attachment: A metaanalysis on parental antecedents of infant attachment. Child Development, 68(4), 571-591. doi: 10.1111/j.1467-8624.1997.tb04218.x
• Derman, M. T., & Başal, H. A. (2013). Okulöncesi Çocuklarında Gözlenen Davranış Problemleri İle Ailelerinin Anne-Baba Tutumları Arasındaki İlişki. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 115-144, Erişim adresi https://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423869291.pdf
• Dodge, K. A., Bates, J. E., & Pettit, G. S. (1994). Socialization mediators of the relation between socioeconomic status and child conduct problems. Child Development, 65, 649–665. doi:10.2307/1131407
• Elster, A. B., McAnarney, E. R., & Lamb, M. E. (1983). Parental behavior of adolescent mothers. Pediatrics, 71(4), 494. Retrieved from https://pediatrics.aappublications.org/content/71/4/494
• Gander, M. J. & Gardiner, H. W. (2007). Çocuk ve Ergen Gelişimi. (A. Dönmez, H.N. Çelen ve B. Onur Çev.). Ankara: İmge Yayınevi.
• Gottfried, A. E., Gottfried, A. W. & Bathurst, K. (1988). Maternal employment, family environment, and children’s development. In (Eds.), Maternal employment and children’s development. Springer, Boston, MA.
• Guner, B. M. (2008). Maternal adolescent parenting behavior and child aggressive and inattentive aggressive and inattentive behavior: Findings from the early head start research and evaluation project (Unpublished doctoral dissertation). University of Maryland, College Park, United States.
• Haktanır, G., Baran, G. ve Alisinanoğlu, F. (1998). Çalışan annelerin çocuk yetiştirme tutumları. Eğitim ve Bilim, 22, 27-31, Erişim adresi http://egitimvebilim.ted.org.tr/index.php/EB/article/view/5202
• Hart, C. H., DeWolf, M., Wozniak, P., & Burts, D. C. (1992). Maternal and paternal disciplinary styles: Relations with preschoolers’ playground behavioral orientations and peer status. Child Development, 63, 879–892. doi:10.2307/1131240
• Hastings, R. P. (2002). Parental stress and behaviour problems of children with developmental disability. Journal of Intellectual and Developmental Disability, 27(3), 149-160. doi: 10.1080/1366825021000008657
• Hazzard, A., Christensen, A., & Margolin, G. (1983). Children’s perceptions of parental behaviors. Journal of Abnormal Psychology, 11(1), 49-59. Retrieved from https://link.springer.com/article/10.1007/BF00912177
• Kağıtçıbaşı, Ç. (2017). Benlik, Aile ve İnsan Gelişimi: Kültürel psikoloji. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Kalaycı, Ş. (2009). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. Ankara: Asil Yayınevi.
• Kapçı, E.G. ve Erdinç-Demirci S. (2009). Ana-Baba tutum ölçeğinin 3-13 yaş aralığında çocuğu bulunan annelerde değerlendirilmesi. 18. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı. (Sözel Bildiri). 1-3 Ekim 2009 İzmir.
• Kaplan, B., ve Aksel, E. Ş. (2013). Ergenlerde Bağlanma ve Saldırganlık Davranışları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Nesne Psikoloji Dergisi, 1(1), 20-49. doi: 10.7816/nesne-01-01-02
• Karabulut-Demir, E., ve Şendil, G. (2008). Ebeveyn tutum ölçeği (ETÖ). Türk Psikoloji Yazıları, 11(21), 15-25.
• Kline, R.B. (2010). Principles and practice of structural equation modeling (3rd ed.). New York: Guilford Press.
• Kobayashi, J. E. (2017). The longitudinal effects of parenting determinants on preschoolage parenting behaviors (Unpublished doctoral dissertation). Michigan State University, United States.
• Kwon, J. Y. (2007). The relationship between parenting stress, parental intelligence, and child behavior problems in a study of Korean preschool mothers. Early Child Development and Care, 177(5), 449-460. doi: 10.1080/03004430600852916
• Lee, K. (2010). Do early academic achievement and behavior problems predict longterm effects among Head Start children? Children & Youth Services Review, 32(12), 1690–1703. doi:10.1016/j.childyouth.2010.07.012
• Lloyd, J. E. V., & Hertzman, C. (2009). From Kindergarten readiness to fourth-grade assessment: Longitudinal analysis with linked population data. Social Science & Medicine, 68(1), 111–123. doi:10.1016/j.socscimed.2008.09.063
• Lounds, J. J., Borkowski, J. G., Whitman, T. L., Maxwell, S. E., & Weed, K. (2005). Adolescent parenting and attachment during infancy and early childhood. Parenting: Science & Practice, 5(1), 91-118. doi: 10.1207/s15327922par0501_4
• Lovejoy, M. C., Weis, R., O’Hare, E., & Rubin, E. C. (1999). Development and initial validation of the Parent Behavior Inventory. Psychological Assessment, 11(4), 534 545. doi: 10.1037/1040-3590.11.4.534
• Matas, L., Arend, R. A., & Sroufe, L. A. (1978). Continuity of adaptation in the second year: The relationship between quality of attachment and later competence. Child Development, 49(3), 547-556. doi: 10.2307/1128221
• Neppl, T. K., Conger, R. D., Scaramella, L. V., & Ontai, L. L. (2009). Intergenerational continuity in parenting behavior: Mediating pathways. Developmental Psychology, 45, 1241–1256. doi:10.1037/a0014850
• O’Connor, T. G. (2002). Annotation: The ‘effects’ of parenting reconsidered: findings, challenges, and applications. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 43(5), 555-572. doi: 10.1111/1469-7610.00046.
• Olson, S. L., Ceballo, R., & Park, C. (2002). Early problem behavior among children from low-income, mother-headed families: A multiple risk perspective. Journal of Clinical Child & Adolescent Psychology, 31(4), 419. doi: 10.1207/S15374424JCCP3104_2
• Özgür, H. (2014). Lise Öğrencilerinin Bağlanma Stilleri ve Flört Davranışları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi (YayımlanmamışYüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi, Adana, Türkiye.
• Patterson, G. R., Reid, J. B., & Dishion, T. J. (1992). Antisocial boys. Eugene, OR: Castalia.
• Pettit, G. S., Bates, J. E., & Dodge, K. A. (1993). Family interaction patterns and children’s conduct problems at home and school: A longitudinal perspective. School Psychology Review, 22, 403–420. doi: 10.1080/02796015.1993.12085663
• Pettit, G. S., Bates, J. E., & Dodge, K. A. (1997). Supportive parenting, ecological context, and children’s adjustment: A seven-year longitudinal study. Child Development, 68, 908–923. doi:10.2307/1132041
• Robinson, C. C., Mandleco, B., Olsen, S. F., & Hart, C. H. (2001). The parenting styles and dimensions questionnaire (PSDQ). Handbook of family measurement techniques, 3, 319-321.
• Rubin, K. H., Bukowski, W., & Parker, J. G. (1998). Peer interactions, relationships, and groups. In W. Damon & N. Eisenberg (Eds.), Handbook of child psychology (pp. 619–700). New York: Wiley.
• Sang, M. L., Daniels, M. H., & Kissinger, D. B. (2006). Parental influences on adolescent adjustment: Parenting styles versus parenting practices. Family Journal, 14(3), 253-259. doi: 10.1177/1066480706287654
• Scherer, R. F., Luther, D. C., Wiebe, F. A., & Adams, J. S. (1988). Dimensionality of coping: Factor stability using the ways of coping questionnaire. Psychological Reports, 62(3), 763-770. Retrieved from https://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.2466/pr0.1988.62.3.763
• Soygüt,G., Çakır, Z. ve Karaosmanoğlu, A. (2008). Erken dönem uyumsuz şemaların değerlendirilmesi: Young Ebeveynlik Ölçeği’ninpsikometrik özelliklerine ilişkin bir inceleme. Türk Psikoloji Yazıları, 11(22), 17-30.
• Sümer, N., ve Güngör, D. (1999). Çocuk yetiştirme stillerinin bağlanma stilleri, benlik değerlendirmeleri ve yakın ilişkiler üzerindeki etkisi. Türk Psikoloji Dergisi, 14(44), 35-58.
• Tabachnick, B.G. & Fidell, L.S. (2014). Using Multivariate Statistics. (6. Baskı). US: Pearson.
• Tamis-LeMonda, C. S., Bornstein, M. H., & Baumwell, L. (2001). Maternal responsiveness and children's achievement of language milestones. Child Development, 72(3), 748-767. doi: 10.1111/1467-8624.00313
• Teti, D. M., O'Connell, M. A. & Reiner, C. D. (1996). Parenting sensitivity, parental depression and child health: The mediational role of parental self‐efficacy. Early Development and Parenting: An International Journal of Research and Practice, 5(4), 237-250. doi: 10.1002/(SICI)1099-0917(199612)5:4<237::AIDEDP136> 3.0.CO;2-5
• Thompson, B. (2004). Exploratory and confirmatory factor analysis: Understanding concepts and applications. Washington, DC.
• Turan, T., Kartal, A., Kapıkıran, N. A., Kurban, N. K., & Zencir, M. Ghent Ebeveyn Davranış Ölçeği Anne Formunun Geçerlik Ve Güvenirlik Çalışması. Cumhuriyet Hemşirelik Dergisi, 5(1), 16-24.
• Üredi, I., ve Erden, M. (2009). Öz-Düzenleme Stratejileri ve Motivasyonel İnançlarının Yordayıcısı Olarak Algılanan Anne Baba Tutumları. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(4), 781-811, Erişim adresi https://dergipark.org.tr/tr/pub/tebd/issue/26109/275081
• Whiteside-Mansell, L., Bradley, R. H., Owen, M.T., Randolph, S. M., & Cauce, A. M. (2003). Parenting and children's behavior at 36 months: Equivalence between african american and european american mother-child dyads. Parenting: Science and Practice, 3(3), 197-234. doi: 10.1207/S15327922PAR0303_02
• Whiteside-Mansell, L., Pope, S. K., & Bradley, R. H. (1996). Patterns of parenting behavior in young mothers. Family Relations, 45(3), 273-281. doi: 10.2307/585499
• Yılmazer, Y. (2007). Anne-Baba Tutumları İle İlköğretim İkinci Kademe Öğrencilerinin Okul Başarısı ve Özerkliklerinin Gelişimi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara, Türkiye.
• Zhou, Q., Eisenberg, N., Losoya, S. H., Fabes, R. A., Reiser, M., Guthrie, I. K., Murphy, B. C., Cumberland, A. J., & Shepard, S. A. (2002). The relations of parental warmth and positive expressiveness to children's empathy-related responding and social functioning: A longitudinal study. Child Development, 73(3), 893. doi: 10.1111/1467-8624.00446