Öğretmenlerin Bilgi Uçurma Nedenlerinin Örgütsel Sinizm ve Özdeşleşme ile Olan İlişkisi: Bir Yol Analizi Çalışması

Yıl 2022, Cilt: 23 Sayı: 1, 207 - 224, 30.04.2022

Ahmet Kaya , Ahmet Göçen , Mehmet Uzun

https://doi.org/10.17679/inuefd.992293

Cited By: 3

Öz

Bu araştırmada öğretmenlerin bilgi uçurma davranışı nedenleri ile örgütsel sinizm ve örgütsel özdeşleşme algıları arasındaki ilişkilerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Korelasyonel araştırma modeline göre desenlenen araştırmanın evrenini, 2020-2021 eğitim-öğretim yılında Kahramanmaraş ili merkez ilçelerinde (Dulkadiroğlu ve Onikişubat) bulunan kamu anaokulu, ilkokulu, ortaokulu ve liselerinde görev yapan 9.843 öğretmen, örneklemini ise evren içerisindeki okul kademelerinden çok aşamalı örneklem doğrultusunda belirlenen 594 öğretmen oluşturmuştur. Araştırmanın verileri “Bilgi Uçurma Nedenleri Ölçeği”, “Örgütsel Sinizm Ölçeği” ve “Örgütsel Özdeşleşme Ölçeği” kullanılarak elde edilmiştir. Aynı modelde değerlendirebilmek amacıyla değişkenler arasındaki ilişkiler, yapısal eşitlik modellemesi kullanılarak yol analiziyle incelenmiştir. Araştırma sonucunda öğretmenlerdeki örgütsel özdeşleşme ve sinizmin, bilgi uçurma davranışı nedenlerinin farklı boyutlarıyla anlamlı ilişkiler gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır. Örgütsel özdeşleşmenin, ahlakî ve meslekî değerler ve örgütsel yarar boyutları üzerinde; bilişsel ve davranışsal sinizmin de misilleme kaygısı boyutu üzerinde anlamlı yordayıcılar oldukları belirlenmiştir. Örgütsel özdeşleşme ile ahlakî ve meslekî değerler ve örgütsel yarar (bilgi uçurma boyutları) arasında; bilişsel ve davranışsal sinizmle de misilleme kaygısı (bilgi uçurma boyutu) arasında pozitif ve düşük düzeyde ilişkilerin bulunduğu belirlenmiştir. Öğretmenlerin örgütleriyle özdeşleşme dereceleri arttıkça, ahlakî ve meslekî değerler ve örgütsel yarar nedenli bilgi uçurma davranışlarının artabileceği, bilişsel ve davranışsal sinizmleri arttıkça da misilleme kaygılarının artabileceği sonuçlarına ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

bilgi uçurma, bilgi uçurma nedenleri, örgütsel sinizm, örgütsel özdeşleşme, öğretmen

Kaynakça

• Akman, Y. (2017). Öğretmenlerin algılarına göre iş motivasyonu ve örgütsel özdeşleşme arasındaki ilişki. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 71-88.
• Aksoy Kürü, S. (2020). Örgütsel özdeşleşme ve performans ilişkisi: Ulusal yazında bir meta-analizi çalışması. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (41) , 438-459.
• Aksoy Kürü, S. (2021). Örgütsel özdeşleşme ve örgütsel sinizm arasındaki ilişki: Ulusal yazında bir meta-analiz çalışması. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (BUSBED), 11(21), 137-171.
• Atmaca, T. (2021). Öğretmenlerin örgütsel sessizlik davranışları ve örgütsel özdeşleşmeleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 11(1), 367-389. DOI: 10.18039/ajesi.759378
• Avanzi, L., Fraccaroli, F., Castelli, L., Marcionetti, J., Crescentini, A., Balducci, C., & van Dick, R. (2018). How to mobilize social support against workload and burnout: The role of organizational identification. Teaching and Teacher Education, 69, 154-167.
• Aydın, I., Demirkasımoglu, N., & Alkin, S. (2012). Academic ethics in Turkish universities: Perceptions of academicians from engineering, medicine and education colleges. Eurasian Journal of Educational Research,49, 41-59.
• Baltacı, A. (2017). Eğitim örgütlerinde bilgi uçurma: Eğitim çalışanlarının bilgi uçurdukları kişi ve makamlar. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(23), 57-85.
• Brandes, P., Dharwadkar, R., & Dean, J. W. (1999). Does organizational cynicism matter? Employee and supervisor perspectives on work outcomes. Eastern Academy of Management Proceedings içinde (s.150-153). Outstanding Empirical Paper Award.
• Büyüköztürk, Ş. (2017). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi.
• Celep, C., & Konaklı T. (2012). Bilgi uçurma: Eğitim örgütlerinde etik ve kural dışı uygulamalara yönelik bir tepki. E-International Journal of Educational Research, 3(4), 65-88.
• Chughtai, A. A., & Buckley, F. (2009). Linking trust in the principal to school outcomes: The mediating role of organizational identification and work engagement. International Journal of Educational Management.
• Council of Europe. (2015). Protection of whistleblowers: A brief guide for implementing a national framework. Retrieved from https://rm.coe.int/16806fffbc
• Culiberg, B., & Mihelič, K. K. (2017). The evolution of whistleblowing studies: A critical review and research agenda. Journal of Business Ethics, 146(4), 787-803.
• Çelik, H. E., & Yılmaz, V. (2014). LISREL 9.1 ile yapısal eşitlik modellemesi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Çimili Gök, E. B. ve Ünal, C. G. (2021). Ortaokul öğretmenlerinin görüşlerine göre örgütsel sinizm algıları, nedenleri ve örgütsel sonuçları. Asya Studies-Academic Social Studies / Akademik Sosyal Araştırmalar, 5(16), 95-106.
• Dean Jr, J. W., Brandes, P., & Dharwadkar, R. (1998). Organizational cynicism. Academy of Management Review, 23(2), 341-352.
• Demir, S. (2021). Öğretmenlerin örgütsel sinizm tutumları ile örgütsel özdeşleşme düzeyleri arasındaki ilişki üzerine bir çalışma. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(1), 67-82.
• Göçen, A. (2021). Ethical leadership in educational organizations: A cross-cultural study. Turkish Journal of Education, 10(1), 37-57. DOI: 10.19128/turje.811919
• Gökçe, A. T. (2013). Teachers’ value orientations as determinants of preference for external and anonymous whistleblowing. International Journal of Humanities and SocialScience, 3(4), 163-173.
• Kalağan, G. (2009). Araştırma görevlilerinin örgütsel destek algıları ile örgütsel sinizm tutumları arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Karadağ, E., Kılıçoğlu, G., & Yılmaz, D. (2014). Organizational cynicism, school culture, and academic achievement: The study of structural equation modeling. Educational Sciences: Theory and Practice, 14(1), 102-113.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Nobel Yayınları.
• Keleş, H. N. ve Özkan, T. K. (2015). Örgütsel özdeşleşme ve whistleblowing ilişkisi. Research Journal of Business and Management, 2(4), 498-506.
• Kline, R. B. (2019). Yapısal eşitlik modellemesinin ilkeleri ve uygulaması (Çev. Ed.: Sedat Şen). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Liu, S. M., Liao, J. Q., & Wei, H. (2015). Authentic leadership and whistleblowing: Mediating roles of psychological safety and personal identification. Journal of Business Ethics, 131(1), 107-119.
• Liu, Y., Zhao, S., Li, R., Zhou, L., & Tian, F. (2018). The relationship between organizational identification and internal whistle-blowing: the joint moderating effects of perceived ethical climate and proactive personality. Review of Managerial Science, 12(1), 113-134.
• Mael, F., & Ashforth, B. (1992) Alumni and their alma mater: A partial test of there formulated model of organizational identification. Journal of Organizational Behavior, 13, 103-123.
• Nartgün, Ş.S. & Kalay, M. (2014). Öğretmenlerin örgütsel destek, örgütsel özdeşleşme ile örgütsel sinizm düzeylerine ilişkin görüşleri. International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9(2), 1361-1376.
• Önder, M. E., Akçıl, U., & Cemaloğlu, N. (2019). The relationship between teachers’ organizational commitment, job satisfaction and whistleblowing. Sustainability,11(21), 5995.
• Serinkan, C., & Tülü, M. (2021). Örgütsel özdeşleşme ve örgütsel sinizm ilişkisi: Pamukkale üniversitesindeki idari personele yönelik bir araştırma. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 6(14), 48-70.
• Sümer, N. (2000). Yapısal eşitlik modelleri: temel kavramlar ve örnek uygulamalar. Türk Psikoloji Yazıları, 3(6), 49-74.
• Şahin, E. (2014). Ortaöğretim kurumlarında örgütsel kimlik, örgütsel imaj, örgütsel özdeşleşme ve örgütsel adalet (Bursa örneği) (Yayımlanmamış doktora tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Şen, S. (2020). Mplus ile yapısal eşitlik modellemesi uygulamaları. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Tabachnick, B. G., & Fidel, L. S. (2001). Using multivariate statistics. MA: Allyn & Bacon Inc.
• Tokmak, M. (2019). Örgütsel sinizm ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişkiye yönelik bir araştırma. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (53), 183-202.
• Wanous, J. P., Reichers, A. E., & Austin, J. T. (1994, August). Organizational cynicism: An initial study. In Academy of Management Proceedings (Vol. 1994, No. 1, pp. 269-273). Briarcliff Manor, NY 10510: Academy of Management.
• Yıldız, K. (2013). Analysis of the relation of teachers’ organizational identification and organizational communication. Educational Sciences: Theory & Practice, 13(1), 264- 272.