Okul Yöneticiliği Alanında Yapılan Bilimsel Çalışmaların Kavramsal ve Yöntemsel Analizi

Yıl 2023, Cilt: 24 Sayı: 1, 400 - 419, 13.05.2023

Serdar Bozan Sevim Öztürk

https://doi.org/10.17679/inuefd.1145596

Öz

Bu araştırmada, 1999-2020 yılları arasında Türkiye’de okul yöneticiliği alanında yapılan bilimsel çalışmaların kavramsal ve yöntemsel açıdan analizi amaçlanmaktadır. Bu araştırma betimsel bir araştırma olup, nitel araştırma yöntemlerinden belge-döküman inceleme tekniği kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Araştırma kapsamında 1999-2020 yılları arasında yayınlanmış olan 29 tez, 77 makale, 19 bildiri, 2 rapor olmak üzere toplam 127 çalışma analiz edilmiştir. Çalışmalara, Google arama motoru, Google Akademik arama motoru, YÖK Ulusal Tez Merkezi, Dergipark, Researchgate ve EBSCOhost veri tabanları kullanılarak ulaşılmıştır. Ulaşılan bilimsel araştırmalar kavramsal ve yöntemsel açıdan incelenmiştir. Elde edilen veriler yüzde ve frekanslara dayalı bir şekilde tablolar halinde sunularak yorumlanmıştır. Araştırmanın bulgularına göre; okul yöneticisi seçme, yetiştirme ve geliştirmeye ilişkin çalışmaların son yıllarda daha fazla araştırma konusu olduğu görülmüştür. Araştırmanın konusu olarak daha çok seçme ve yetiştirme konularının ele alındığı tespit edilmiştir. Çalışma amacı olarak sürece ilişkin model önerisi sunma, öneri sunma, görüş belirleme, inceleme ve değerlendirmenin ön plana çıktığı görülmüştür. Makalelerin yayımlanmasında farklı dergilerin tercih edildiği tespit edilmiştir. Tezlerin farklı üniversitelerde çalışıldığı görülmüştür. Araştırmacıların çoğunluğunun erkek olduğu görülmüştür. Bilimsel çalışmalarda nitel yöntemlerin daha fazla kullanıldığı; veri toplama aracı olarak yarı yapılandırılmış görüşme formlarının; örneklem / çalışma grubu seçiminde amaçlı örnekleme yönteminin daha fazla kullanıldığı görülmüştür. Örneklem / çalışma grubu olarak okul yöneticileri ve öğretmenlerin daha fazla tercih edildiği görülmüştür. Okul yöneticiliği alanının araştırmalara konu olma nedenlerine ilişkin son 21 yıllık süreç incelendiğinde oluşagelen herhangi bir değişimden bahsedilemeyeceği gibi, okul yöneticiliği alanına ilişkin sorunların bir kısır döngü şeklinde tekrarladığı söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

analiz, yöntem, okul yöneticisi

Kaynakça

• Aydın, A. & Uysal, Ş. (2011). Evaluation of doctoral theses on educational administration in Turkey and abroad, in terms of subjects, methods, and results. Eğitim Araştırmaları-Eurasian Journal of Educational Research, 42, 1-14.
• Arık, R. S. & Türkmen, M. (2009). Eğitim bilimleri alanında yayımlanan bilimsel dergilerde yer alan makalelerin incelenmesi. Nisan 2021’de şuradan ulaşıldı, http://oc.eab.org.tr/egtconf/pdfki-tap/pdf/488.pdf
• Aslanargun, E. (2011). Türkiye’de okul yönetimi ve atama yönetmelikleri. Education Sciences, 6 (4), 2646-2659.
• Atalay-Mazlum, A. (2018). Milli Eğitim sisteminde yönetici görevlendirme sorunsalı: hukuksal açıdan değerlendirme. Y. Karaman Kepenekci & P. Taşkın (Haz/Ed.) Prof. Dr. Emine AKYÜZ’e Armağan Akademisyenlikte 50 Yıl. (s. 559-569). Pegem A.
• Ayral, M. (2016). Okul müdürü yetiştirmede 2015: sorunlar ve gelecek. A. Aypay (Ed.), Türkiye’de eğitim yöneticiliği ve maarif müfettişliği (s. 113-144). PegemA
• Balcı, A. (2002). Türkiye’de eğitim yöneticilerinin yetiştirilmesi. 21. Yüzyıl Eğitim Yöneticilerinin Yetiştirilmesi Sempozyumu, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi, 16-17 Mayıs 2002, Ankara.
• Baş, E. (2016). Okul yöneticilerinin yönetici görevlendirme yönetmeliğine ilişkin görüşleri. (Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Bozkurt, C. & Bellibaş, M. Ş. (2016). Administrators’ and teachers’ perceptions regarding the selection method and qualifications of school administrators. Adıyaman University Journal of Educational Sciences, 6 (1), 46-74
• Can, T. E. (2014 ). Eğitim kurumları yönetici atama-yer değiştirme usul ve kriterleri ile ilgili yönetici görüşleri. (Yüksek Lisans Tezi, Uşak Üniversitesi, Uşak). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Cemaloğlu, N. (2005). Türkiye de okul yöneticisi yetiştirme ve istihdamı var olan durum, gelecekteki olası gelişmeler ve sorunlar. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(2). 249-274.
• Cohen, L., Manion, L. & Morrison, K. (2007). Research methods in education. Routledge Falmer, London.
• Çelik, V. (2002). Eğitim yöneticisi yetiştirme politikasına yön veren temel eğilimler. 21. Yüzyıl Eğitim Yöneticilerinin Yetiştirilmesi Sempozyumu, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi, 16-17 Mayıs 2002, Ankara.
• Çiltaş, A. (2012). 2005-2010 yılları arasında matematik eğitimi alanında Türkiye’de yapılan yüksek lisans ve doktora tez çalışmalarının içerik analizi, The Journal of Academic Social Science Studies, 5(7), 211-228.
• Darling-Hammond, L., LaPointe, M., Meyerson, D., Orr. M. T., & Cohen, C. (2007). Preparing School Leaders for a Changing World: Lessons from Exemplary Leadership Development Programs. Stanford, CA, Stanford University, Stanford Educational Leadership Institute.
• Dayıoğlu, Ş. (2015). Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı okullara yönetici atama kriterleri konusunda okul yöneticilerinin görüşleri. (Yüksek Lisans Tezi, Fatih Üniversitesi, Ankara). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Forster, N. (1995). The analysis of company documentation. In C. Cassell and G. Symon (Eds.), Qualitative methods in organizational research: A pratical guide. Sage.
• Gökçek, T., Babacan, F.Z., Kangal, E., Çakır, N. & Kül, Y. (2013). 2003-2012 yılları arasında türkiye’de karma araştırma yöntemiyle yapılan eğitim çalışmalarının analizi. International Journal of Social Science, Doi number: http://dx.doi.org/10.9761/JASSS1655. 6( 7): 435-456.
• Göktaş, Y., Küçük, S., Aydemir, M., Telli, E., Arpacık, Ö., Yıldırım, G., & Reisoğlu, İ. (2012). Educational technology research trends in turkey: a content analysis of the 2000-2009 decade. Educational Sciences: Theory & Practice, 12(1), 191-196.
• Huber, S. G. (2004). Preparing School Leaders for the 21st Century. CRC Press.
• Işık, H. (2013). Okul müdürlerinin yetiştirilmelerinde yeni bir model önerisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24 : 206-211
• Karadağ, E. (2010). Eğitim bilimleri doktora tezlerinde kullanılan araştırma modelleri: nitelik düzeyleri ve analitik hata tipleri, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 16(1), 49-71.
• Keman, F.Y. (2019). Göreve yeni başlayan okul yöneticilerinin karşılaştıkları sorunlar ve çözüm önerileri. (Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniveristesi, İstanbul). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Konan, N., Çetin, R.B. & Yılmaz, S. (2017). Okul müdürü görevlendirmeye ilişkin öğretmen görüşleri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36(1), 147-160. Korkmaz, M. (2005). Okul yöneticilerinin yetiştirilmesi: sorunlar çözümler ve öneriler. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(3), 237-252.
• Memduhoğlu, H. B. (2007). Türk eğitim sisteminde okulların yönetimi ve okul yöneticilerinin yetiştirilmesi sorunsalı, Milli Eğitim Dergisi, 176.
• Memduhoğlu, H.B. (2017). Yönetim düşüncesinin evrimi ve yönetişim. H.B. Memduhoğlu ve K. Yılmaz (Ed.). Yönetimde yeni yaklaşımlar. Pegem Akademi
• Ministry of Education, Finland (2007). Improving School Leadership, Finland Country Background Report”, Department for Education and Science Policy, Publications of the Ministry of Education Finland. (www.oecd.org/ edu/ schoolleadership ;20 Kasım 2020 tarihinde erişilmiştir).
• Moos, L., Johansson, O. & Day, C. (Eds.). (2011). How School Principals Sustain Success over Time: International Perspectives, 14. Springer.
• Okçu, V. (2011). Türkiye’de okul yöneticilerinin yetiştirilmesi ve atanmasına ilişkin mevcut durum, beklentiler ve öneriler. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(37), 244-266.
• Oyman, N. & Turan, S. (2014). Yeni atanan okul yöneticilerinin okul müdürlüğüne hazırlık ve yetiştirilme programlarına ilişkin düşünceleri. Turkish Journal of Educational Studies, 1 (1).
• Öz, H. (2019). Veri temelli okul yöneticisi seçme, yetiştirme ve görevlendirme modeli. Journal of Social Sciences and Education, 2(2), 311-334.
• Özmen, F. (2002). Okul müdürlerinin yetiştirilmesi-gelişmiş ülkelerdeki uygulamalardan örnekler. 21. Yüzyıl Eğitim Yöneticilerinin Yetiştirilmesi Sempozyumu, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi, 16-17 Mayıs 2002, Ankara.
• Özmen, F. & Kömürlü, F. (2010). Eğitim örgütlerine yönetici seçme ve atamada yaşanan sorunlar ve yönetici görüşleri temelinde çözüm önerileri. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 2(1), 25-33.
• Pelit, A. (2013). Okul yöneticilerinin yetiştirilmesine ve atanmasına ilişkin benimsenen modellerin karşılaştırılması. (Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Recepoğlu, E. & Kılınç, A. Ç. (2014). Türkiye'de okul yöneticilerinin seçilmesi ve yetiştirilmesi, mevcut sorunlar ve çözüm önerileri. Electronic Turkish Studies, 9 (2), 1817-1845.
• Saban, A.,Eid-Koçbeker, B.N., Saban, A., Alan, S., Doğru, S., Ege, İ., Arslantaş, S., Çınar, D. & Tunç, P. (2010). Eğitim bilim alanında nitel araştırma metodolojisi ile gerçekleştirilen makalelerin analiz edilmesi. Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, (30), 125-142.
• Seçkin, T. (2019). Okul müdürü görevlendirmelerinde esas alınan kriterlere ilişkin okul müdürlerinin görüşleri.(Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul) Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Selçuk, Z., Palancı M., Kandemir, M. & Dündar, H. (2014). Eğitim ve Bilim Dergisinde yayınlanan araştırmaların eğilimleri: içerik analizi. Eğitim ve Bilim. Cilt:39, Sayı:173.
• Sert, G., Kurtoğlu, M., Akıncı, A. & Seferoğlu, S. S. (2012).Öğretmenlerin teknoloji kullanma durumlarını inceleyen araştırmalara bir bakış: bir içerik analizi çalışması. Akademik Bilişim, 1-3 Şubat 2012 / Uşak Üniversitesi, UŞAK.
• Süngü, H. (2012). Türkiye, Almanya, Fransa ve İngiltere’de okul müdürlerinin atanması ve yetiştirilmesi. Sakarya University Journal of Education, 2(1), 33-48.
• Şimşek, A., Özdamar, N., Uysal, Ö., Kobak, K., Berk, C., Kılıçer, T., & Çiğdem, H. (2009). İkibinli yıllarda Türkiye’deki eğitim teknolojisi araştırmalarında gözlenen eğilimler. Kuram ve Uy-gulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(2), 115-120.
• Şişman, M. (2012). Eğitimde Mükemmellik Arayışı Etkili Okullar. Ankara, PegemA Yayıncılık.
• Şişman, M. & Turan, S. (2002). Dünyada eğitim ve yöneticilerinin yetiştirilmesine ilişkin başlıca yönelimler ve Türkiye için çıkarılabilecek bazı sonuçlar. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(1), 13-26.
• Taş, A. & Önder, E. (2010). 2004 yılı ve sonrasında yayınlanan eğitim kurumları yöneticilerinin atama ve yer değiştirmelerine ilişkin yönetmeliklerin karşılaştırması. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(12), 171-185.
• Tatlı, S. & Adıgüzel, O. C. (2012). Türkiye’deki lisansüstü karşılaştırmalı eğitim tezlerinin çok boyutlu bir incelemesi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12 (1), 143-150.
• Türkmenoğlu, G. & Bülbül, T. (2015). Okul yöneticilerinin göreve geliş biçimlerinin okul kültürüne yansımaları. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 526-549.
• Türkoğlu, D. (2016). Türkiye’de eğitim sisteminin yönetsel yapısı ve eğitim yöneticisi yetiştirme sürecinin tarihsel gelişimi. (Doktora Tezi, Malatya İnönü Üniversitesi, Malatya). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Värri, K. & Alava J. (2005) School Management Training Country Report, Finland HEAD Country Report.
• Vural, A. (2009). İlköğretim okulu yöneticilerinin seçiminde kullanılan ölçütler ile ilgili yönetici ve öğretmen algıları. (Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi, İstanbul) Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Yavaş, T., Aküzüm, C., Tan, Ç. & Uçar, M.B.(2014). Günümüz okul müdürlerinin yeterliklerine yönelik veli görüşleri. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(8), 123-137.
• Yıldız, B.(2020). Türkiye’de okul yöneticisi yetiştirme atama sistemi ve uygulamalarına yönelik görüşler.(Yüksek Lisans Tezi, Siirt Üniversitesi, Siirt). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Yüksek Öğretim Kurulu (2021). Yüksek öğretim bilgi yönetim sistemi. <https://istatistik.yok.gov.tr/ > adresinden 01.01.2021 tarihinde ulaşılmıştır.