Türkiye’de Erken Çocukluk Dönemindeki Özel Yeteneklilerin Eğitimine Eleştirel Bir Bakış

Yıl 2023, Cilt: 24 Sayı: 1, 470 - 488, 13.05.2023

Şule Demirel Dingeç , Nilgun Kirişçi

https://doi.org/10.17679/inuefd.1201131

Cited By: 1

Öz

Erken çocukluk döneminde özel yeteneklilerin eğitimi, iki önemli alanın birleşimini içermektedir: Özel yeteneklilerin eğitimi ve erken çocukluk eğitimi. Bu açıdan erken çocuklukta özel yeteneklilerin eğitiminin her iki alanda da uzmanlık gerektiren özel bir kapsama sahip olduğu söylenebilir. Küçük yaştaki özel yetenekli bireylerin iyi bir eğitim ortamı ile karşılaşmaları, gelecek okul hayatları ve yetişkinlik dönemlerinde akademik başarıları için kaynak oluştururken; duyuşsal, davranışsal ve sosyal açıdan sağlıklı bireyler olabilmelerini sağlayacaktır. Okul öncesinde potansiyel üstün yetenekliliği geliştirirken öğrenme deneyimlerinin farklılaştırılması önemlidir. Farklılaştırma, bireyselleştirilmiş, hızlandırılmış öğretimi ve karmaşık, yaratıcı ve zorlu etkinliklere sahip gelişmiş bir öğretim programını içerir. Özel yetenekliler eğitiminde en sık kullanılan eğitsel stratejiler ise gruplama, hızlandırma ve zenginleştirmedir. Bu tür ortamların hazırlanabilmesinde eğitimcilerin rolü kaçınılmazdır. Okulöncesi dönemde rol üstlenen eğitimciler ne zaman ne tür farklılaştırma uygulamaları yapabilecekleri, yeni ve etkili uygulamaların neler oldukları konusunda bilgi ve deneyim sahibi olmadırlar. Bütün bu önemli unsurlar çerçevesinde bu çalışmada, Türkiye’de erken çocukluk dönemindeki özel yetenekli çocukların ne tür eğitsel farklılaştırmalar aldıkları, bu konudaki güçlü ve zayıf yönler tartışmalı olarak ele alınmıştır. Ayrıca konuyla ilgili araştırmalar incelenerek, alan yazındaki boşluklar belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışmada özel yeteneğin tanımı, özel yeteneklilerin özellikleri incelenmiş; bu özellikler nedeniyle ihtiyaç duyulan farklılaştırmalara değinilmiştir. Türkiye’deki yasal düzenlemeler ve var olan farklılaştırmalar ele alınmış, konuyla ilgili araştırmalar gözden geçirilmiş, son beş yılda gerçekleştirilen çalışmalar incelenmiş ve eksik görülen noktalar için öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

erken çocukluk, özel yetenekli çocuklar, erken çocuklukta özel yeteneklilerin eğitimi, erken çocukluk, özel yetenekli çocuklar, erken çocuklukta özel yeteneklilerin eğitimi, early childhood, gifted children, early childhood gifted education

A Critiacal Review To Gifted Education in Early Childhood in Turkey

Öz

Gifted education in early childhood involves a combination of two important areas: Gifted education and early childhood education. In this respect, it can be said that the education of gifted children in early childhood has a special scope that requires expertise in both fields. Encountering a good educational environment for young gifted individuals is a resource for their academic success in their future school life and adulthood; will enable them to be healthy individuals emotionally, behaviorally and socially. Differentiating learning experiences is important when developing potential giftedness in preschool. Differentiation includes individualized, accelerated instruction and an advanced curriculum with complex, creative and challenging activities. The most frequently used educational strategies in gifted education are grouping, acceleration and enrichment. The role of educators is inevitable in preparing such environments. Educators who take on a role in the preschool period should have knowledge and experience about when and what kind of differentiation practices they can make, and what new and effective practices are. Within the framework of all these important factors, in this study, what kind of educational differentiations gifted children in early childhood in Turkey receive and the strengths and weaknesses in this regard are discussed controversially. In addition, researches on the subject were examined and gaps in the literature were tried to be determined. In the study, the definition of special talent and the characteristics of special talents were examined; The differentiations needed due to these features are mentioned. Legal regulations and existing differentiations in Turkey have been discussed controversially, relevant studies have been reviewed, especially last five years studies and recommendations have been made.

Anahtar Kelimeler

early childhood, gifted children, early childhood gifted education, early childhood, gifted children, early childhood gifted education

Kaynakça

• Ateşgöz, N. N., & Sak, U. (2021). Test of scientific creativity animations for children: Development and validity study. Thinking Skills and Creativity, 40(2021), 100818.
• Barnett, W. S. (1995). Long-term effects of early childhood programs on cognitive and school outcomes. Future Child, 5(3), 25–50.
• Bedur, S., Bilgiç, N., & Taşlıdere, E. (2015). Özel (üstün) yetenekli öğrencilere sunulan destek eğitim hizmetlerinin değerlendirilmesi. HAYEF Journal of Education, 12(1), 159-175.
• Bildiren, A. & Kargın, T. (2019). Proje temelli yaklaşıma dayalı erken müdahale programının üstün yetenekli çocukların problem çözme becerisine etkisi. Eğitim ve Bilim, 44(198), 343-360. http://dx.doi.org/Doi: 10.15390/EB.2019.7360
• Bildiren, A., & Bıkmaz Bilgen, Ö. (2019). Okul öncesi dönem üstün yetenekli çocuklar için aday bildirim ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 20(2), 269-285.
• Bildiren, A., Gür, G., Sağkal, A. S. & Özdemir, Y. (2020). Okul öncesi öğretmenlerinin üstün yetenekli çocukların tanılanması ve eğitimlerine ilişkin algıları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 21(2), 329-356. http://dx.doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.572326
• Bildiren, A., Kargın, T., & Korkmaz, M. (2017). Renkli Progresif Matrisleri Testi’nin 4-6 yaş aralığında güvenirlik ve geçerlik çalışması. Turkish Journal of Giftedness & Education, 7(1), 19-38.
• Clark, B. (2013). Growing up gifted: Developing the potential of children at school and at home (8th ed.). Pearson.
• Collangelo, N., & Assouline, S. (2009). Acceleration: Meeting the academic and social needs of students. In L. Shavinina, & L. Shavinina (Eds.), International handbook on giftedness (pp. 1085-1099). Springer.
• Dereli, E., & Deli, H. (2022). Pre-school teachers’ knowledge and needs related to noticing gifted children and the enrichment model. Participatory Educational Research, 9(2), 219-239.
• Demirel, Ş. & Ayas, B. (2013). Üstün zekâlılar ve eğitimleri. S. Vuran (Ed.) içinde Özel eğitim. (s. 365-395.), Maya Akademi.
• Erdem, Y., Akoğlu, G., Sarıca A., Geçmiş H., Demirel, Ş., & Öpengin, E. (2014). Özel gereksinimli olan bireyler ve eğitimi. Vize Yayıncılık.
• Gagné, F. (2013). The DMGT: changes within, beneath, and beyond. Talent Development & Excellence, 5(1), 5-19.
• Gentry, M. L., Pereira, N., Peters, S. J., McIntosh, J. S., & Fugate, C. M. (2015). HOPE Teacher Rating Scale (manual): Involving teachers in equitable identification of gifted and talented students in K-12. Prufrock.
• Gilliam, J. E., & Jerman, O. (2015). Gifted and Talented Evaluation Scales: A norm-referenced procedure for identifying gifted and talented students [Assessment Instrument] (2nd ed.). Pro-Ed.
• Grant A., & Morrissey, A. M. (2021). The young gifted learner: What we know and implications for early educational practice. In Smith S.R. (Eds.), Handbook of giftedness and talent development in the Asia-Pacific. Springer.
• Horowitz, F. D. (2009). Introduction: A developmental understanding of giftedness and talent. In F. D. Horowitz, R. F. Subotnik, & D. J. Matthews (Eds.), The development of giftedness and talent across the lifespan (pp. 3-19). American Psychological Association.
• İnci, G. (2021). The analysis of research about gifted and talented children at early childhood in Turkey: A study of meta–synthesis. Journal for The Education of Gifted Young Scientists, 9(2), 107-121.
• Jabůrek, M., Ťápal, A., Portešová, Š., & Pfeiffer, S. I. (2021). Validity and reliability of gifted rating scales-school form in sample of teachers and parents–a czech contribution. Journal of Psychoeducational Assessment, 39(3), 361-371.
• Jolly, J. L., & Kettler, T. (2008). Gifted education research 1994-2003: A disconnect between priorities and practice. Journal for the Education of the Gifted, 31(4), 427-446.
• Karabulut, R., & Ömeroğlu, E. (2021). A validity and reliability study of a nomination scale for identifying gifted children in early childhood: A validity and reliability study of a nomination scale. International Journal of Curriculum and Instruction, 13(2), 1756-1777.
• Karadağ, F., Karabey, B., & Pfeiffer, S. (2016). Identifying Gifted Preschoolers in Turkey: The Reliability and Validity of the Turkish-Translated Version of the GRS-Preschool/Kindergarten Form. Journal of Education and Training Studies, 4(10), 8-16.
• Karateke, B. (2019). Okul öncesi dönemde özel yeteneğin değerlendirilmesinde nöropsikolojik bir yaklaşım: Renkli progresif matrisler testi güvenirlik ve geçerlik çalışması. Çocuk ve Gelişim Dergisi, 2(4), 12-25.
• Keskin, M. Ö., Samancı, N. K., & Aydın, S. (2013). Science and art centers: current status, problems, and solution proposals. Journal of Gifted Education Research, 1(2), 78-96.
• Koç, M. (2004). Gelişim psikolojisi açısından ergenlik dönemi ve genel özellikleri. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(17), 231-238.
• Kettler, T., Oveross, M. E., & Bishop, J. C. (2017). Gifted education in preschool: Perceived barriers and benefits of program development. Journal of Research in Childhood Education, 31(3), 342-359.
• Kettler, T., Oveross, M. E., & Salman, R. C. (2017). Preschool gifted education: Perceived challenges associated with program development. Gifted Child Quarterly, 61(2), 117-132.
• Korkmaz, M., Bildiren, A., Demiral, N., & Çulha, D. G. (2018). TONI-3 Sözel Olmayan Zekâ Testinin 6-11 yaş örneklemi norm ve standardizasyon çalışması. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 19(Özel sayı 1), 76-83.
• Luo, L., & Kiewra, K. A. (2020). Parents’ roles in talent development. Gifted Education International, 37(1), 30-40.
• Manasawala, S. A., & Desai, D. N. (2019). Meeting the educational needs of a gifted child: A parent’s narrative. Gifted Education International, 35(3), 189-200. MEB (2007). Bilim ve sanat merkezi yönergesi. https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2016_10/07031350_bilsem_yonergesi.pdf adresinden 09.03.2021 tarihinde alınmıştır.
• MEB (2013). 2007-2013 Özel yetenekli bireyler starteji ve uygulama planı. https://abdigm.meb.gov.tr/projeler/ois/005.pdf adresinden 09.03.2021 tarihinde alınmıştır.
• MEB. (2015). Destek eğitim odası klavuzu. Ankara: MEB Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
• Miller, E. M. (2009). The effect of training in gifted education on elementary classroom teachers' theory-based reasoning about the concept of giftedness. Journal for the Education of the Gifted, 33(1), 65-105.
• Öpengin, E. (2018). İlkokul düzeyindeki üstün yetenekli öğrencilere yönelik destek eğitim odasının yürütülmesinde karşılaşılan sorunlar ve sorunlara yönelik çözüm müdahaleleri [Yayınlanmamış doktora tezi]. Anadolu Üniversitesi.
• Özdiyar-Gedik, Ö., Demirkaya, A. S., & Gürlen, E. (2022). Üstün yetenekli öğrencilerin eğitimine ilişkin konu alanı uzmanlarının görüş ve önerilerinin incelenmesi. Özel Eğitim Dergisi, 23(4), 831-852.
• Özcan, D., & Gülkaya, Ş. (2019). Okul öncesi öğretmenlerinin üstün yetenekli çocuklara yönelik algı ve eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27(5), 2355-2368.
• Pemik, K. (2017). Üstün yetenekli öğrencilere destek odasında verilen eğitime ilişkin okul yöneticilerinin ve öğretmenlerin görüşleri [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Pfeiffer, S. I., & Petscher, Y. (2008). Identifying young gifted children using the gifted rating scales—Preschool/kindergarten form. Gifted Child Quarterly, 52(1), 19-29.
• Renzulli, J. S. (1978). What makes giftedness? Reexamining a definition. Phi Delta Kappan, 60(3), 180–184.
• Renzulli, J. S. (2003). The three-ring conception of giftedness: Its implications for understanding the nature of innovation. In L. V. Shavınına (Ed.), The International Handbook on Innovation (pp. 79-96). Elsevier Science.
• Rivero, L. (2002). Creative home schooling for gifted children: a resource guide. Great Potential Press.
• Plucker, J. A., & Callahan, C. M. (2014). Research on giftedness and gifted education: Status of the field and considerations for the future. Exceptional Children, 80(4), 390-406.
• Ruf, D. L. (2005). Losing our minds: Gifted children left behind. Great Potential Press.
• Sak, U. (2011). Üstün zekâlılar: Özellikleri, tanılamaları, eğitimleri. Vize Yayıncılık.
• Saranlı, A. G. (2017). Okul öncesi dönemdeki erken müdahale uygulamalarına farklı bir bakış: Üstün yetenekli çocuklar için erken zenginleştirme. Eğitim ve Bilim, 42(190), 343-351.
• Sternberg, R. J. (1985). Beyond IQ: A triarchic theory of human intelligence. Cambridge University Press.
• Sternberg, R. J. (2003). WICS: A theory of wisdom, intelligence, and creativity, synthesized. Cambridge University Press.
• Tay, J., Salazar, A., & Lee, H. (2018). Parental perceptions of STEM enrichment for young children. Journal for the Education of the Gifted, 41(1), 5-23.
• Terman, L. M., & Merrill, M. A. (1937). Measuring intelligence: A guide to the administration of the new revised Stanford-Binet tests of intelligence. Houghton Mifflin.
• UNICEF (2001).The State of the world's children 2001. UNICEF.
• ÜYEP (2021). ÜYEP programı. https://uyep.anadolu.edu.tr/hakkimizda adresinden 21.04.2021 tarihinde alınmıştır.
• Walsh, R., Bowes, J., & Sweller, N. (2017). Why would you say goodnight to the moon? Response of young intellectually gifted children to lower and higher order questions during storybook reading. Journal for the Education of the Gifted, 40(3), 220-246.
• Walsh, R. L., Kemp, C. R., Hodge, K. A., & Bowes, J. M. (2012). Searching for evidence-based practice: A review of the research on educational interventions for intellectually gifted children in the early childhood years. Journal for the Education of the Gifted, 35(2), 103-128.
• Wellisch, M. (2020). Parenting with eyes wide open: Young gifted children, early entry and social isolation. Gifted Education International, 37(1), 3-21.
• White, K., Fletcher-Campbell, F., & Ridley, K. (2003). What works for gifted and talented pupils: A review of recent research. Slough, National Foundation for Educational Research.
• Yavuz, O., & Yavuz, Y. (2016). Destek eğitim odasında uygulanan etkinliklerin ilkokul düzeyindeki üstün yetenekli öğrencilerin yaratıcılık becerilerine etkisi. Üstün Yetenekliler Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 4(1), 1-13.
• Yılmaz, E. (2018). Erken çocukluk döneminde üstün yetenekliler ile ilgili Türkiye’de yapılan çalışmaların incelenmesi. Uluslararası Erken Çocukluk Eğitimi Çalışmaları Dergisi, 3(1), 1-16.
• Zawacki-Richter, O., Kerres, M., Bedenlier, S., Bond, M. & Buntins, K. (2020). Systematic reviews in educational research: Methodology, perspectives and application. Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-658-27602-7 Zigler, E., Taussig, C., & Black, K. (1992). Early childhood