İlkokul 4. Sınıf Öğrencilerinin Finansal Tutum ve Davranışları ile Duygusal Zekâları Arasındaki İlişki: Finansal Okuryazarlığın Duygusal Yönü

Yıl 2024, Cilt: 25 Sayı: 1, 190 - 213, 15.05.2024

Lütfullah Çelikten

https://doi.org/10.17679/inuefd.1221527

Öz

Günümüzde gündelik yaşamda duygu yönetimine en çok ihtiyaç duyduğumuz alanlardan birisini finansal okuryazarlık oluşturmaktadır. Bu araştırmada ilkokul 4. sınıf öğrencilerinin finansal okuryazarlık tutum ve davranışları ile duygusal zekâları arasındaki ilişkinin incelenmesi hedeflenmiştir. Araştırmanın amacı doğrultusunda betimsel ve ilişkisel tarama modelleri birlikte tercih edilmiştir. Araştırmada, öğrencilerin finansal okuryazarlık tutum ve davranışları ile duygusal zekâ puanları, bu puanların cinsiyet, aile türü ve ortalama gelir durumu değişkenlerine göre farklılaşma durumu ve öğrencilerin finansal okuryazarlık tutum ve davranışları ile duygusal zekâ puanları arasındaki ilişki incelenmiştir. Araştırmanın örneklemini İstanbul ili Bayrampaşa ilçesine bağlı bir devlet ilkokuluna giden 189 ilkokul 4. sınıf öğrencisi oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak “Marmara Finansal Okuryazarlık Tutum ve Davranış Ölçeği” ve “On Yaş Duygusal Zekâ Ölçeği” kullanılmıştır. Ulaşılan sonuçlara göre, öğrencilerin finansal okuryazarlık ile duygusal zekâ puanlarının yüksek olduğu tespit edilmiştir. Öğrencilerin duygusal zekâ ve finansal okuryazarlıkları arasında orta düzeyde pozitif ve anlamlı bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca gerçekleştirilen analiz sonuçları, duygusal zekânın finansal okuryazarlığın anlamlı bir yordayıcısı olduğunu göstermektedir. Buna göre finansal okuryazarlık becerisinin ediniminde duygusal ve sosyal faktörlerin göz ardı edilmemesi gerektiği ve duyuşsal özellikleri içeren finansal eğitim anlayışının yaygınlaşmasının bireysel ve toplumsal refahın artmasına katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

finansal okuryazarlık, duygusal zekâ, ilkokul öğrencileri, duygusal finans

Kaynakça

• Afzal, M.T. & Afzal, M. (2016). Relationship of family structure and emotional intelligence of secondary school students in Islamabad. American Journal of Educational Research, 4(9), 685-688. https://doi.org/10.12691/education-4-9-7
• Agarwalla, S. K., Barua, S. K., Jacob, J. & Varma, J. R. (2015). Financial literacy among working young in urban India. World Development, 67, 101-109. https://doi.org/10.1016/j.worlddev.2014.10.004
• Altunbaş, T. ve Özabacı, N. (2019). Bir duygusal zekâ programının ilkokul öğrencilerinin duygusal zekâ, atılgan, saldırgan ve çekingen davranışlarına etkisinin incelenmesi. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 9(54), 659-688. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/813507
• Andriichuk, V. (2021). Teaching financial literacy in primary school students: International experience. Continuing Professional Education: Theory and Practice, 1, 81–87. https://doi.org/10.28925/1609-8595.2021.1.10
• Aren, S. (2019). Duygusal finansın kavramsal çerçevesi: Finansal kriz ve balonların anlaşılmasında yeni bir yaklaşım. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(3), 11-16. http://aksarayiibd.aksaray.edu.tr/tr/download/article-file/823880
• Aren, S., & Hamamcı, H.N. (2021). Emotional finance: determinants of phantasy. Kybernetes, 50(5), 1250-1276. https://doi.org/10.1108/K-02-2020-0084
• Aren, S., & Hamamcı, H. N. (2023). Evaluation of investment preference with phantasy, emotional intelligence, confidence, trust, financial literacy and risk preference. Kybernetes, 52(12), 6203-6231. https://doi.org/10.1108/K-01-2022-0014
• Arias, J., Soto-Carballo, J. G., & Pino-Juste, M. R. (2022). Emotional intelligence and academic motivation in primary school students. Psicologia: Reflexão e Crítica, 35(1), 1-9. https://doi.org/10.1186/s41155-022-00216-0
• Asandimitra, N. & Kautsar, A. (2019). The influence of financial information, financial self efficacy, and emotional intelligence to financial management behavior of female lecturer. Humanities & Social Sciences Reviews, 7(6), 1112-1124. https://doi.org/10.18510/hssr.2019.76160
• Atkinson, A. & Messy, F. (2012). Measuring financial literacy: Results of the OECD/International Network on Financial Education (INFE) pilot study. OECD Working Papers on Finance, Insurance and Private Pensions, No. 15, OECD Publishing. http://dx.doi.org/10.1787/5k9csfs90fr4-en
• Atkinson, A. & F. Messy (2013). Promoting financial inclusion through financial education: OECD/INFE Evidence, Policies and Practice. OECD Working Papers on Finance, Insurance and Private Pensions, No. 34, OECD Publishing. https://dx.doi.org/10.1787/5k3xz6m88smp-en
• Bar-on, R, (1997). The Emotional Quetient Inventory (EO-i) Technical Manual. Toronto: Multi-Health Systems.
• Bouzguenda, K. (2018). Emotional intelligence and financial decision making: are we talking about a paradigmatic shift or a change in practices?. Research in İnternational Business and Finance, 44, 273-284. https://doi.org/10.1016/j.ribaf.2017.07.096
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş. (2021). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Coşkun, K., Öksüz, Y., & Yilmaz, H. B. (2017). Ten years emotional intelligence scale (TYEIS): Its development, validity and reliability. International Journal of Assessment Tools in Education, 4(2), 122-133. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/306145
• Coşkun, K. ve Öksüz, Y. (2018). Duygusal okuryazarlık eğitiminin ilkokul öğrencilerinin duygusal zekâ performansı üzerindeki etkisinin cinsiyete göre incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(Özel Sayı), 1861-1874. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/558070
• Cüceloğlu, D. (2017). Evlenmeden önce (15. bs.). Remzi Kitabevi.
• Cüceloğlu, D. (2008). İyi düşün doğru karar ver (50 bs.). Remzi Kitabevi.
• Çarıkçı, O. (2019). İlkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin finansal farkındalık düzeyinin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5, 133-157. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/754982
• Çelikten, L. (2020). Marmara Finansal Okuryazarlık Programının Geliştirilmesi ve İlkokul 4. Sınıf Öğrencilerinin Finansal Okuryazarlık Becerilerine Etkisinin İncelenmesi. (Yayın no. 655535) [Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Çelikten, L. ve Doğan, M.C. (2020). Marmara Finansal Okuryazarlık Tutum ve Davranış Ölçeğinin geliştirilmesi. HAYEF: Journal of Education, 17(2), 199-221. https://doi.org/10.5152/hayef.2020.20017
• Çelikten, L., Doğan, M.C. ve Dişli Çelikten, M. (2023). İlkokulda Finansal Okuryazarlık: Demografik Faktörler Finansal Tutum ve Davranışları Farklılaştırıyor mu? Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 13(1), 135-162. https://doi.org/10.23863/kalem.2022.226
• Çullu, M. S. ve Samancı, O. (2019). İlkokul öğrencilerinde duygusal zekâ ile okul reddi arasındaki ilişkinin incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 51(234), 967-986. https://doi.org/10.37669 milliegitim.842917
• Dierks, L. H. & Tiggelbeck, S. (2021). Emotional finance: The Impact of emotions on investment decisions. Journal of New Finance, 2(2), 1-17. https://doi.org/10.46671/2521-2486.1019
• Dinç Aydemir, S. (2015). Duygusal zekâ, kontrol odağı, genel olarak riskten kaçınma ve finansal okuryazarlığın riskli yatırım niyeti üzerindeki etkisi. (Yayın No. 413890) [Doktora Tezi, Gebze Teknik Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Doğan, M. (2016). Duygusal zekâ ile yatırım tercihleri arasındaki ilişkinin incelenmesi: Türkiye örneği. Bartın Üniversitesi İİBF Dergisi, 7(14), 543-554. https://dergipark.org.tr/tr/pub/bartiniibf/issue/25615
• Dumanlı, A. N., & Aren, S. (2021). Emotional finance: as a new approach to understanding the markets . Journal of Life Economics, 8(2), 173-183. https://doi.org/10.15637/jlecon.8.2.03
• Erdoğdu, M. Y. (2008). Duygusal zekânın bazı değişkenler açısından incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 7(23), 62-76. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/70012
• Fauziyah, A., & Ruhayati, S. A. (2016). Developing students' financial literacy and financial behaviour by students' emotional quotient. Advances in Economics, Business and Management Research, 15, 65–69. https://doi.org/10.2991/gcbme-16.2016.10
• Frisancho, V. (2020). The impact of financial education for youth. Economics of Education Review, 78, 101918. https://doi.org/10.1016/j.econedurev.2019.101918
• Gardner, H. (2011). Frames of Mind Theory of Multiple Intelligences (10. Bs). Basics Books.
• Goleman, D. (1996). Emotional intelligence: Why it can matter more than IQ. Bloomsbury Publishing.
• Güven, M., ve Çıray-Özkara, F. (2016). Ortaokul 7. sınıf öğrencilerinin duygusal zekâ düzeyleri ve duygusal zekâya ilişkin görüşleri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(42), 1247-1257. https://www.sosyalarastirmalar.com/articles/emotonal-intelligence-level-of-7th-grade-secondary-school-students-and-theiropinions-about-emotional-intelligence.pdf
• Hadi, F. (2017). Effect of emotional intelligence on investment decision making with a moderating role of financial literacy. China-USA Business Review, 16(2), 53-62. https://doi.org/10.17265/1537-1514/2017.02.002
• Hapsari, D. T., Suryono, Y, & Amiliya, R. (2019). 21st century skills; The effect of Project Based Learning to financial literacy on children aged 5-6 years. Educational Administration Research and Review, 3(2), 85-93. https://doi.org/10.17509/earr.v3i2.22370
• Harrod, N. R., & Scheer, S. D. (2005). An exploration of adolescent emotional intelligence in relation to demographic characteristics. Adolescence, 40(159), 503-512. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16268129/
• Hasler, A., & Lusardi, A. (2017). The gender gap in Financial Literacy: A global perspective [Research report]. Global Financial Literacy Excellence Centre, The George Washington University School of Business. https://gflec.org/wp-content/uploads/2017/07/The-Gender-Gap-in-Financial-Literacy-A-Global-Perspective-Report.pdf
• Homan, H. S. (2015, May). Comparative study of students financial literacy and its demographic factors [Full text paper]. International Conference on Economics and Banking. https://doi.org/10.2991/iceb-15.2015.16
• Imam, S., Fernandez, A. I., Sisodia, G. S., del Río, J. A. J., & Al Radaideh, A. (2022). Emotional intelligence and personal finances in the academic curricula: A critical analysis of their potential synergies. Asian Culture and History, 14(1), 1-6. https://doi.org/10.5539/ach.v14n1p6
• İsmen, A. E. (2004). Duygusal zekâ ve aile işlevleri arasındaki ilişki. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(11), 55-75. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/863976
• Kalwij A., Alessie R., Dinkova M., Schonewille G., Van der Schors A., & Van der Werf M. (2019). The effects of financial education on financial literacy and savings behavior: Evidence from a controlled field experiment in Dutch primary schools. Journal of Consumer Affairs, 53(3), 699–730. https://doi.org/10.1111/joca.12241
• Kasi, M., Muhammad, N., & Sarwar, B. (2022). Analyzing the demographic differences in context of financial literacy: Evidence from Quetta City. Journal of Accounting and Finance in Emerging Economies, 8(1), 201-212. https://doi.org/10.26710/jafee.v8i1.2260
• Köksal, A. ve İşmen Gazioğlu, A. (2012). Ergenlerde duygusal zekâ ile karar verme stratejileri arasındaki ilişki. HAYEF: Journal of Education, 4(1), 133-146. https://www.hayefjournal.org/Content/files/sayilar/102/133.pdf
• Kuzma I., Chaikovska H., Levchyk I., & Yankovych O. (2022). Formation of financial literacy in primary school students. Journal on Efficiency and Responsibility in Education and Science, 15(3), 142-155. . http://dx.doi.org/10.7160/eriesj.2022.150302
• Lucey, T. A. (2002). The personal financial literacy of fourth grade students [Unpublished master dissertation]. University of Memphis. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED469633.pdf
• Maji, S.K., & Laha, A. (2022). State of financial literacy and its determinants: evidence from student level survey. Business Insight, 9, 13-28. https://dx.doi.org/10.2139/ssrn.4107764
• Maman, D., & Rosenhek, Z. (2022). Governing individuals’ imaginaries and conduct in personal finance: The mobilization of emotions in financial education. Journal of Consumer Culture, 0(0). doi: https://doi.org/10.1177/14695405211069952
• Mammadova, G., Gökalp, M. ve Hatunoğlu, B. Y. (2021). İlkokul ve ortaokul öğretim programlarındaki kazanımlarda finansal okuryazarlıkla ilgili öğrencilerin tutum ve görüşleri. OPUS–Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 18(39), 589-626. https://doi.org/10.26466/opus.827534
• Migheli, M., & Coda Moscarola, F. (2017) Gender differences in financial education: Evidence from primary school. De Economist, 165(3), 321–347. https://doi.org/10.1007/s10645-017-9300-0
• Morand, D.A. (1999). Family size and intelligence revisited: The role of emotional intelligence. Psychological Reports, 84(2), 643-649. https://doi.org/10.2466/pr0.1999.84.2.643
• Munir, I. U., Yue, S., Ijaz, M. S., Zaidi, S. Y., & Hussain, S. (2018). Effect of emotional intelligence on behavior of investment: Possible role of financial literacy and gender. Asia Proceedings of Social Sciences, 2(2), 79-83. https://doi.org/10.31580/apss.v2i2.342
• Narkabilova, G. (2021). On the importance of developing financial literacy among primary school pupils. ISJ Theoretical & Applied Science, 05(97), 219-221. https://dx.doi.org/10.15863/TAS.2021.05.97.43
• Onur Sezer, G. ve İyison, G. (2020). İlkokul öğrencilerinin sınıf içi etkinlik düzeyleri ile duygusal zekâ puanları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(1), 293-309. https://doi.org/10.19171/uefad.688497
• Opletalová, A. (2015). Financial education and financial literacy in the Czech education system. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 171, 1176-1184. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2015.01.229
• OECD, (2014). PISA 2012 results: Students and money: Financial literacy skills for the 21st century (Volume VI), PISA, OECD Publishing. http://dx.doi.org/10.1787/9789264208094-en
• Passons W.A. (1975). Gestalt approaches in counseling. Holt Rinehart & Winston. https://lccn.loc.gov/74022223
• Pervez, S. (2014). Effect of emotional intelligence and financial literacy on investment decision making with a mediating role of risk perception. Jinnah Business Review, 2(2), 12-20. https://doi.org/10.17265/1537-1514/2017.02.002
• Pettersson, J., & Wettergren, Å. (2021). Governing by emotions in financial education. Consumption Markets & Culture, 24(6), 526-544. https://doi.org/10.1080/10253866.2020.1847720
• Potrich, A. C. G., Vieira, K. M., & Kirch, G. (2015). Determinants of financial literacy: Analysis of the influence of socioeconomic and demographic variables. Revista Contabilidade & Finanças, 26, 362-377. https://doi.org/10.1590/1808-057x201501040
• Punia, S., & Sangwan, S. (2011). Emotional intelligence and social adaptation of school children. Journal of Psychology, 2(2), 83-87. https://doi.org/10.1080/09764224.2011.11885466
• Saka, Ö., Yıldırım, M., Çimen, M. B. ve Atlı, S. (2021). İlköğretim okullarında okuyan öğrencilerde duygusal zekânın çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Cihanşümul Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(3), 123-132. https://dergipark.org.tr/tr/pub/cihansumul/issue/73478/1207724#article_cite
• Salavera, C., Usán, P., Chaverri, I., Gracia, N., Aure, P., & Delpueyo, M. (2017). Emotional intelligence and creativity in first-and second-year primary school children. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 237, 1179-1183. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2017.02.176
• Salovey, P., & Mayer, J. D. (1990). Emotional intelligence. Imagination, Coginition and Personality, 9(3), 185-211. https://doi.org/10.2190/DUGG-P24E-52WK-6CDG
• Sert, M. ve Traş, Z. (2019). Ergenlerin duygusal zekâ düzeyleri ile öz-yeterlik algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1, 1205-1220. https://doi.org/10.33206/mjss.500797
• Sezer, G. O. ve İyison, G. (2020). İlkokul öğrencilerinin sınıf içi etkinlik düzeyleri ile duygusal zekâ puanları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(1), 293-309. https://doi.org/10.19171/uefad.688497
• Smith, B. (2009). The emotional intelligence of money: A case for financial coaching. IJCO The International Journal of Coaching in Organizations, 7(24), 78-94. https://researchportal.coachfederation.org/Document/Pdf/2996.pdf
• Sönmez, M. T. (2022). Erken dönemlerde finansal farkındalığın gelişmesi ve finansal okuryazarlık konularının matematik dersine entegresi. Yaşadıkça Eğitim, 36(2), 569-589. https://doi.org/10.33308/26674874.2022362402
• Taffler, R. (2018). Emotional finance: investment and the unconscious. The European Journal of Finance, 24(7-8), 630-653. https://doi.org/10.1080/1351847X.2017.1369445
• Thorndike, E.L. (1920). Intelligence and its uses. Harper's Magazine, 140, 227-235. https://doi.org/10.1037/h0064596
• Triyonowati, T., Elfita, R. A., & Laily, N. (2022). Emotional intelligence, financial literacy, and investor intentıon: Empirical study on university students during the Covıd-19 pandemic. International Conference of Business and Social Sciences, 2(1), 1274. https://ojsicobuss.stiesia.ac.id/index.php/icobuss1st/article/view/307
• Tuckett, D. (2011). Minding the markets: An emotional finance view of financial instability. Palgrave Macmillan. https://doi.org/10.1057/9780230307827
• Tuğrul, C. (1999). Duygusal zekâ. Klinik Psikiyatri, 1, 12-20. https://jag.journalagent.com/kpd/pdfs/KPD_2_1_12_20.pdf
• Tunca, A. (2022). Çocuk ve ergenlerde duygusal zekânın cinsiyete göre incelenmesi: Bir meta-analiz çalışması. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(2), 134-148. https://doi.org/10.18026/cbayarsos.1054512
• Tural Sönmez, M. (2022). Erken dönemlerde finansal farkındalığın gelişmesi ve finansal okuryazarlık konularının matematik dersine entegresi. Yaşadıkça Eğitim, 36(2), 569-589. https://doi.org/10.33308/26674874.2022362402
• Van Rooij, M., Lusardi, A., & Alessie, R. (2011). Financial literacy and stock market participation. Journal of Financial Economics, 101(2), 449-472. https://doi.org/10.1016/j.jfineco.2011.03.006
• Williams, T. (2007). Empowerment of whom and for what? Financial literacy education and the new regulation of consumer financial services. Law & Policy, 29(2), 226-256. https://doi.org/10.1111/j.1467-9930.2007.00254.x
• Williams, P., Morton, J. K., & Christian, B. J. (2020). Enhancing financial literacy in children 5-12 years old using authentic learning within a school market garden programme. Education, 3(13), 1-14. https://doi.org/10.1080/03004279.2020.1851741
• Yıldırım, D. ve Özbek, A. (2021). Erken dönem ekonomi eğitimi ve finansal sosyalizasyonun finansal okuryazarlık düzeyine etkisi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(2), 694-710. https://doi.org/10.32709/akusosbil.860749
• Yiğit, Y. ve Görmez, E. (2022). Sosyal bilgiler dersini almış ortaokul öğrencilerinin finansal okuryazarlık yeterliliğine ilişkin bir araştırma. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(32), 332-361. http://dx.doi.org/10.29228/INESJOURNAL.64214
• Yolcu, S. (2019). İlkokul Öğrencilerinin Duygusal Zekâ Düzeyinin Problem Çözme Becerisi Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi. (Yayın No. 555917) [Yüksek lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Yurdakavuştu, Y. (2012). İlköğretim öğrencilerinde duygusal zekâ ve sosyal beceri düzeyleri. (Yayın no. 317708) [Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.