Sesli Okuma Uygulamalarının 8. Sınıf Öğrencilerinin Okuduğunu Anlama Yeterlikleri Üzerindeki Etkisi

Yıl 2024, Cilt: 25 Sayı: 3, 1141 - 1166, 31.12.2024

İlknur Uğurlu , Selim Emiroğlu

https://doi.org/10.17679/inuefd.1472244

Öz

Sesli okuma uygulamalarının 8. sınıf öğrencilerinin okuduğunu anlama yeterlikleri üzerindeki etkisinin metin türlerine ve cinsiyete göre değişkenlik gösterip göstermediğinin incelendiği bu çalışma, nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışmasının bütüncül çoklu durum deseni ile gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın örneklemini 2023-2024 eğitim-öğretim yılında İstanbul ili Küçükçekmece ilçesinde resmî bir ortaokulda öğrenim gören 8. sınıf öğrencileri oluşturmaktadır. Çalışmada, öğrencilerin daha önce bilmedikleri/okumadıkları bir metin olması yönüyle eski yıllarda kullanılan Türkçe ders kitaplarındaki 36 serbest okuma metni incelenmiş ve bunlardan bilgilendirici, şiir ve hikâye kategorisinde olmak üzere üç farklı türde metin belirlenmiştir. Metinler, akademik başarıları birbirine denk olan sınıf/şubelerde farklı sesli okuma uygulamalarıyla okunmuş/okutulmuş, okumalar kayıt altına alınmış, okumalar bittikten sonra öğrencilere araştırmacı tarafından uzman görüşleri doğrultusunda geliştirilen okuma anlama sınavları uygulanmıştır. Yapılan okuma anlama sınavlarının sonuçları SPSS-23 programı aracılığıyla analiz edilmiştir. Elde edilen bulgular betimlenerek metin türü ve cinsiyete göre sınıflandırılmış, sesli okuma uygulamaları kıyaslanarak sunulmuştur. Çalışmanın sonuçları ışığında, metin işleme sürecinde sesli okuma uygulamalarının belirlenmesinde bir sistemin olabileceği düşüncesine ulaşılmıştır. Sesli okuma uygulamalarının kullanımı ve çeşitlendirilmesinin cinsiyet ve metin türleri değişkenleri ve okuduğunu anlama üzerinde etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Çalışmada kullanılan sesli okuma uygulamalarının okuduğunu anlama üzerindeki etkililik düzeyi sırasıyla; rastgele seçilen öğrencilerin, belirlenen öğrencilerin, belirlenen bir öğrencinin ve öğretmenin metni sesli okuması biçimindedir. Çalışmada elde edilen sonuçlardan hareketle öneriler sıralanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sesli okuma uygulamaları, metin türleri, okuduğunu anlama, okuma eğitimi, Türkçe eğitimi

Kaynakça

• Alyılmaz, S. & Ürün Karahan, B. (2018). Okuma eğitimi. (1. Baskı), Ankara: Anı Yayıncılık.
• Arıcı, A. F. (2018). Okuma eğitimi. (4. Baskı). Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Balcı, A. (2016). Okuma ve anlama eğitimi. (2. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Beyreli, L. & İncirkuş, A. (2018). Etkileşimli sesli okuma ve SQ4R okuma stratejilerinin anlamaya etkisi: Karma yöntem araştırması. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 6(1), 271-291. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ijlet/issue/82540/1426704#article_cite
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2022). Bilimsel araştırma yöntemleri. (32. Baskı). Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Çelebi, M. (2023). Nitel araştırma yöntemleri. (1. Baskı). Ankara: Pegem Yayınları. Dilidüzgün, Ş., Edizer, Z. Ç., Karagöz, M. ve Başoğul, D. A. (2019). Türkçe öğretiminde metin türüne uygun okuma eğitimi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 165-185. https://doi.org/10.17860/mersinefd.472247
• Emiroğlu, S. (2013). Türkçe öğretmeni adaylarının dinleme sorunlarına ilişkin görüşleri. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (11), 269-307. https://doi.org/10.14520/adyusbd.492
• Emiroğlu, S. (2020). Okuma eğitimine bağlamsal bir katkı: okumanın Türkçede farklı anlamlarda kullanımı. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (21), 1-22. https://doi.org/10.29000/rumelide.835350
• Erdağı Toksun, S., & Toprak, F. (2016). Türkçe öğretmenlerinin derslerinde kullandıkları okuma stratejileri. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 4(3), 276-292. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ijlet/issue/82535/1419204
• Erkal, M. ve Çağrıtekin, D. (2020). Okuma stratejilerinin (yöntem ve tekniklerinin) Türkçe ders kitaplarındaki metinlerle uyumu. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(2), 433-450. https://doi.org/10.31463/aicusbed.774411
• Göğüş, B. (1978). Orta dereceli okullarımızda Türkçe ve yazın eğitimi. Ankara: Kadıoğlu Basımevi.
• Gündüz, O. & Şimşek, T. (2019). Anlama teknikleri I: Uygulamalı okuma eğitimi. (3. Baskı), Ankara: Grafiker Yayınevi.
• Güneş, F. (2007). Türkçe öğretimi ve zihinsel yapılandırma. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Hazzard, K. (2016). The effects of read alouds on student comprehension. [Doktora tezi, School of Arts and Sciences St. John Fisher College].
• Karatay, H. (2007). İlköğretim Türkçe öğretmeni adaylarının okuduğunu anlama becerileri üzerine alan araştırması. [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Karatay, H., Külah, E. & Kaya, S. (2020). Okuma alışkanlığını geliştirme yöntem, teknik ve modelleri. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 8(1), 89-107. https://doi.org/10.35233/oyea.707967
• Karatay, Halit. (2022). Okuma eğitimi kuram ve uygulama. (5. Baskı), Ankara: Pegem Yayınevi, Kavcar, C., Oğuzkan, F. & Sever, S. (1995). Türkçe ve sınıf öğretmenleri için Türkçe öğretimi. Ankara: Engin Yayınevi.
• Kaya, M. ve Kardaş, M. N. (2020). Okuma eğitimi. (1. Baskı), Ankara: Pegem Yayınevi.
• Keskin, H. K., Baştuğ, M. & Akyol, H. (2013). Sesli okuma ve konuşma prozodisi: İlişkisel bir çalışma. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(2), 168-180. https://dergipark.org.tr/tr/pub/mersinefd/issue/17383/181590
• Maden, S., & Maden, A. (2018). Türkçe öğretmenlerinin okuma alışkanlığı kazandırmaya yönelik alternatif uygulamaları. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, (10), 1-17. https://dergipark.org.tr/tr/pub/goputeb/issue/36631/378557
• MEB. (1924). İlk mekteplerin müfredat programı. İstanbul: Maarif Vekaleti Yayınları.
• MEB. (1926). İlk mekteplerin müfredat programı. İstanbul: Maarif Vekaleti Yayınları.
• MEB. (1949). Ortaokul programı. Ankara: Millî Eğitim Basımevi.
• MEB. (1968). İlkokul programı. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• MEB. (1981). Temel eğitim okulları Türkçe eğitim programı. Ankara: Tebliğler Dergisi, 2098, 327-356.
• MEB. (2006). İlköğretim Türkçe dersi öğretim programı ve kılavuzu (6, 7, 8. Sınıflar). Ankara: MEB Yayınları.
• MEB. (2018). Ortaokul ve imam hatipler için Türkçe 8 ders kitabı. (1. Baskı), Ankara: MEB Devlet Kitapları.
• MEB. (2019). Türkçe dersi öğretim programı (İlkokul ve Ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8.Sınıflar). Ankara: MEB Yayınları.
• MEB. (2021). Ortaokul ve imam hatipler için Türkçe 8 ders kitabı. Ankara, MEB Devlet Kitapları.
• Özbay, M. (2006). Türkçe özel öğretim yöntemleri II. Ankara: Öncü Kitap.
• Özdemir, E. (1993). Okuma sanatı. Ankara: İnkılâp Yayınevi.
• Özmen, H. & Karamustafaoğlu, O. (2019). Eğitimde araştırma yöntemleri. (1. Baskı), Ankara: Pegem Akademi Yayınevi.
• Sallabaş, M. E. (2008). İlköğretim 8.sınıf öğrencilerinin okumaya yönelik tutumları ve okuduğunu anlama becerileri arasındaki ilişki. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(16), 141-155. https://dergipark.org.tr/tr/pub/inuefd/issue/8707/108710
• Santoru, L. E., Chard, D. J., Howard, L. & Baker, S. K. (2008). Making the very most of classroom read alouds to promote comprehension and vocabulary. The Reading Teacher, 61(5), 396-408. https://ila.onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.1598/RT.61.5.4
• Spencer, R. R. (2011). Reading aloud and student achievement. [Doktora tezi, Education Faculty of Lindenwood University].
• Subaşı, M. & Okumuş, K. (2017). Bir araştırma yöntemi olarak durum çalışması. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(2), 419-426. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunisosbil/issue/34503/424695
• TDK. (2011). Türkçe sözlük. (11. Baskı), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Temizkan, M. (2021). Metin türlerine göre okuma eğitimi. (2. Basım), Ankara: Nobel.
• Uğurelli, Y. Ö. & Dedeoğlu Orhun, B. (2023). Türkçe öğretiminde okuma eğitimi el kitabı. (1. Basım), Ankara: Pegem Akademi.
• Ülper, H., Çetinkaya, G. & Bayat, N. (2017). Okuduğunu anlama testinin geliştirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 175-190. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kefad/issue/59268/851427
• Wozniac, C. (2010). Reading and the boy crisis: The effect of teacher book talks, interactive read-alouds, and students' unrestricted choice of books for independent reading on fifth-grade boys' reading attitude, reading self-efficacy, and amount of reading and fifth-grade teachers' reading beliefs and practices. [Doktora tezi, The Unıversıty of San Francisco].
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (12. Baskı), Ankara: Seçkin Yayınevi.