Zorbalık Ölçeği: Akran Zorbalığına ve Siber Zorbalığa Yönelik Bütüncül Bir Ölçek Geliştirme Çalışması

Yıl 2025, Cilt: 26 Sayı: 2, 1298 - 1317, 02.09.2025

Feyzullah Çetinkaya , İbrahim Tanrıkulu

https://doi.org/10.17679/inuefd.1662787

Öz

Bu çalışmanın amacı, ortaokul öğrencilerinin zorbalık ve mağduriyet deneyimlerini ölçen, geçerliği ve güvenirliği test edilmiş Zorbalık Ölçeği’ni geliştirmektir. Yapı geçerliği, açımlayıcı faktör analizi (AFA) ve doğrulayıcı faktör analizi (DFA) ile test edilmiştir. AFA çalışma grubunun verileri Güneydoğu’da bir büyük şehirde beşinci, altıncı, yedinci ve sekizinci sınıflarda öğrenim gören 400 ortaokul öğrencisinden toplanmıştır. Ölçeğin zorbalık yapma ve mağduriyet alt maddelerine yapılan iki ayrı AFA sonucunda tek faktörlü yapıda 20 madde belirlenmiştir. DFA çalışma grubunun verileri 505 ortaokul öğrencisinden elde edilmiştir. DFA sonucunda zorbalık yapma ve mağduriyet modellerinin iyi uyum değerlerine sahip oldukları saptanmıştır. AFA grubunda, zorbalık yapma ve mağduriyet maddelerinin iç tutarlık katsayısı sırasıyla 0.88 ve 0.88 olarak bulunmuştur. DFA grubunda, zorbalık yapma ve mağduriyet maddelerinin iç tutarlık katsayısı sırasıyla 0.76 ve 0.83 olarak bulunmuştur. Elde edilen bulgular, Zorbalık Ölçeği’nin geçerli ve güvenilir bir ölçüm aracı olduğunu göstermektedir. Zorbalık Ölçeği, ortaokul döneminde akran zorbalığı ve siber zorbalık davranışlarını ölçmek amacıyla ortaokul öğretmenleri, okul psikolojik danışmanları ve araştırmacılara birçok fırsat sağlayabilecektir.

Anahtar Kelimeler

akran zorbalığı , siber zorbalık , ortaokul , ölçek geliştirme

Bullying Scale: A Comprehensive Study on Developing a Holistic Scale for Peer Bullying and Cyberbullying

Öz

The aim of this study is to develop the Bullying Scale, a valid and reliable instrument designed to measure middle school students' experiences of bullying and victimization. The construct validity of the scale was tested through Exploratory Factor Analysis (EFA) and Confirmatory Factor Analysis (CFA). Data for the EFA were collected from a sample of 400 middle school students in grades five through eight in a major city in southeastern Turkey. As a result of separate EFAs conducted for the bullying and victimization subscales, a unidimensional structure with 20 items was identified. The CFA sample consisted of 505 middle school students, and the analysis confirmed that both the bullying and victimization models demonstrated good fit indices. In the EFA sample, the internal consistency coefficients for the bullying and victimization subscales were found to be 0.88 and 0.88, respectively. In the CFA sample, these coefficients were 0.76 and 0.83, respectively. The findings indicate that the Bullying Scale is a valid and reliable measurement tool. The Bullying Scale can provide opportunities to middle school teachers, school counselors, and researchers studying peer bullying and cyberbullying during the middle school years.

Anahtar Kelimeler

Peer bullying , cyberbullying , middle school students , scale development

Kaynakça

• Arıcak, O., Kınay, H., & Tanrıkulu, T. (2012). Siber Zorbalık Ölçeği'nin ilk psikometrik bulguları. Hayef Journal of Education, 9(1), 101-114.
• Arsenio, W. F., & Lemerise, E. A. (2001). Varieties of childhood bullying: Values, emotion processes, and social competence. Social Development, 10(1), 59-73. https://doi.org/10.1111/1467-9507.00148
• Ayas, T., & Horzum, M. B. (2010). Sanal zorba/kurban ölçek geliştirme çalışması. Akademik Bakış Dergisi, 19, 1-17.
• Besnili, Z. N., & Tanrikulu, I. (2021). Development and validation of the preschool peer bullying scale-teacher form. Journal of Psychologists and Counsellors in Schools, 31, 46-62. doi:10.1017/jgc.2021.1
• Betts, L. R. (2016). Cyberbullying: Approaches, consequences and interventions. Springer.
• Büyüköztürk, Ş. (2002). Faktör analizi: Temel kavramlar ve ölçek geliştirmede kullanımı. Kuram ve uygulamada eğitim yönetimi, 32(32), 470-483.
• Can, A. (2018). Quantitative data analysis by scientific research process with SPSS (SPSS ile bilimsel araştırma sürecince nicel very analizi). (6th eds.) PEGEM Akademi.
• Creswell, J. W. (2016). Nicel yöntemler. (M. Bursal Çev.). Araştırma deseni; nitel, nicel, karma yöntem yaklaşımları. (3. Baskı). (S. B. Demir Çev.). Eğiten Kitap.
• Dölek, N. (2002). Öğrencilerde zorbaca davranışların araştırılması ve bir önleyici program modeli (Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi.
• Gökler, R. (2009). Okullarda akran zorbalığı. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6 (2), 511-537.
• Harbin, S. M., Kelley, M. L., Piscitello, J., & Walker, S. J. (2019). Multidimensional bullying victimization scale: Development and validation. Journal of school Violence, 18(1), 146-161. https://doi.org/10.1080/15388220.2017.1423491
• Ho, R. (2006). Handbook of univariate and multivariate data analysis and interpretation with SPSS. CRC press.
• Karakoç, F. Y., & Dönmez, L. (2014). Ölçek geliştirme çalışmalarında temel ilkeler. Tıp Eğitimi Dünyası, 13, 39-49. https://doi.org/10.25282/ted.228738
• Kutlu, F. (2005). Zorbalık davranışları ile başa çıkma eğitiminin ilköğretim öğrencilerinin zorbalık davranışları üzerindeki etkisi. (Doktora Tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Küçük S. (2016). Siber zorbalık ölçeği Türkçe uyarlaması. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi. Milli Eğitim Bakanlığı. (2024, 12 Temmuz). Okul temelli sosyal sorumluluk çalışmaları müfredatı onaylandı. https://www.meb.gov.tr/okul-temelli-sosyal-sorumluluk-calismalari-mufredati-onaylandi/haber/31760/tr
• Nunally, J. C., & Bernstein, I. H. (1978). Psychometric theory.
• O’Higgins Norman, J., Berger, C., Cornu, C., Cross, D., Loftsson, M., Sondergaard, D. M., ... & Yoneyama, S. (2021, November 1-3). Presenting a proposed revised definition of school bullying. In World Anti-Bullying Forum 2021, Stockholm, Sweden. https://delegia-virtual.s3.eu-north-1.amazonaws.com/projects/delegia-wabf/WABF_summary_of_new_definition.pdf
• Olweus, D. (1993). Bully at school: what we know and what we can do. Blackwell
• Olweus, D. (2003). A profile of bullying. Educational Leadership Association for Supervision and Curriculum Development, 60, 12-17.
• Olweus, D. (2012). Cyberbullying: An overrated phenomenon?. European Journal of Developmental Psychology, 9(5), 520-538. https://doi.org/10.1080/17405629.2012.682358
• Smith, P. K., Mahdavi, J., Carvalho, M., Fisher, S., Russell, S., & Tippett, N. (2008). Cyberbullying: Its nature and impact in secondary school pupils. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 49(4), 376-385. https://doi.org/10.1111/j.1469-7610.2007.01846.x
• Stewart, R. W., Drescher, C. F., Maack, D. J., Ebesutani, C., & Young, J. (2014). The development and psychometric investigation of the Cyberbullying Scale. Journal of Interpersonal Violence, 29(12), 2218-2238. https://doi.org/10.1177/0886260513517552
• Swearer, S. M., & Hymel, S. (2015). Understanding the psychology of bullying: Moving toward a social-ecological diathesis–stress model. American Psychologist, 70(4), 344–353. https://doi.org/10.1037/a0038929
• Tabachnick, B. G. & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (Sixth Edition). Harlow.
• Tanrıkulu, İ. (2019). How do School Children Learn Cyberbullying Perpetration?. Journal of Theoretical Educational Science, 12(1), 16-27. http://dx.doi.org/10.30831/akukeg.512556
• Tanrıkulu, I., & Erdur-Baker, Ö. (2021). Motives behind cyberbullying perpetration: A test of uses and gratifications theory. Journal of Interpersonal Violence, 36 (13–14). https://doi.org/10.1177/0886260518819882
• Thomas, H. J., Scott, J. G., Coates, J. M., & Connor, J. P. (2019). Development and validation of the bullying and cyberbullying scale for adolescents: A multi‐dimensional measurement model. British Journal of Educational Psychology, 89(1), 75-94. https://doi.org/10.1111/bjep.12223
• Whittaker E., & Kowalsk. R.M. (2015). Cyberbullying via social media. Journal of School Violence, 14: 11–29. https://doi.org/10.1080/15388220.2014.949377