Anayasa Mahkemesi Kararlarında Mülkiyet Hakkı

Yıl 2015, Cilt: 6 Sayı: 3, 543 - 596, 13.07.2016

Kürşat Akça

Öz

Mülkiyet, kişinin eşya üzerinde hâkimiyet kurmasıyla oluşan ilişkiyi ifade etmektedir. Bu ilişki tarih boyunca toplumlar, hukuk düzenleri, siyasi düşünceler ve dinler tarafından tartışılmıştır. Diğer taraftan mülkiyet, birçok anayasa ve uluslararası belgede “Mülkiyet Hakkı” olarak tanınmış ve korunmuştur. Türkiye Cumhuriyeti’nin 1961 ve 1982 Anayasalarında mülkiyet hakkı temel bir hak olarak düzenlenmiştir. 1961 ve 1982 Anayasalarında mülkiyet hakkının kamu ve toplum yararı amacıyla sınırlanabileceği hüküm altına alınmıştır. Ancak bu sınırlamalar keyfi ve sınırsız değildir. Hem 1961 Anayasası’nda hem de 1982 Anayasası’nda mülkiyet hakkına yapılacak sınırlandırmaların da bir takım sınırları olduğu öngörülmüştür. Örneğin 1982 Anayasası’nda mülkiyet hakkına yapılacak olan sınırlandırmanın ölçülü olması aranmıştır. Hem sınırlama sebepleri hem de sınırlamanın sınırları 1961 ve 1982 Anayasası’nda tanımlanmamıştır. Dolayısıyla Anayasa Mahkemesi vereceği kararlarla bu düzenlemelerin ne anlam ifade ettiğini ortaya çıkaracaktır. Mülkiyet hakkı Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde Ek 1 Protokol ile düzenlenmiştir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi verdiği kararlarda mülkiyet hakkının hukuki boyutunu ulusal hukuklardan bağımsız bir şekilde yorumlamıştır. Anayasa Mahkemesi de son dönemde vermiş olduğu bireysel başvuru kararlarında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarından etkilenmiştir

Anahtar Kelimeler

mülkiyet, mülkiyet hakkı, anayasa, Anayasa Mahkemesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi

Right of Property in The Decisions of The Constitutonal Court of Turkey

Öz

Property is meaning of the relationship which formed with the establishment of dominance on goods by people. This relationship has been discussed by societies, judicial systems, political thoughts and religions throughout history. On the other hand, property has been recognized and protected as "Right of Property" in many constitutions and international instruments. Right of property is arranged as a fundamental right in the 1961 and 1982 Constitution of Republic of Turkey. 1961 and 1982 Constitutions arranged that usage form couldn’t be against to community usefulness and right of property is limited with public usefulness. However, these limitation causes are not arbitrary and unlimited. Also limitations of limitation causes of fundamental rights and freedoms have been arranged in the 1961 Constitution and the 1982 Constitution. For example, limiting provisions of the right of property must be fair balanced in the 1982 Constitution. Limitations causes and limitations of limitation causes are not defined in the Constitution of 1961 and 1982. Therefore, what meaning of these regulations will be revealed by decisions of Constitutional Court of Turkey. Right of property has been arranged in the Protocol No. 1 of European Convention on Human Rights. European Court of Human Rights has been interpreted autonomously right of property from the law systems of the countries. In recent years, individual application decisions of Constitutional Court of Turkey are influenced by decisions of European Court of Human Rights

Anahtar Kelimeler

property, right of property, constitution, Constitution Court of Turkey, European Court of Human Rights

Kaynakça

• AKAD, Mehmet / DİNÇKOL, Abdullah, 1982 Anayasası ve Anayasa Mahkemesi Kararları, Der Yayınları, İstanbul 2007.
• AKILLIOĞLU, Tekin, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarında Mülkiyet Hakkı ve Kazanılmış Hak Üzerine Bazı Gözlemler”, İÜİHİD, C. 5, S. 2, 2012.
• AKİPEK, Jale G. / AKINTÜRK, Turgut, Eşya Hukuku, Beta Yayınevi, İstanbul, Eylül 2009.
• ARMAĞAN, Servet, 1961 Anayasasına Göre Temel Hak ve Ödevler, Fakülteler Matbaası, İstanbul 1980.
• ATAR, Yavuz, Türk Anayasa Hukuku, Mimoza Yayınları, 7. Baskı, Ekim 2012.
• AYAN, Mehmet, Eşya Hukuku II Mülkiyet, Mimoza Yayınları, 4. Baskı, Konya 2012.
• AYBAY, Aydın / AYBAY, Rona, Hukuka Giriş, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 8. Baskı, İstanbul, Eylül 2012.
• AYBAY, Aydın / HATEMİ, Hüseyin, Eşya Hukuku, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2010.
• BARKAN, Ömer Lütfi, Türkiye’de Toprak Meselesi Toplu Eserler Cilt 1, Gözlem Yayınları, İstanbul 1980.
• BAŞPINAR, Veysel, Mülkiyet Hakkını İhlal Eden Müdahaleler, Yetkin Yayınları, Ankara 2009.
• BERKİ, Şakir, “Roma’da Ayni Haklar”, AÜHFD, Cilt 5, Sayı 1-4.
• BİLGE, Necip, Hukuk Başlangıcı, Turhan Kitabevi, 30. Bası,
• BOZKURT, Enver, İnsan Hakları Temel Metinler, Asil Yayın Dağıtım, 2. Baskı 2011.
• BULUT, Nihat, “Mülkiyet Konusunda Temel Yaklaşımlar ve Türk Anayasasında Mülkiyet Hakkı”, EÜHFD, C. X, S. 3-4, 2009.
• CARSS-FRİSK, Monica, Mülkiyet Hakkı (Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 1 No’lu Protokolünün 1. Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Kılavuz), Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Eylül 2005.
• CHALLAYE, Felicien, Mülkiyetin Tarihi (çev. Arif Kızgıntuğ), Düşünen Adam Yayınları, Ocak 1994.
• COŞAR, V. Ahsen, “Mülkiyet Kavramı ve Çeşitleri”, Ankara Barosu Dergisi, Ankara 1985.
• ÇELEBİCAN, Özcan Karadeniz, Roma Hukuku, Yetkin Yayınları, 15. Baskı, Ankara 2012.
• ÇETİN, Kenan, Selçuklu Medeniyeti Tarihi, Yitik Hazine Yayınları, Ağustos 2011.
• DAL, Kemal, Türk Esas Teşkilat Hukuku, Gazi Üniversitesi Basın Yayın Yüksek Okulu, Ankara 1984.
• DEMİR, Fahri, İslam Hukukunda Mülkiyet Hakkı ve Servet Dağılımı, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 5. Baskı 2012.
• DOĞAN, İlyas, İnsan Hakları Hukuku, Astana Yayınları, Ankara 2013.
• EKİNCİ, Hüseyin / SAĞLAM, Musa, 66 Soruda Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru, Avrupa Konseyi, 2012.
• EKİNCİ, Hüseyin / SAĞLAM, Musa, 66 Soruda Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru, Avrupa Konseyi, 2012.
• ERDOĞAN, Mustafa, Anayasal Demokrasi, Siyasal Kitabevi, 10. Baskı.
• EREN, Abdurrahman, Türkiye’de İnsan Haklarının Korunması, Turhan Kitabevi, Ocak 2007.
• EREN, Fikret, “Mülkiyet Kavramı”, A. Recai Seçkin’e Armağan, AÜHF Yay., s. 766; ÖZEL, Sadullah, Mülkiyet, Kamulaştırma ve Gerçek Karşılık Hakkı, Yetkin Yayınları, Ankara 2013.
• EREN, Fikret, Anayasa ve Yeni Gelişmeler Işığında Mülkiyet Kavramına Verilecek Anlam, Medeni Kanun’un 50. Yılı, AÜHF Yay., Ankara 1976.
• EREN, Fikret, Mülkiyet Hukuku, Yetkin Yayınevi, Ankara 2011.
• ERTAŞ, Şeref, “Mülkiyet Hakkının Yeni Boyutu ve Bu Hakka Getirilen Daraltımların Anayasa ve İnsan Haklarına Uygunluğu”, Türk Medeni Kanununun Yürürlüğe Girişinin 80. Yıl Münasebetiyle Düzenlenen Sempozyum (editörler: A. Lale Sirmen, Çiğdem Kırca, Vedat Buz), AÜHFY.
• ETGÜ, Mehmet Akif, Kamu Hukukunda Mülkiyet Hakkı ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Mülkiyet Hakkına Bakışı, XII. Levha Yayınları, İstanbul 2009.
• FENDOĞLU, Hasan Tahsin, “2001 Anayasa Değişikliği Bağlamında Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırlanması (AY. md. 13)”, Anayasa Dergisi, C. 18, 2002.
• FENDOĞLU, Hasan Tahsin, Hukuk Tarihimizde Temel Haklar, Mimoza Yayınları, Konya 1994.
• GÖZE, Ayferi, Siyasal Düşünceler ve Yönetimler, Beta Yayınevi, 14. Baskı, Kasım 2013.
• GÖZLER, Kemal, Türk Anayasa Hukuku Dersleri, Ekin Yayınevi, 14. Baskı, Şubat 2013.
• GÖZÜBÜYÜK, Şeref / GÖLCÜKLÜ, Feyyaz, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması, Turhan Kitabevi, Ankara 2009.
• GÖZÜBÜYÜK, Şeref, Hukuka Giriş ve Hukukun Temel Kavramları, Turhan Kitabevi, Ankara 2012.
• GÖZÜBÜYÜK, Şeref, Hukuka Giriş ve Hukukun Temel Kavramları, Turhan Kitabevi, Ankara 2012.
• GRGİC, Aida / MATAGA, Zvonimi / LONGAR Matija / VİLFAN Ana, Kapsamında Mülkiyet Hakkı (çev. Özgür Heval Çınar ve Abdulcelil Kaya), Avrupa Konseyi İnsan Hakları El Kitapları, Haziran 2007. Sözleşmesi
• GÜRİZ, Adnan, Hukuk Başlangıcı, Siyasal Kitabevi, 12. Baskı,
• GÜRİZ, Adnan, Teorik Açıdan Mülkiyet Sorunu, AÜHF Yayınları, Ankara 1969.
• HARRİS, D. J. / O’BOYLE, M. / BATES, E. P. / BUCKLEY, C. M, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Hukuku, Avrupa Konseyi Yayını, 2013.
• İMAMOĞLU, M. Altuğ, Mülkiyet ve Toprak Sistemleri, Yazıt Yayın Dağıtım, Ankara 2006.
• KABOĞLU, İbrahim Ö., Özgürlükler Hukuku, İmge Kitabevi, 6. Baskı.
• KARAMAN, Hayreddin, Mukayeseli İslam Hukuku Cilt 3, İz Yayıncılık, 7. Baskı, İstanbul 2012.
• KÜÇÜKBIÇAKÇI, Erdem, “Roma Hukukunda Mülkiyet Hakkının Sınırları”, Ankara Üniversitesi SBE, Ankara 2010 (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• METİN, Yüksel, Ölçülülük İlkesi, Seçkin Yayınları, Ankara 2002.
• OĞUZMAN, Kemal / ÖZER, Seliçi / ÖZDEMİR, Saibe Oktay, Eşya Hukuku, Filiz Kitabevi, İstanbul 2012.
• ÖKTEM, Niyazi / TÜRKBAĞ, Ahmet Ulvi, Felsefe Sosyoloji Hukuk ve Devlet, Der Yayınları, 5. Baskı, İstanbul 2012.
• ÖRÜCÜ, Esin, Taşınmaz Mülkiyetine Bir Kamu Hukuku Yaklaşımı, Sulhi Garan Matbaası Kollektif Şirketi, İstanbul 1976. SARI, Gürbüz, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine Ek 1. Protokole Göre Malvarlığı Haklarının Korunması, XII Levha Yayınları, 2. Baskı, Nisan 2010.
• ÖZBEY, Özcan, Türk Hukukunda Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Hakkı, Adalet Yayınevi, 2. Baskı, Ankara 2013.
• ÖZBUDUN, Ergun, Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınları, 14. Baskı, Ankara 2013.
• ÖZTÜRK, Kazım, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, Türkiye İş Bankası Kültür Yayını, Ankara 1966.
• RATİP, Mehmet, “Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Hakkı Uzun Yargılama Süreçlerine Çare Olur Mu?”, Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı, http:// www.tepav.org.tr/tr/yayin/s/574.
• SAĞLAM, Fazıl, Temel Hakların Sınırlanması ve Özü, A.Ü Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara 1982.
• SEROZAN, Rona “Mülkiyet Hakkının Özü, İşlevi ve Sınırları”, Prof. Dr. Ümit Doğanay’ın Anısına Armağan I, Fakülteler Matbaası, İstanbul 1982.
• SOYSAL, Mümtaz, 100 Soruda Anayasanın Anlamı, Gerçek Yayınevi, 6. Baskı, Mayıs 1986.
• ŞİMŞEK, Suat “Mülkiyet Hakkının Kapsamı, Sınırlandırma Karşılaştırmalı Bir Analiz Nedenleri ve Şartları Açısından 1982 Anayasası ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi”, TBB Dergisi, 91. Sayı, Kasım-Aralık 2010.
• TAHİROĞLU, Bülent / ERDOĞMUŞ, Belgin, Roma Hukuku Dersleri, Der Yayınları, 8. Baskı, İstanbul 2012.
• TEZCAN, Durmuş / ERDEM, Mustafa Ruhan / SANCAKDAR, Oğuz, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Işığında Türkiye’nin İnsan Hakları Sorunu, Seçkin Yayınevi, Ankara 2002.
• TİRYAKİ, Refik, Ekonomik Özgürlükler ve Anayasa, Yetkin Yayınları, Ankara 2008.
• TUĞRUL, Saim, Kamu Hukuku Açısından Mülkiyet Hakkı ve Sınırlandırılması, Kazancı Kitap, İstanbul 2004.
• TUNAYA, Tarık Zafer. Siyasal Kurumlar ve Anayasa Hukuku, Araştırma Eğitim Ekin Yayınları, 5. Bası.
• TUNÇ, Hasan / BİLİR, Faruk / YAVUZ, Bülent, Türk Anayasa Hukuku, Berikan Yayınevi, 4. Baskı, Ankara 2012.
• TURABİ, Selami, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Rehberi, Seçkin Yay., Ocak 2013.
• TURAN, Osman, Selçuklular ve İslamiyet, Ötüken Yayınları, İstanbul 2005.
• TURHAN, Mehmet, “Demokratik Toplum Düzeninin Gerekleri”, Anayasa Yargısı, Ankara 1991, S. 8.
• UYGUN, Oktay, Kamu Hukuku İncelemeleri (1982 Anayasası’nda Temel Hak ve Özgürlüklerin Anayasal Sınırları), XII Levha Yayınları, Ocak 2011.
• ÜÇOK, Coşkun / MUMCU, Ahmet / BOZKURT, Gülnihal, Türk Hukuk Tarihi, Savaş Yayınevi, 10. Baskı, Ankara 2002.
• ÜNAL, Mehmet, “Ferdi (özel) Mülkiyetin Tarihi, Dini ve Beşeri Kökenleri”, Prof. Dr. Fikret Eren’e Armağan, Yetkin Yayınevi, Ankara 2006.
• ZEVKLİLER, Aydın, “Mülkiyetin Yapısı ve Mülkiyetten Doğan Ödevler”, Bülent Nuri Esen’e Armağan, AÜHF Yay., Ankara 1977.