1815 Numaralı Trabzon Şer'iye Siciline Göre Hukuki Hayatta Kadın (1554-1558)

Yıl 2015, Cilt: 6 Sayı: 3, 379 - 428, 13.07.2016

Ali Turan

Öz

Şer‘iye sicilleri, şer‘iye mahkemelerinde yapılan tüm işlemlerin kaydedildiği defterlerdir. Bu kayıtlar Osmanlı hukukunun uygulamasını gözler önüne serdiği gibi, birçok konuda zengin bilgiler içermektedir. Bu çalışmada, 1815 Numaralı Trabzon Şer‘iye Sicili’ne göre kadının hukuki hayattaki yeri incelenmiştir. Sicilde kadınların taraf olduğu kayıtlar içeriklerine göre hukuki açıdan tasnif edilmiş ve yorumlanmıştır. Böylelikle incelenen döneme ilişkin olarak kadının hukuki hayatta ne ölçüde yer aldığının ortaya çıkarılması amaçlanmıştır

Anahtar Kelimeler

Şer‘iye sicilleri, Trabzon şer‘iye sicilleri, Osmanlı hukuku, Osmanlı Devleti’nde kadın, hukuki hayatta kadın

The Status of Women in Legal Life: According to Trabzon Sharia Register Number 1815 (1554-1558)

Öz

Sharia register (sharia court records) recorded all the transactions made in the sharia courts. As these records demonstrate the application of the Ottoman law, contains a wealth of information on many subjects. In this study, research was carried out in order to ascertain the status of women in legal life according to Trabzon Sharia Register Number 1815. Registry records reveal the way women were classified and interpreted according to the requirement of their cases. Thus, in relation to the period studied it is intended to reveal the extant of the women’s involved according to legal life

Anahtar Kelimeler

Shariah registers, Trabzon sharia registers, Ottoman law, women in Ottoman law, women in legal life

Kaynakça

• Abdulkadir, Udeh :Seküler Ceza Hukuku Kurumlarıyla Mukâyeseli İslam Ceza Hukuku,C. 1, C. 2, Çev. Ali Şafak, İstanbul, Kayıhan Yayınları, 2012.
• Akgündüz, Ahmed :Şer‘iye Sicilleri Mâhiyeti, Toplu Kataloğu ve Seçme Hükümler, C.1, İstanbul, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, 1988. : İslam ve Osmanlı Hukuku Külliyatı, C. III, İstanbul, OSAV Yayınları, 2012.
• Akman, Mehmet :Osmanlı Devleti’nde Ceza Yargılaması, İstanbul, Eren Yayıncılık, 2004.
• Ansay, Sabri Şakir :Türk Hukuk Tarihinde İslam Hukuku, 4. bs., Ankara, Turhan Kitabevi, 2002. Apaydın, H. Yunus :“Karz”, DİA, C. 24, İstanbul, TDV, 2001, s. 520-526.
• Argıt, Betül İpşirli :“Osmanlı Hukuk Çalışmalarında Kadın”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi Türk Hukuk Tarihi Sayısı, C. 3, S. 5, 2005.
• Avcı, Mustafa :Osmanlı Ceza Hukuku Genel Hükümler, Konya, Mimoza Yayınları, 2010.
• Aydın, M. Akif :Türk Hukuk Tarihi, 9. bs., İstanbul, Beta, 2012i :İslam-Osmanlı Aile Hukuku, İstanbul, MÜİF Yayınları, 1985.
• Bakkaloğlu, Abdussamet :“Tefviz”, DİA, C.40, İstanbul, TDV, 2011, s. 310-311.
• Bardakoğlu, Ali : “Vesâyet”, DİA, C.43, İstanbul, TDV, 2013, s. 66-70. :“Hidane”, DİA, C. 17, İstanbul, TDV, 1998, s. 467-471.
• Bostan, Hanefi :XV-XVI. Asırlarda Trabzon Sancağında Sosyal ve İktisadi Hayat, Ankara, TTK Basımevi, 2002. :Arşiv Belgelerine Göre Karadeniz’de Nüfus Hareketleri ve Nüfusun Etnik Yapısı, İstanbul, Nöbetçi Yayınevi, 2012.
• Cin, Halil :İslam ve Osmanlı Hukukunda Evlenme, Ankara, AÜHF Yayınları No:341, 1974.
• Cin, Halil- Akgündüz, Ahmed :Türk Hukuk Tarihi, C. II, 3. bs., İstanbul, OSAV Yayınları, 1995.
• Cin, Halil- Akyılmaz, Gül :Türk Hukuk Tarihi, 4. bs., Ankara, Sayram Yayınları, 2011.
• Demir, Fahri :İslam Hukukunda Mülkiyet Hakkı ve Servet Dağılımı, 5. bs., Ankara, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2012.
• Devellioğlu, Ferit :Osmanlıca - Türkçe Ansiklopedik Lügat, 28. bs., Ankara, Aydın Kitabevi Yayınları, 2011.
• Döndüren, Hamdi :“Mü’minler Arasında Sulh ve Savaş”, Altınoluk, Ekim 1990, Sa. 56.
• Düzdağ, Ertuğrul :Kanuni Devri Şeyhülislamı Ebussuud Efendi Fetvaları, İstanbul, Kapı Yayınları, 2012.
• Ekinci, Ekrem Buğra:Osmanlı Hukuku Adalet ve Mülk, 2. bs., İstanbul, Arı Sanat Yayınevi, 2012.
• Fallmerayer, Jacob Philipp :Trabzon İmparatorluğunun Tarihi, Çev. Ahmet Cevat Eren, Ankara, TTK Basımevi, 2011.
• Fendoğlu, Hasan Tahsin :Türk Hukuk Tarihi, İstanbul, Filiz Kitabevi, 2000. :İslam Hukukunda Kölelik ve Cariyelik, İstanbul, Beyan Yayınları, 1996.
• Gedikli, Fethi :“1560-1566 Yıllarında Akçaabat ve Köylerinin Sosyal ve Hukuki Durumu”, in: Osmanlı Hukuku –Makaleler-, İstanbul, Gündoğan Yayınları, 2012. :“XV. ve XVI. Yüzyıllarda Osmanlı Devleti’nde Deniz Taşımacılığına Dair Bazı Hukuki Terimler ve Düzenlemeler”, in: Osmanlı Hukuku –Makaleler-, İstanbul, Gündoğan Yayınları, 2012.
• Gerber, Haim :“Social and Economic Position of Women in an Ottoman City, Bursa, 1600-1700”, International Journal of Middle East Studies, Sa. 12, No:3, 1980.
• Goloğlu, Mahmut :Trabzon Tarihi Fetihten Kurtuluşa Kadar, Trabzon, Serander Yayınları, 2000.
• Gökbilgin, M. Tayyip:“XVI. Yüzyıl Başlarında Trabzon Livası ve Doğu Karadeniz Bölgesi”, Belleten, C. XXVI, Sa. 102, Ankara, TTK Basımevi, 1962.
• Heyd, Uriel :Studies In Old Ottoman Criminal Law, Oxford, At The Clarendon Press, 1973.
• İlgürel, Mücteba :“Şer‘iye Sicilleri Toplu Katoloğuna Doğru”, İÜEFTD, Sa. 28-29, 1975, s. 123-166.
• Jennings, Ronald C. :“Woman in Early 17th Century Ottoman Judicial Records: The Sharia Court of Anatolian Kayseri”, in: Studies on Ottoman Social History in the Sixteenth and Seventeenth Centuries: Women, Zimmis and Sharia Courts in Kayseri, Cyprus and Trabzon, İstanbul, Isis Press, 1999. :“The Society and Economy of Maçuka in the Ottoman Judicial Registers of Trabzon, 15601640”, in: Studies on Ottoman Social History in the Sixteenth and Seventeenth Centuries: Women, Zimmis and Sharia Courts in Kayseri, Cyprus and Trabzon, İstanbul, Isis Press, 1999.
• Kahveci, Nuri :İslam Hukuku Açısından Nişanlılık, İstanbul, Rağbet Yayınları, 2007.
• Kaşıkçı, Osman :“Zaman Aşımı”, DİA, C. 44, İstanbul, TDV, 2013, s. 114-116.
• Lowry, Heath W. :Trabzon Şehrinin İslamlaşması ve Türkleşmesi 1461-1583, Çev: Demet Lowry, Heath W. Lowry, 2. bs., İstanbul, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 1998.
• Lowry Heath W., Emecen Feridun :“Trabzon”, DİA, C. 41, İstanbul, TDV, 2012, s. 296-301.
• Mahmud Esad Bin Emin Seydişehri:Delilleriyle İslam Miras Hukuku, Çev. İsmail Hakkı Uca, İstanbul, Esra Yayınları, 1994.
• Sava Paşa :İslam Hukuku Nazariyatı Hakkında Bir Etüd, C. II, Çev. Baha Arıkan, İstanbul, Kitabevi Yayınları, t.y.
• Şakir Şevket :Trabzon Tarihi, Haz. İsmail Hacıfettahoğlu, İstanbul, Kurtuba, 2013.
• Şimşek, Rasim :Trabzon Belediye Tarihi I Osmanlı Dönemi, Trabzon, Trabzon Belediyesi Kültür Yayınları, 1993.
• Tekindağ, Şehabeddin :“Trabzon”, MEB İslam Ansiklopedisi, C. XII/1, Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi, 1997.
• Turan, Ali :“1815 Numaralı Trabzon Şer‘iye Sicilinin Transkripsiyonu ve Hukuki Değerlendirmesi, İÜSBE, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Tursun Bey :Tarih-i Ebü’l-Feth, Haz. Mertol Tulum, İstanbul, İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları, 1977.
• Üçok Coşkun, Mumcu Ahmet, Bozkurt Gülnihal :Türk Hukuk Tarihi, 10. bs., Ankara, Savaş Yayınevi, 2002.
• Yaman, Ahmet :İslam Aile Hukuku, 8. bs., İstanbul, MÜİF Vakfı Yayınları, 2011.
• Yavuz, Cevdet :“Dava”, DİA, C. 9, İstanbul, TDV, 1994, s. 1216.
• Zeydan, Abdülkerim:İslam Hukukuna Giriş, Çev. Ali Şafak, İstanbul, Kayıhan Yayınları, 2011.