Devlet Gözetimi ile İnsan Haklarının Uyumlaştırılması Sorunu ve Çözüm Önerileri

Yıl 2016, Cilt: 7 Sayı: 1, 247 - 294, 13.07.2016

R. Cengiz Derdiman Nihal Tataroğlu

Öz

Bu makalede özgürlük ve güvenlik ilişkisi kameralar ile izlemeler bağlamında incelenmiştir. Son yıllarda Dünyada yaygınlaşan ve yoğunlaşan iç güvenlik sorunları nedeniyle birçok devlet kameralar ile kamusal hayatın tüm alanlarını izleme eğilimine girmiştir. Ancak, devlet tarafından yapılan izlemeler, doğası gereği özgürlükleri sınırlandırma ve insan haklarını ihlal etme eğilimindedir. Güvenliğin özgürlükler aleyhine tercih edildiği otoriter uygulamalara ilişkin tarihsel tecrübeler düşünüldüğünde konunun ne denli önemli olduğu ortadadır. Güvenli bir yaşamın temini, devletin varlık nedeni ve asli görevidir. Devletin güvenlik uygulamaları insanların özgürce yaşama idealleri için var olmalıdır. Devletin temel organları eylem ve işlemlerinde "özgürlük karinesi"ni temel ilke olarak benimsemelidir. Bu açıdan, izlemeler ile insan haklarının uyumlu kılınması hususu önemlidir. Bu nedenle Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS), Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararları ve 1982 Anayasası ilgili hükümlerinin devlet gözetimi ile ilgili kısımları incelenmiştir. Ayrıca izlemeler ile insan haklarının uyumlaştırılması noktasında çözüm önerileri sıralanmıştır

Anahtar Kelimeler

gözetim, özel yaşama saygı hakkı, özgürlük-güvenlik dengesi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, 1982 Anayasası

The Harmonization Issiue of State Surveillance With Human Rights and Solution Offers

Öz

In this article, liberty and security relationship has been examined in the context of surveillancing with CCTV. In recent years due to internal security problems which have been spreaded and concentrated worldwide many state tend to monitoring all areas of public life. However the surveillancing by state inclines to limiting liberties and violating human rights inherently. It is obvious that the importance of the subject considering the historical experience that to sacrifice liberty and to form a ground for authoritanrianism for state security. To provide with secure life is reason of state and its fundamental duty. State’s security applications should be exist for people’s freely ideals of life. The government main bodies must adopt "presumption of liberty" as the core principle in their action and activity. From this point of view, it is so important issue that the surveillancing must comply with the human rights. Therefore, the surveillance-related parts of European Convention on Human Rigths, European Court of Human Rigths' decision and 1982 Constitution Act are analyzed. In addition, the solution offers about harmonization of surveillance-human rights are listed

Anahtar Kelimeler

surveillance, balance between liberty and security, rigth to respect for private life, European Convention on Human Rigths, 1982 Constitution Act

Kaynakça

• Anket Sonucu: MOBESE Kameraları Bizi mi Gözetlemektedir? http://www.turkhukuksitesi.com/showthread.php?t=5544&page=2, 07.09.2012.
• Araslı, Oya (1982), Özel Hayatın Gizliliği ve 1961 Anayasasında Düzenlenişi, (Ankara: Yayımlanmamış Doçentlik Tezi).
• Armitage, Rachel (2002), “to CCTV or not to CCTV?, A Rewiev of Current Research into the Effectiveness of CCTV Systems in Reducing Crime", Nacro Crime and Social Policy Section, London.
• Arslantaş-Toktaş, Sema, Mutlu Binark, Ergin Şafak Dikmen, Işık Barış Fidaner, Elif Küzeci ve Alkım Özaygen (2012), Türkiye'de Dijital Gözetim (İstanbul: Alternatif Bilişim Derneği).
• Aydın Valiliği, Güvenlik Kameraları ile İlgili Valilik Genelgesi, http://www.aydin.gov.tr/ortak_icerik/aydin/dosya/KAMERA%20GENELGES%C4%B0.pdf (25.05.2014).
• Bal, Mehmet Ali (2003), Modern Devlet ve Güvenlik, (İstanbul: IQ Kültür ve Sanat Yayıncılık).
• Birleşmiş Milletler, İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi, 10/12/1948.
• Buchholz, Erich (2008) Überwachunsstaat, Die Bundesrepublik und der, Krieg gegen den Terror, Kai Homilius Verlag, Werder (Havel).
• BAG, Beschluss vom 29. 6. 2004 – 1 ABR 21/03, http://lexetius.com/2004,2335, 28.01.2016.
• Bundesverfassungsgericht (2007), 1 BvR 2368/06 vom 23.2.2007, http://www.bverfg.de/entscheidungen/rk20070223_1bvr236806.html, 22.06.2014.
• Bursa 3. Sulh Ceza Mahkemesi, 05.10.2012 tarihli ve değişik işler 2012/431 sayılı karara esas başvuru dilekçesi
• Bursa 3. Sulh Ceza Mahkemesi, 05.10.2012 tarihli ve değişik işler 2012/431 sayılı karar
• Bursa 3. Sulh Ceza Mahkemesi, 05.10.2012 tarihli ve değişik işler 2012/431 sayılı karara esas olarak idarenin itirazına verilen cevap.
• Çoban, Erin, “Ülkemizin Yeni Bilgi ve Güvenlik Konsepti MOBESE”, Polis Dergisi, Sayı: 45.
• Derdiman, R. Cengiz (2007): Polis Yönetimi ve Hukuku, Mevzuattaki En Son Değişikliklere Göre Yeniden Yazılmış 3. Baskı, (Ankara: Nobel Yayınları).
• Derdiman, R. Cengiz (2010), Tüm Yönleriyle Özel Güvenlik Hukuku ve Kişi Hakları, (Bursa: Alfa Aktüel Yayınları).
• Derdiman, R. Cengiz (2013), Anayasa Hukuku, 3. Baskı, (Bursa: Alfa Aktüel Yayınları).
• Dolgun, Uğur (2008), Şeffaf Hapishane yahut Gözetim Toplumu, Küreselleşen Dünyada Gözetim, Toplumsal Denetim ve İktidar İlişkileri, (İstanbul: Ötüken Yayınları).
• Dutertre, Gilles (2003), Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarından Örnekler, Avrupa Konseyi Yayınları F-67075 Strasbourg Cedex, http://book.coe.int.
• Emniyet Genel Müdürlüğü, Emniyet Genel Müdürlüğü Stratejik Planı, 2009-2013, http://www.egm.gov.tr/indirilendosyalar/emniyet_genel_mudurlugu_Stratejik_Plani.pdf (22.05.2015).
• Erdoğan, Mustafa (2013), "Anayasal-Demokratik Bir Rejimde Özgürlük ve Güvenlik", İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl:12, Güz.
• Eryılmaz, Mesut Bedri (2012), Ceza Muhakemesi Hukuku Dersleri, Seçkin Yayınları, Ankara.
• European Court of Human Rights , Case of Liberty and Others v. United Kingdom, Application no: 58243/00, 01/10/2008.
• European Court of Human Rights , Case of the Association for European Integration and Human Rights And Ekimdzhiev v. Bulgaria, Application no: 62540/00, 30/01/2008.
• European Court of Human Rights, Gabriele Weber and Cesar Richard Saravia against Germany, Application no: 54934/00, 26/06/2006.
• European Court of Human Rights, Case of Niemietz v. Germany, Application no: 13710/88, 16/12/1992.
• European Court of Human Rights, Karin Köpke against Germany, Application no: 420/07, 05/10/2010.
• European Forum for Urban Security (2010), Citizens, Cities and Video Surveillance, Towards a Democratic and Responsible Use of CCTV, Roxana Calfa, Sebastian Sperber and Nathalie Bourgeois (Ed.), (Montreuil: STIPA), (Çev. Helga Birkle, Jara Campelo, Charlotte Combe, Kerstin Elsner, Nathalie Elson, Gianfranca Gabbai, John Tyler).
• Foucault, Mıchel (2003), İktidarın Gözü, (İstanbul: Ayrıntı Yayınları), (Çev. Işık Ergüden).
• Foucault, Michel (2000), Hapisanenin Doğuşu, 2. Basım, (Ankara: İmge Kitabevi) (Çev. Mehmet Ali Kılıçbay).
• Gallagher, Caoilfhionn (2004), “CCTV and Human Rights: the Fish and the Bicycle? An Examination of Peck V. United Kingdom (2003) 36 E.H.R.R. 41”, Surveillance & Society, CCTV Special,. Norris, McCahill and Wood (Ed.), 2(2/3): 274-276.
• Gaul, Thomas (2007), Untersuchung der verfassungsrechtlichen Anforderungen an Videoüberwachungsmaßnahmen des Staates im öffentlichen Raum mit und ohne biometrische Erkennungsverfahren unter besonderer Berücksichtigung der hermeneutischen Erkenntnismethoden im Verfassungsrecht, zur Erlangung der Würde eines doctor iuris der Juristischen Fakultät der Julius-MaximiliansUniversität, Würzburg.
• Gill, Martin and Angela Spriggs (2005), Assessing the impact of CCTV, Home Office Research Study 292, Home Office Research, Development and Statistics Directorate.
• Gözübüyük, A. Şeref ve Feyyaz Gölcüklü (2011), Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması, 11. Ek Protokole Göre Hazırlanıp Genişletilmiş 9. Bası, (Ankara: Turhan Kitabevi Yayınları).
• Gümüş, Ali Tarık (2010), Türk Anayasasında Kişinin Maddi ve Manevi Varlığını Koruma ve Geliştirme Hakkı, (Konya: Eğitim Akademi Yayınları).
• Günaydın, Özgür (2014), Türkiye’de Emniyet Teşkilatı’nda Teknolojik Yeniden Yapılanma: Denetim Ve Gözetimin Değişen Doğası, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, (Ankara: Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Güzel, İdris (2005), “Elektronik Gözetleme ve Kayıt Cihazlarının Güvenlik Amacıyla Kullanılması Sırasında Özel Hayata Yapılan Müdahaleler”, Türkiye’de Özel Güvenlik Hizmetlerinin Dünü Bugünü ve Yarını, II. Ulusal Özel Güvenlik Sempozyumu (Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi Yayınları), Yayın No: 19 9.
• Hobbes, Thomas (1992), Leviathan, 6. Baskı, ( İstanbul, Yapı Kredi Yayınları), (Çev. Semih Lim).
• Information Commissioner's Office (2008), CCTV Code of Practice, http://ico.org.uk/~/media/documents/library/Data_Protection/Detailed_specialist_guides/ICO_CCTVFINAL_2301.pdf (06.07.2014).
• Innes, Martin (2003), Understanding Social Control: Deviance, Crime and Social Order, McGraw-Hill Education, Maidenhead, GBR.
• International Principles on the Application of Human Rights to Communications Surveillance (2013), Fınal Versıon 10 July 2013, https://en.necessaryandproportionate.org/text (06.06.2015)
• İbn-i Haldun (1982), Mukaddime 1, Ed. Süleyman Uludağ (Ed.), (İstanbul: Dergah Yayınları).
• İmre, Zahit (1974), "Şahsiyet Haklarından Şahsın Özel Hayatının ve Gizliliklerinin Korunmasına İlişkin Meseleler", İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 39(1-4): 147-168.
• İstanbul İl İnsan Hakları Kurulu, 21.12.2009 tarihli ve 82/5 sayılı kararı, http://www.istanbul.gov.tr/Portals/InsanHaklari/docs/kamera%20takip.pdf, 21.06.2014
• “Kamera Takmayan Yandı”, Haber Kayseri, http://www.kayseriehaber.com/guncel-haber/kameratakmayan-yandi.htm (25.05.2014).
• Karakehya, Hakan (2009), “Gözetim ve Suçla Mücadele: Gözetimin Tarihsel Gelişimi ile Yakın Dönemde Gerçekleştirilen Hukuki Düzenleme ve Uygulamalar Bağlamında Bir Değerlendirme”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, cilt: 28, sayı: 2, s. 319-357
• Kilkelly, Ursula (2001), Özel Hayata ve Aile Hayatına Saygı Gösterilmesi Hakkı, İnsan Hakları El Kitapları, No. 1, Avrupa Konseyi.
• Köln Eyalet İş Mahkemesi (2004), Köln Eyalet İş Mahkemesinin 15.12.2004 tarih ve 816/03 sayılı kararı, s. 225, 227’dan akt: Tekergül, Mehmet (2010), İşyerinde Elektronik Gözetim, Kadir Has Üniversitesi Hukuk Anabilim Dalı Özel Hukuk Bilim Dalı,(İstanbul: Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), s. 101.
• Kugelmann, Dieter (2012), Polize- und Ordnungsrecht, zweite Auflage, Springer-Verlag Berlin Heidelberg
• Küzeci, Elif (2011), "Anayasal Bir Hak; Kişisel Verilerin Korunması", Bilişim, 32(128).
• Küzeci, Elif (2012), "TC Kimlik Numarası: Hukuksal Bir Değerlendirme", Türkiye'de Dijital Gözetim, (İstanbul: Alternatif Bilişim Derneği).
• Küzeci, Elif (2014), "İstatistiki Birimler ve Bilginin Geleceğini Belirleme Hakkı", İnsan Hakları Yıllığı, Cilt 32, 2014, s. 53-75.
• Locke, John (2012), Yönetim Üzerine İkinci İnceleme, 2. Baskı, ( Ankara, Ebabil Yayınları) (Çev. Fahri Bakırcı).
• Lyon, David (1997), Elektronik Göz, Gözetim Toplumunun Yükselişi, (İstanbul: Sarmal Yayınevi) (Çev. Dilek Hattatoğlu).
• Manav, Eda (2015), "İş İlişkisinde İşçinin Kişisel Verilerinin Korunması", Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XIX, Y.2015. S.2.
• Marx, Gary T. (2002), “What’s New About the “New Surveillance”? Classifying for Change and Continuity”, Surveillance & Society, 1(1).
• Mudanya Sulh Ceza Mahkemesi, 02.11.2009 tarihli ve değişik iş 2009/324 sayılı karar.
• Mudanya Sulh Ceza Mahkemesi, 02.11.2009 tarihli ve değişik iş 2009/324 sayılı karara esas başvuru.
• Müller, Christoph and Daniel Boos, “Zurich Main Railway Station: A Typology of Public CCTV Systems”, Surveillance & Society, Vol: 2, No:2/3.
• Norris, Clive and Gary,Armstrong (1999), Maximum Surveillance Society: The Rise of CCTV, (Oxford: Berg Publishers,GBR).
• Orwell, George (1883), 1984, (İstanbul: Kelebek Yayınevi) (Çev. Armağan İlkin).
• Öğün, Süleyman Seyfi, “Güvenlik ve Özgürlük Sarkaçlanması”, Yeni Şafak, 25.07.2015, http://yenisafak.com.tr/yazarlar/SuleymanSeyfiOgun/guvenlik-ve-ozgurluk-sarkaclanmasi/33778
• Pawson, Ray and Nick Tilley (1994), “What Works In Evaluation Research?”, British Journal Criminal, 34(3).
• Salihpaşaoğlu, Yaşar (2013), “Özel Hayatın Kapsamı: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatları Işığında Bir Değerlendirme”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi , XVII (3).
• Scholler, Heinrich-Broß, Siegfried (1975), Grunzüge des Polizei- und Ordnungsrecht in der Bundesrepublik Deutschland, C.F. Müller, juristischer Verlag GmbH, Kalsruhe.
• Smith, David James (1994), The Sleep of Reason: The James Bulger Case, (London: Faber and Faber LTD).
• Stephan, Ulrich-Deger, Johannes-Wöhrle Günter- Wolf, Heinz, Reiff, Hermann (2009), Polizeigesetz für Baden-Württemberg Kommanter, 6., vollständig überarbeitete Auflage, Verlag C.H. Beck im Internet www.beck.de, Boorberg Stuttgart.
• T.C. Başbakanlık Kanunlar ve Kararlar Genel Müdürlüğü, Kişisel Verilerin Korunması Kanun Taslağı, http://www2.tbmm.gov.tr/d23/1/1-0576.pdf (03.07.2014).
• T.C. İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Müdürlüğü(2014), 2013 Yılı Faaliyet Raporu, (Ankara: Başak Matbaacılık).
• Tataroğlu, Nihal (2012), Bir Kentsel Hak Olarak Güvenlik ve MOBESE Uygulaması, (İzmir: Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Tekergül, Mehmet (2010), İşyerinde Elektronik Gözetim, Kadir Has Üniversitesi Hukuk Anabilim Dalı Özel Hukuk Bilim Dalı,(İstanbul: Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Tezcan, Durmuş – ERDEM, Mustafa Ruhan - SANCAKTAR Oğuz (2002), Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Işığında Türkiye’nin İnsan Hakları Sorunu, (Ankara: Seçkin Yayınları,).
• Türk Dil Kurumu, Türk Dil Kurumu Sözlüğü, http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&view=bts (18.05.2014).
• Waples, Sam, Martin Gill and Peter Fisher (2009), “Does Cctv Displace Crime?”, Criminology & Criminal Justice, (Published by SAGE), 9(2).
• Wittes, B. (2011), “Against a Crude Balance: Platform Security and the Hos-tile Symbiosis Between Liberty and Security”, Project on Law and Security, Harvard Law School and Brookings, http://www.brookings.edu/~/media/research/files/papers/2011/9/21%20platform%20security%20wittes/0921_platform_security_wittes.pdf' den aktaran Erdoğan, Mustafa (2013), AnayasalDemokratik Bir Rejimde Özgürlük ve Güvenlik, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,Yıl:12, Güz.
• Yenisey, Feridun (2009), Kolluk Hukuku, (İstanbul: Beta Yayınları).
• Yeşil, Bilge (2009), Video Surveillance; Power and Privacy in Everyday Life, (USA: LFB Scholarly Publishing LLCi El Pası)