ROMA HUKUKU’NDA ALIM SATIM AKDİNE BAĞLI PACTUMLAR

Yıl 2017, Cilt: 8 Sayı: 1, 199 - 224, 30.06.2017

Duygu Tahan

https://doi.org/10.21492/inuhfd.312173

Cited By: 2

Öz

Roma Hukuku’nda, önceleri dava ile korunmayan ve bunu
karşılamak üzere, çıplak anlaşmalar anlamına gelecek şekilde pacta nuda olarak adlandırılan pactumlar,
zaman içerisinde ius civile
tarafından, praetor faaliyetleri ve
imparator emirnameleri ile dava ile korunur konuma gelmiştir. Ius civile’nin tanıdığı pactumlar olan pacta adiectalar, iyiniyet akitlerine bağlanarak yapılan ve bu
şekilde akdin davası ile korunan şekilsiz anlaşmalardır. Bir iyiniyet akdi olan
alım satım akdine bağlı olarak yapılan pactumlarla
satıcı ve alıcı lehine birtakım şartların düzenlenmesi mümkün kılınmıştır. Bu
bağlamda, bu çalışmada satıcıya daha iyi bir teklifin varlığı halinde
sözleşmeden dönme imkanı sağlayan in diem
addictio, semenin belirli bir döneme kadar ödenmemesi durumunda satıcıya
sözleşmeden dönme imkanı sağlayan lex
commissoria, alıcının malı tekrar satmak istemesi halinde satıcıya bir önalım
imkanı sağlayan pactum protimeseos,
satıcıya belirli bir olayın gerçekleşmesi halinde malı geri alması imkanını
sağlayan pactum de retrovendendo,
alıcının malı beğenmemesi halinde sözleşmeden dönmesine olanak sağlayan pactum displicentiae, belirli bir olayın
gerçekleşmesi halinde alıcının satıcıyı eşyayı geri almaya zorlayabildiği pactum de retroemendo, alıcının eşyayı
tadarak alım satım sözleşmesini gerçekleştirmesine olanak veren emptio ad gustum ve dönem içerisindeki
gelişimiyle her iki tarafın da sözleşmeden dönmesine olanak sağlayan pactum arrhale incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

pacta adiecta, in diem addictio, lex commissoria, pactum de retrovendendo, pactum displicentiae

PACTUMS ATTACHED TO THE CONTRACT OF EMPTIO VENDITIO IN ROMAN LAW

Öz

The pactums which were not protected by actios and named as
pacta nuda meaning nude agreements in Roman Law, got under the protection of
some actios by becoming recognized by ius civile, activities of praetors and
the decrees of the emperors. Pacta adiectas, that constitute the pactums
recognized by ius civile, are the pactums that are concluded attached to the
bona fides contracts and thus protected by the actios of the contract. It was
possible to formulate some conditions in favor of seller or purchaser by pactums
attached to the sale, a bona fide contract. In this context, in this paper in
diem addictio, that gives the vendor the right to terminate the contract in
case the vendor gets a better offer; lex commissoria, that gives the vendor the
right to terminate the contract in case the purchaser fails to pay in a certain
period of time; pactum protimeseos, that gives the vendor a right of preemption
in case that the purchaser decides to sell the good; pactum de retrovendendo
that gives the vendor the right of repurchase in a certain case; pactum displicentiae,
that gives the purchaser the right to terminate the contract in case that the purchaser
doesn’t enjoy the good; pactum de retroemendo, that gives the purchaser the right
to force the vendor repurchase the good in a certain case; emptio ad gustum,
that gives the purchaser the right to taste and pactum arrhale, that brings the
right to avoid the contract to the both parties, are analyzed.

Anahtar Kelimeler

pacta adiecta, in diem addictio, lex commissoria, pactum de retrovendendo, pactum displicentiae

Kaynakça

• BERGER, Adolf: Encyclopedic Dictionary of Roman Law, New Jersey, 2004
• BERKİ, Şakir: “Roma’da Borçların Kaynakları”, (İlk Kısım), Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 7, Sayı 3, Ankara, 1950
• BERKİ, Şakir: “Romada Borçların Kaynakları”, (İkinci kısım), Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 11, Sayı 3-4, Ankara, 1954
• BUCKLAND, William Warwick: A Manual of Roman Private Law, (Manual), Cambridge, 1953
• BUCKLAND, William Warwick: A Text-Book of Roman Law from Augustus to Justinian, (Text Book), Cambridge, 1921
• BUCKLAND, W. W.: The Main Institutions of Roman Private Law, (Institutions), Cambridge, 1931
• DALLA, Danilo/ LAMBERTİNİ, Renzo: Istituzioni di Diritto Romano, Torino, 2006
• EMİROĞLU, Haluk: Roma Hukukunda Sözleşmeden Dönme, (Sözleşme), Ankara, 2014
• EMİROĞLU, Haluk: “Roma Hukuku’nun Bilgi Kaynaklarından Corpus Iuris Civilis ve Türkiye’de Hukuk Resepsiyonu”, (Corpus), Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 51, Sayı 3, Ankara, 2002
• ERDOĞMUŞ, Belgin: Roma Borçlar Hukuku Dersleri, (Borçlar), İstanbul, 2011
• ERDOĞMUŞ, Belgin: In Diem Addictio (Daha İyi Bir Teklif Kaydı), (In Diem) İstanbul, 1972
• GAIUS: Institutiones of Roman Law, (Çeviri ve Yorum: POSTE, Edward, M.A., WHITTUCK, E.A., M.A., B.C.L. Tarafından genişletilmiş 4. Baskı, Tarihi Giriş: GREENİDGE, A. H. J., D. Litt.), Oxford, 1904.
• GÜNEŞ CEYLAN, Seldağ: “Roma Hukukunda Contractus (Sözleşme) Pactum (Anlaşma) İlişkisi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 9, Sayı 1-2, Ankara, 2005
• GÜNEŞ CEYLAN, Seldağ: “Roma Hukukun Günümüz Hukuk Düzenlerine Etkisi”, Cilt 8, Sayı 1-2, Ankara, 2004
• GÜRTEN, Kadir: Roma Hukuku’nda Hakkaniyet (Aequitas), Ankara, 2008
• GUARİNO, Antonio: Diritto Privato Romano, Napoli, 2001
• IUSTINIANUS: Codex (The Code of Justinian), (Çeviren: SCOTT, Samuel P.), Cincinnati, 1932, http://droitromain.upmf-grenoble.fr/Anglica/codjust_Scott.htm (Erişim tarihi: 02.02.2017)
• IUSTINIANUS: Institutiones, (Çeviren: UMUR, Ziya), İstanbul, 1955
• IUSTINIANUS: Justinian’s Institutiones, (Çeviri ve Giriş: BIRKS, Peter ve McLEOD, Latince Metin: KRUEGER, Paul), New York, 1987
• IUSTINIANUS: The Digest of Justinian, (Çeviri Düzenlemesi, WATSON, Alan), Cilt 2, Pennsylvania, 1998
• KARADENİZ ÇELEBİCAN, Özcan: Roma Hukuku, Tarihi-Kaynaklar-Genel Kavramlar-Kişiler Hukuku-Hakların Korunması, Ankara, 2014
• KAYAK, Sevgi: “Roma Hukukunda Cezai Şart”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt 64, Sayı 1, İstanbul, 2006
• KOSCHAKER, Paul: Modern Özel Hukuka Giriş Olarak Roma Özel Hukukunun Ana Hatları, (Kitabı yeniden elden geçiren: AYİTER, Kudret), Ankara, 1977
• MANFREDINI, Arrigo D.: Istıtuzioni di Diritto Romano, Torino, 2007
• RADO, Türkan: Roma Hukuku Dersleri Borçlar Hukuku, İstanbul, 2006
• TAHİROĞLU, Bülent/ERDOĞMUŞ, Belgin: Roma Hukuku Meseleleri, İstanbul, 2010
• THOMAS, J.A.C.: “Alım Satımdan Dönmeyi Sağlayan Tedbirler”, (Çeviri: ERDOĞMUŞ, Belgin), İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt 39, Sayı 1-4, 1974, İstanbul
• UMUR, Ziya: Roma Hukuku Lügatı, İstanbul, 1983
• WATSON, Alan: “The Evolution of Law: The Roman System of Contracts”, Law and History Rewiev, Cilt 1, Sayı 4, 1984, http://digitalcommons.law.uga.edu/fac_artchop/496 (Erişim tarihi: 05.01.2017)
• ZIMMERMANN, Reinhard: Roman Foundations of the Civilian Tradition, Cape Town, 1996
• ZULUETA, Francais de: The Roman Law of Sale, Büyük Britanya, 1945
• 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu