HUKUKİ STATÜSÜ VE İDARİ TEŞKİLATTAKİ YERİYLE CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÜMET SİSTEMİNDE CUMHURBAŞKANI YARDIMCILARI

Yıl 2019, Cilt: 10 Sayı: 1, 119 - 132, 30.06.2019

Azer Ebru Mutlu

https://doi.org/10.21492/inuhfd.551882

Cited By: 3

Öz

Cumhurbaşkanlığı
hükümet sistemi, Türk idare hukukunda, merkezi idarenin başkent teşkilatını
önemli şekilde değiştirmiştir. Yeni sistemin getirdiği en önemli yeniliklerden
biri de cumhurbaşkanı yardımcılığı makamıdır. En temel görevi cumhurbaşkanına vekâlet
etmektir. Cumhurbaşkanı yardımcılığı gerek Anayasa’da gerek cumhurbaşkanlığı
kararnamelerinde düzenlenmiştir. Cumhurbaşkanı, yardımcı veya yardımcılarını,
milletvekili seçilme yeterliliği olan kişiler arasından bizzat atar ve görevden
alır. Cumhurbaşkanı yardımcılarının anayasal görev ve yetkilerinin yanı sıra
kanun, Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü ve cumhurbaşkanlığı kararnameleri
ile verilmiş görev ve yetkileri de bulunmaktadır. Cumhurbaşkanı yardımcıları cumhurbaşkanına
karşı sorumludur. Cumhurbaşkanı yardımcılarının cezai, kişisel ve hukuki
sorumlulukları Anayasa’da düzenlenmiştir. Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminden
farklı olarak, başkanlık sisteminin anavatanı olan Amerika Birleşik
Devletlerinde, başkanın yanı sıra başkan yardımcısı da halk tarafından
seçilerek göreve gelmektedir. Amerika’da başkan yardımcısının seçilebilmesi
için başkanla aynı seçilme yeterliliğine sahip olması gerekir. Başkandan sonra
yürütme kanadındaki en yetkili kişidir. Türkiye’deki sistemde cumhurbaşkanı
yardımcılığı ile başkanlık sisteminin anavatanı Amerika’daki başkan
yardımcılığı arasındaki bu farklılıklar bazı eleştiri ve önerilere sebep
olmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi, Başkanlık Sistemi, Merkezi İdari Teşkilat, Cumhurbaşkanı Yardımcıları, Cumhurbaşkanına Vekâlet

THE VICE PRESIDENTS IN THE PRESIDENTIAL GOVERNMENT SYSTEM AS REGARDS THEIR LEGAL STATUS AND ROLES IN THE ADMINISTRATIVE ORGANIZATION

Öz

The presidential
government system has changed the capital organization of the central
administration in Turkish administrative law. One of the most important reforms
brought by the new system is the position of vice-presidency. The main task of
the vice-president is to deputize for the president. The vice-presidency is
regulated by both the constitution and the presidential decrees. The president
personally appoints and dismisses his deputy or deputies from among those who
are eligible to become a member of parliament. The vice-presidents also have
the duties and powers assigned by the law, house regulations of Turkish Grand
National Assembly  and presidential decrees, as well as their
constitutional duties and powers. They are responsible to the president. The
criminal, personal and legal responsibilities of the vice-presidents are
regulated in the constitution. Unlike the Turkish presidential government
system, in the United States, which is the homeland of the presidential system,
the vice president, as well as the president himself or herself, is elected by
the people. In the United States, the vice-president must also have the same
eligibility as the president to be able to elected. He or she is the most
competent person on the executive side after the president. These differences
between the vice presidency positions in the Turkish presidential government
system and the one applied in the USA, which is the homeland for the
presidential system, has led to some criticism and suggestions.

Anahtar Kelimeler

Vice Presidents, Presidential Government System, Presidential System, Central Administrative Organization, Presidential Power of Attorney

Kaynakça

• AKÇAKAYA, Murat: “Bürokrasi Kuramları Ve Türk Kamu Yönetiminde Bürokratik Sorunlar”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 18/3 (2016) SS: 669-694
• AKÇALI, Pınar: “Siyasal İstikrar ve Başkanlık Sistemi: Amerika Birleşik Devletleri Örneği”, (Yarı)Başkanlık Sistemi ve Türkiye (Derleyen: İhsan KAMALAK), Kalkedon Yayınları, Ocak 2014, SS: 79 – 110
• AKMAN ASLAN, Canan: “Başkanlık Sistemlerinin Latin Amerika Deneyimi: Çok-Parti Sistemlerindeki Çeşitlilikler, Sorunlar ve Fırsatlar”, (Yarı)Başkanlık Sistemi ve Türkiye (Derleyen: İhsan KAMALAK), Kalkedon Yayınları, Ocak 2014, SS: 223 – 253
• AKYILMAZ, Bahtiyar / SEZGİNER, Murat / KAYA, Cemil: Türk İdare Hukuku, 10. Baskı, Savaş Yayınevi, Şubat 2019
• ALKAN, Haluk: Cumhurbaşkanlığı Sistemi, 1. Baskı, Liberte Yayıncılık, Mayıs 2018
• ALTUNOK, Hatice: “Atama Yetkisi Ve Bürokrasi Siyaset İlişkisi Üzerine Bir Değerlendirme”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt.8 Sayı:14 2016-Mart, SS: 166-180
• COŞKUN, Vahap: “16 Nisan 2017 Tarihinde Kabul Edilen Anayasa Değişikliklerinin Değerlendirilmesi”, Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt:22, Sayı:36, Yıl:2017, SS: 3-30
• ÇELİK, Demirhan Burak: “Türk Tipi Başkanlık Sisteminde Yürütmenin Yapılanması”, Güncel Hukuk Dergisi, Eylül – Ekim 2018
• DEMİR, Ceren / ÇOHADAR, Özkan / GÖK, Görkem: “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin Yönetişimin Temel İlkeleri Bağlamında İncelenmesi”, Strategic Public Management Journal, Volume 3, Special Issue, SS: 138 -153
• ESEN, Selin: “2016 Anayasa Değişiklik Teklifinin Değerlendirilmesi”, Ankara Barosu Dergisi, 2016/4
• ERDOĞAN, Mustafa: Anayasal Demokrasi, 13. Baskı, Siyasal Kitapevi, Ağustos 2017
• ERDOĞAN, Mustafa: “Başkanlık Sistemi, Latin Amerika Tecrübesi Ve Türkiye”, Liberal Perspektif ANALİZ, Sayı: 3, Aralık 2016, https://serdargunes.files.wordpress.com/2012/11/baskanlik-sistemi-latin-amerika-tecrubesi-ve-turkiye.pdf,
• ERDOĞAN, Mustafa: “Başkanlık Sistemi, Demokrasi ve Türkiye”, Yeni Türkiye, Sayı 51, Mart – Nisan 2013, SS: 542-47
• GİDERSOY, Bahar: “Başkanlık Hükümeti Sistemi ve Türkiye İçin Geçerliliği”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:9, Sayı:19, Haziran 2017, SS: 500 – 519
• GÖNENÇ, Levent: “Partili Cumhurbaşkanı”, Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı, Haziran 2017, https://www.tepav.org.tr/upload/files/1496411769-5.Partili_Cumhurbaskani.pdf
• GÖZLER, Kemal: Türk Anayasa Hukuku Dersleri, 22. Bası, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa Eylül 2018
• GÖZLER, Kemal / KAPLAN, Gürsel: İdare Hukuku Dersleri, 20. Baskı, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa Eylül 2018
• GÖZLER, Kemal: “Cumhurbaşkanlığı Sistemi mi, Başkanlık Sistemi mi, Yoksa Neverland Sistemi mi? 16 Nisan’da Neyi Oylayacağız?”, http://www.anayasa.gen.tr/neverland.htm (Konuluş Tarihi: 24 Şubat 2017)
• GÖZLER, Kemal: “Elveda Kuvvetler Ayrılığı, Elveda Anayasa: 10 Aralık 2016 Tarihli Anayasa Değişikliği Teklifi Hakkında Bir Eleştiri”, www.anayasa.gen.tr/elveda-anayasa-v2.pdf (Konuluş Tarihi: 23 Aralık 2016)
• GÖZLER, Kemal: Anayasa Hukukunun Genel Teorisi, Bursa, Ekin, 2010, Cilt I
• GÜNDAY, Metin: İdare Hukuku, 17. Baskı, İmaj Yayınevi, Ankara 2017
• İÇEL, Kayıhan: “Ceza Yasalarının Uygulanması Açısından Yürütme Erkinde Sorumsuzluğun ve Dokunulmazlığın Yeni Boyutları”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl 16 Güz Sayı: 32, 2017/2, SS: 69-75
• İZCİ, Ferit / SARITÜRK, Mehmet: “Yeni Anayasa Değişikliği İle Getirilen Cumhurbaşkanlığı Sisteminin İdari Yapı Ve İşleyişe Etkisi”, Proceedings Book 2nd İnternational Scientific Researches Congress on Humanities and Socia Sciences (IBAD 2017), April 20 – 23, 2017, İstanbul, Turkey
• KABOĞLU, İbrahim: “Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi (10 Aralık 2016), Ankara Barosu Dergisi, 2016/4
• KÜÇÜK, Adnan: “Yeni Anayasa değişikliği ile Getirilmek İstenen Türkiye’ye Özgü Başkanlık Sistemi: Korkular, Algılar, Beklentiler”, Liberal Düşünce Dergisi, Yıl 22, Sayı 85, Kış 2017, SS. 157-189
• MİŞ, Nebi / ASLAN, ALİ / AYVAZ, M. Erkut / DURAN, Hazal: Dünyada Başkanlık Sistemi Uygulamaları ABD, Brezilya, Arjantin, Meksika, Güney Kore, Şili (RAPOR), 1. Baskı, SETA | Siyaset, Ekonomi Ve Toplum Araştırmaları Vakfı, 2015
• ONAR, Sıddık Sami: İdare Hukuku Umumi Esasları, Marifet Basımevi, İstanbul 1952
• ÖZBUDUN, Ergun: “Başkanlık Sistemi ve Türkiye”, Liberal Perspektif Analiz Sayı: 1, Mayıs 2015, https://serdargunes.files.wordpress.com/2012/11/c3b6ad-analiz-bac59fkanlc4b1k-sistemi-ve-tc3bcrkiye-rev-9.pdf,
• TEZİÇ, Erdoğan: Anayasa Hukuku, 19. Bası, Beta Basım AŞ, İstanbul – Eylül 2015
• ULUŞAHİN, Nur: Başkanlık Sistemi, Yetkin Yayınları, Ankara 1999
• YANIK, Murat: Başkanlık Sistemi ve Türkiye’de Uygulanabilirliği, Alfa Basım Yayım Dağıtım, İstanbul 1997
• YILDIZ, Abdulkadir: “Amerika Birleşik Devletleri’nde Başkan Yardımcısı ile Türkiye’de Cumhurbaşkanı Yardımcısının Karşılaştırılması”, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.XIII, Sayı 1 (2018)
• YÜZBAŞICIOĞLU, Necmi / TANÖR, Bülent: 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku, 17. Bası, Beta Basım Yayım Dağıtım, İstanbul Şubat 2018
• http://www.hurriyet.com.tr
• https://tr.sputniknews.com
• https://www.bbc.com