LEGAL CONSEQUENCES OF JOINT STOCK COMPANIES’ ACQUISITION OF THEIR OWN SHARES

Yıl 2021, Cilt: 12 Sayı: 1, 363 - 379, 30.06.2021

Murat Can Atakan

https://doi.org/10.21492/inuhfd.904845

Cited By: 1

Öz

Shareholders could transfer their shares freely as a rule; however, some problems and restrictions come within where the transferee is company itself. The acquisition of its own shares by a joint stock company has been accepted as an exception by lawmaker, and that acquisition has been subject to percentage limitations and the transfer of this shares -under certain conditions- has been made obligatory. These limits and conditions are regulated comparatively clearly in the law; however, there is no such regulation on the outcome of the transaction of transfer and the acquired shares in case of violation of these rules. In our study, it is tried to be explained respectively the conditions of the company’s acquisition of its shares and the incapacity to use the rights linked with shares, and then the status of the shares acquired both legal and illegal. In this context it is tried to be construed the obligation of transfer of the shares acquired in accordance with the articles of both TCC 382 and 383, and then the obligation to extinguish. Besides, the company’s acquisition of its own shares examined within the context of the “escape clause” regulated in Article 493 of the TCC, and accordingly it is evaluated that whether the company was bound by certain restrictions in the light of the opinions in the comparative law and doctrine, and our opinions tried to be conveyed. Finally, it is evaluated the obligation to set aside reserve fund and the status of the acquired shares in the balance sheet in case the company acquires its own share, and our opinions on the subject were tried to be conveyed in the conclusion section.

Anahtar Kelimeler

Acquisition of Own Shares, Freezing of Management Right, Freezing of Representation Right, Freezing of Assets, Escape Clause

ANONİM ŞİRKETLERİN KENDİ PAYLARINI İKTİSABININ HUKUKİ SONUÇLARI

Öz

Pay sahipleri kural olarak kendi paylarını serbestçe devredebilse de devralacak kişinin anonim şirketin bizatihi kendisinin olması, birtakım sorunları ve sınırlamaları da beraberinde getirmektedir. Bir anonim şirketin kendi paylarını iktisabı, kanun koyucu tarafından istisnai olarak kabul edilmiş ve söz konusu iktisap hem sınırlamalara tabi tutulmış hem de söz konusu payların -birtakım şartlar altında- elden çıkarılması zorunlu hale getirilmiştir. Şirketin kendi paylarını iktisabına ilişkin bu sınır ve şartlar, kanunda nispeten açıkça düzenlenmekle beraber, bunlara aykırılık durumunda işlemin ve iktisap edilen payların akıbetinin ne olacağı hususunda bir düzenleme bulunmamaktadır. Çalışmamızda öncelikle şirketin kendi paylarını iktisabının koşulları ve paya bağlı hakların kullanılamaması genel olarak açıklanmış, ardından da kanuna uygun ve kanuna aykırı olarak ikstisap edilen payların durumu ayrı ayrı izah edilmeye çalışılmıştır. Bu bağlamda payların elden çıkarılması zorunluluğu gerek TTK md. 379 gerekse TTK md. 382 ve 383 hükümlerine uygun olarak iktisap edilen paylar bakımından incelenmiş, ardından da payların yok edilmesi (itfa) zorunluluğu değerlendirilmeye çalışılmıştır. Ayrıca TTK’nın 493.maddesinde düzenlenen “kaçış klozu” bağlamında, şirketin kendi paylarını iktisabı incelenmiş ve bu bağlamda şirketin birtakım sınırlamalarla bağlı olup olmadığı değerlendirilerek kendi kanaatlerimiz aktarılmaya çalışılmıştır. Son olarak şirketin kendi payını iktisap etmesi halinde, yedek akçe ayırma zorunluluğu ve iktisap edilen payların bilançodaki durumu değerlendirilmiş ve sonuç kısmında konuya ilişkin kanaatlerimize yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kendi Payını İktisap, Yönetim Hakkının Donması, Temsil Hakkının Donması, Malvarlıksal Hakkının Donması, Kaçış Klozu

Kaynakça

• AKIN, Murat Yusuf: Anonim Ortaklıkta Bağlı Nama Yazılı Hisseler, 1.Bası, Vedat, İstanbul 2014.
• ALTAY, Sıtkı Anlam Altay: “Türk ve İsviçre Anonim Ortaklıklar Hukuku’nda Esas Sözleşmesel Bağlam” in Yasaman, Hamdi/Erdem, Ercüment/Dural, Ali/Ayoğlu, Tolga/Altay, Sıtkı Anlam/Yusufoğlu, Fülürya/Yüksel, Sinan (ed.), İsviçre Borçlar Kanunu'nun İktibasının 80.Yılında İsviçre Borçlar Hukuku'nun Türk Ticaret Hukuku'na Etkileri, 1.Bası, Vedat, İstanbul 2009.
• ANSAY, Tuğrul: Anonim Şirketler Hukuku, 6.Bası, İstanbul 1982.
• AYAN, Özge: “Anonim Şirketin Genel Kurul Kararı ile Kendi Paylarını İktisap Etmesi veya Rehin Almasının Koşulları (TTK 379)” Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, XVII(1-2), 2013, s.185-228.
• AYOĞLU, Tolga: “Anonim Ortaklıkların Kendi Paylarını İktisap Etmeleri ve Karşılıklı Katılmalar Meselesi” in İsviçre Borçlar Kanunu'nun İktibasının 80. Yılında İsviçre Borçlar Hukuku'nun Türk Ticaret Hukuku'na Etkileri, 1.Bası, Vedat, İstanbul 2009.
• BAHTİYAR, Mehmet: Ortaklıklar Hukuku, 7.Bası, Beta, İstanbul 2012.
• BARTU, Nihat: “Anonim Şirketlerin Kendi Hisse Senetlerini Satın Almaları” İBD 8, 1947, s.346-351.
• BAUEN, Marc/BERNET, Robert, Schweizer Aktiengesellschaft: Aktienrecht, Fusionsrecht, Börsenrecht, Steuerrecht, Basel 2007.
• BİLGE, Kerem: Pay Sahipleri Sözleşmesi Kapsamında Anonim Şirketlerde Pay Devrinin Kısıtlanması, 1.Bası, On İki Levha, İstanbul 2017.
• BİLGİLİ, Fatih/DEMİRKAPI, Ertan, Şirketler Hukuku, 9.Bası, Dora, 2013.
• BOZKURT, Tamer: Anonim Şirketlerde Pay Devrinin Sınırlandırılması (Bağlam) -Die Vinkulierung-, 1.Bası, On İki Levha, İstanbul 2016.
• BÖCKLI, Peter: Schweizer Aktienrecht, Basel 2009.
• COŞAR, Ayşe: “Anonim Şirketin “Kaçış Klozu” Vasıtasıyla Kendi Paylarını İktisap Ederken TTK m. 379'daki Yüzde Onluk Sınır ile Bağlı Olup Olmadığı Sorunu” Terazi Hukuk Dergisi, 15(164), 2020, s.720-731.
• ÇAPA, Mehmet Sadık: Anonim ve Limited Şirketlerin Kendi Paylarını İktisap Etmesi, 1.Bası, On İki Levha, İstanbul 2013.
• ÇEKER, Mustafa: Anonim Ortaklıkta Oy Hakkı ve Kullanılması, 1.Bası, Bankacılık Enstitüsü 2000.
• ÇELİKTAŞ, İlyas: Anonim Ortaklığın Kendi Paylarını İktisabı, 1.Bası, Arıkan, Ankara 2006.
• DOMANİÇ, Hayri: Anonim Şirketler Hukuku ve Uygulaması TTK Şerhi-II, 1.Bası, Temel, 1988.
• ERİŞ, Gönen: Gerekçeli-Açıklamalı-İçtihatlı 6335 Sayılı Kanunla Güncellenmiş Yeni TTK Hükümlerine Göre Ticari İşletme ve Şirketler, C.II, 1.Bası, Seçkin, Ankara 2013.
• FORSTMOSER, Peter/ MEIER-HAYOZ, Arthur/NOBEL, Peter: Schweizerisches Aktienrecht, 1.Bası, Stämpfli 1996.
• GOETTE, Wulf/HABERSACK, Mathias/KALSS, Susanne (ed), Münchener Kommentar zum Aktiengesetz, 5.Bası, Münih 2019. (Yazar, MüKo AktG).
• GÖKÇE, Ziya: “Şirket Hisselerinin Devir Engelleri ve Hukuki Sonuçları”, Türkiye Noterler Birliği Hukuk Dergisi, 106, 2000, s.43-55.
• HONSELL, Heinrich/VOGT, Nedim Peter/WATTER, Rolf: Basler Kommentar zum Schweizerischen Privatrecht, 2.Bası, Basel-Genf-Münih 2002.
• HÜFFER, Uwe: Aktiengesetz, 14.Bası, Beck 2020.
• İMREGÜN, Oğuz: Anonim Ortaklıklar, 1.Bası, Yasa, 1989.
• KARASU, Rauf: “6102 Sayili Türk Ticaret Kanunu İle Anonim Şirketlerde Kurumsal Yönetim ile İlgili Getirilen Yenilikler”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 4(2), 2013, s.33-60.
• KENDİGELEN, Abuzer: Anonim Ortaklık Payı Üzerinde İntifa Hakkı, 1.Bası, Beta 1994.
• MOROĞLU, Erdoğan: 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’na Göre Anonim Ortaklıkta Genel Kurul Kararlarının Hükümsüzlüğü, 6.Bası, On İki Levha, İstanbul 2012.
• NOMER, Füsun: “Anonim Ortaklıkta Eşit Davranma (Eşit İşlem) İlkesi” in Prof.Dr.Oğuz İmregün’e Armağan, İstanbul 1998, s.469-490.
• OKUTAN NILSSON, Gül: “Şirketler Topluluğunda Karşılıklı İştirak”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 18(2), 2012, s.255-268.
• OKUTAN NILSSON, Gül: Türk Ticaret Kanunu Tasarısı’na Göre Şirketler Topluluğu Hukuku, 1.Bası, On İki Levha, İstanbul 2009.
• ÖZDAMAR, Mehmet: Anonim Ortaklıkların Kendi Paylarını İktisap Etmesi (TTK md. 329), 1.Bası, Yetkin, Ankara 2005.
• PASLI, Ali: Anonim Ortaklık Kurumsal Yönetimi, 1.Bası, Çağa, İstanbul 2004.
• POROY, Reha/TEKİNALP, Ünal/ÇAMOĞLU, Ersin: Ortaklıklar ve Kooperatif Hukuku, 12.Bası, Vedat, İstanbul 2010.
• PULAŞLI Hasan: Şirketler Hukuku Genel Esaslar, 6.Bası, Adalet, Ankara 2020.
• PULAŞLI, Hasan: “Anonim Şirket Genel Kurul Kararlarının Sakatlığı ve Müeyyidesi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (Prof. Dr. Oğuz Kürşat Ünal’a Armağan), XVII(1-2), 2013, s.885-898.
• PULAŞLI, Hasan: 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanununa Göre Şirketler Hukuku Şerhi, Cilt II, 1.Bası, Adalet, Ankara 2011.
• SEVİ, Ali Murat: “Anonim Ortaklığın Kendi Payını Devralması Üzerine Bir İnceleme” BATİDER 22(1), 2003.
• SEVİ, Ali Murat: Anonim Ortaklıkta Payın Devri, 4.Bası, Seçkin, Ankara 2018.
• ŞENER, Oruç Hami: Teorik ve Uygulamalı Ortaklıklar Hukuku, 1.Bası, Seçkin, Ankara 2013.
• TAŞDELEN, Nihat: “6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun Anonim Ortaklık Pay Devrine Getirdiği Sınırlamalar” Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan), 16(Özel Sayı), 2014, s.3351-3387.
• TEKİL, Fehiman: Anonim Şirketler Hukuku, 1.Bası, İstanbul 1993.
• TEKİNALP, Ünal/ÇAMOĞLU, Ersin: Açıklamalı, Notlu ve Karşılaştırmalı 6102 Sayılı Yeni Türk Ticaret Kanunu ve Ticari Mevzuat, 13.Bası, Vedat, İstanbul 2011.
• TEKİNALP, Ünal: “Anonim Ortaklıkta Sermayenin Korunması İlkesi” in Prof.Dr.Rona Serozan’a Armağan, C.II, 1.Bası, On İki Levha, İstanbul 2010, s.1681-1701.
• TEKİNALP, Ünal: “Türk Ticaret Kanunu Tasarısının Kurumsal Yönetim Felsefesine Yaklaşımı” in Uğur Alacakaptan’a Armağan, 1.Bası, İstanbul 2008.
• TEKİNALP, Ünal: Anonim Ortaklıkta Yeni Bağlam Sisteminin Esasları, Pay Defteri Hukuku İle, 1.Bası, Vedat, İstanbul 2012.
• TEKİNALP, Ünal: Yeni Anonim ve Limited Ortaklıklar Hukuku ile Tek Kişi Ortaklığının Esasları, 2.Bası, Vedat, İstanbul 2012.
• TEOMAN, Ömer, Anonim Ortaklıkta Pay Sahibinin Oydan Yoksunluğu, 1.Bası, Bankacılık Enstitüsü 1983.
• TEOMAN, Ömer: “Limited Ortaklığın Edindiği Kendi Paylarından Doğan Hak ve Borçlar ve Edinmenin Diğer Bazı Sonuçları” in Otuz Yıl Ticaret Hukuku – Tüm Makalelerim – C.I:1971-1982, 1.Bası, İstanbul 2001, s.150-161.
• TEOMAN, Ömer: “Şirketçe Devralınan Payların Umumi Heyette Temsili Caiz Değildir Kuralının (TK. m. 329, f. 3, c. 2) Anlamı”, in Otuz Yıl Ticaret Hukuku – Tüm Makalelerim – C.I:1971-1982, 1.Bası, İstanbul 2001, s.261-273.
• TURAN, Gökçen: Anonim Ortaklıkların Kendi Paylarını İktisabının Genel Esasları, 1.Bası, Yetkin, Ankara 2018.
• TÜRK, Ahmet: Anonim Ortaklığın Kendi Paylarını Edinmesi, 1.Bası, Adalet, Ankara 2016.
• UZEL, Necdet: 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu ve 6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanununa Göre Anonim Ortaklıkta Esas Sözleşmesel Bağlam, 1.Bası, On İki Levha, İstanbul 2013.
• von STEIGER, Fritz: İsviçrede Anonim Şirketler Hukuku (Çeviren:Tahir ÇAĞA), 1.Bası, Fakülteler Matbaası, İstanbul 1968.
• YILDIZ, Şükrü: Anonim Ortaklıkta Pay Sahipleri Açısından Eşit İşlem İlkesi, 1.Bası, Seçkin, Ankara 2004.
• YILMAZ, Asuman, “Avrupa Birliği Hukuku’nda Anonim Ortaklığın Kendi Paylarını Devralması” in Prof.Dr.Ergun Özsunay’a Armağan, 1.Bası, Vedat, İstanbul 2004, s.27-48.
• YILMAZ, Asuman: “Alman Hukuku'nda Anonim Ortaklığın Kendi Paylarını Devralması ve "KonTraG" ile Getirilen Değişiklikler”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, LXIII(1-2), 2005, s.239-290.
• YÜKSEL, Sinan: “Borsaya Kote Edilmemiş Bağlı Nama Yazılı Payların Devrinde Şirketin Alım Önerisinde Bulunarak Onay İstemini Reddetme Hakkı (Kaçış Klozu)”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (Prof. Dr. Oğuz İmregün’e Saygı Sempozyumu), 2, 2013, s.159-218.