ANAYASALCILIK PARADOKSU

Yıl 2023, Cilt: 14 Sayı: 1, 329 - 341, 30.06.2023

Ahmet Melihşah Çevlik

https://doi.org/10.21492/inuhfd.1226926

Öz

Anayasalcılık, temel hakları güvence altına alarak iktidarı sınırlandıran, keyfî iktidarı ve iktidarın kötüye kullanımını engellemeye yönelen bir fikir, bir fenomendir. Anayasal bir devlette siyasal iktidar tahayyül edilebilecek en demokratik yöntemlerle oluşmuş olsa bile mutlak olmayıp belirli birtakım kurumsal mekanizma ve ilkeler ile kayıt altına alınmış, yani sınırlanmıştır. Bununla birlikte çağdaş rejimlerin meşruiyetini imleyen iki ilke, demokrasi ile anayasalcılık arasında bir gerilim olduğu yönünde uzun yıllardır süregelen bir tartışma söz konusudur. Siyaset ile hukuk, kurucu iktidar ile anayasal form ve anayasalcılık ile demokrasi arasındaki ilişkilerin bir çatışma ya da uzlaşmazlık ilişkisi olarak yorumlanabilirliğine gönderme yapan “anayasalcılık paradoksu” elinizdeki çalışma kapsamında irdelenmektedir. Bu kapsamda, bir anayasal formun demokratik biçimde teşekkül eden başta yasama organı olmak üzere, devlet iktidarının tüm bileşenleri karşısında sınırlayıcı bir işlev arz etmesi ile halk/millet egemenliği düşüncesinin ne ölçüde bağdaştığı tartışılmaktadır. Nihayetinde demokrasi ile anayasalcılık ilkelerinin birbirine rağmen değil, birlikte düşünülebilirliğinin koşulları değerlendirilmektedir. Demokrasi ile anayasalcılık arasındaki uzlaşmazlığın birinin diğerine tercih edilmesi suretiyle giderilmesinden ziyade anayasal demokrasinin garantörü olan anayasanın bizzat demokratik meşruiyetinin güçlendirilmesi sayesinde aşılabileceği ileri sürülmektedir. İdeolojik ve temel toplumsal tercihleri, siyasal rejimin temel niteliklerini ve siyasal iktidarın sınırlarını belirleyen potansiyeli nedeniyle anayasanın müzakere ve katılıma dayalı bir yöntemle hazırlanması bir gereklilik olarak ortaya konulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Anayasalcılık, Anayasal Demokrasi, Sınırlı İktidar, Egemenlik, Demokratik Anayasa

THE PARADOX OF CONSTITUTIONALISM

Öz

Constitutionalism is a notion and a phenomenon that restricts political power by securing fundamental rights and aims to prevent arbitrariness and abuse of power. Even though political power is established by the most democratic procedures conceivable, it is not absolute but restricted by a set of institutional provisions and principles in a constitutional state. Nevertheless, a yeared argument exists that there is tension between the two elements (democracy and constitutionalism) that delineate the legitimacy of contemporary political regimes. “The paradox of constitutionalism” which refers to the interpretability of the relations between politics and law, constituent power and constitutional form, and constitutionalism and democracy as a conflict or antagonism is scrutinized in the paper. Within this scope, it is argued that a constitutional form performs a restrictive function on all constituent parts of the government, especially the democratically constituted legislature, to what extent complies with the notion of popular/national sovereignty. Ultimately, instead of antagonism, it is evaluated the conditions of co-thinkability of democracy and constitutionalism. It is asserted that rather than preferring one to the other, the antagonism might be surmountable through the strengthening of the democratic legitimacy of the constitution itself, which is the guarantor of constitutional democracy. Therefore, it is suggested as a necessity that the constitution must be designated with a method based on deliberation and participation because of its potential to determine the ideological and foundational social choices, the basic characteristics of the political regime, and the limits of the political power.

Anahtar Kelimeler

Constitutionalism, Constitutional Democracy, Limited Power, Sovereignty, Democratic Constitution

Kaynakça

• AĞAOĞULLARI, Mehmet Ali: “Demokratik Mitoslar: Halk-Ulus Egemenliği ve Siyasal Temsil”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 46(1), 1991, s.21-30.
• CHOUDHRY, Sujit/TUSHNET, Mark: “Participatory Constitution-Making: Introduction”, International Journal of Constitutional Law, 18(1), 2020, p.173-178.
• CONSANI, Cristina Foroni Consani: “Constitutional Precommitment and Collective Autonomy: Can They Be Reconciled?”, Revista de Estudos Constitucionais, Hermenêutica e Teoria do Direito (RECHTD), 7(3), 2015, p.235-242.
• ÇEBİ, Sezgin Seymen: Anayasalcılık ve “Politik Olan”, Adalet Yayınevi, Ankara, 2021.
• ÇELEBİ, Aykut: “Risk ve Olumsallık: Sosyal Teori-Sosyal Felsefe İlişkisini Anlamaya Yönelik İki Anahtar Kavram”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 56(1), 2001, s.23-52.
• EISENSTADT, Todd A./LEVAN, A. Carl/MABOUDI, Tofigh: Constituents Before Assembly: Participation, Deliberation, and Representation in the Crafting of New Constitutions, Cambridge University Press, New York 2017.
• ELSTER, Jon: “Forces and Mechanisms in the Constitution-Making Process” (Constitution-Making Process), Duke Law Journal, 45(2), 1995, p.364-396.
• ELSTER, Jon: Ulysses Unbound: Studies in Rationality, Precommitment, and Constraints, Cambridge University Press, New York, 2000.
• ERDOĞAN, Mustafa: Anayasal Demokrasi, Siyasal Kitabevi, Ankara, 2017.
• GÖZLER, Kemal: “Anayasa Yargısının Meşruluğu Sorunu”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 61(3), 2006, s.131-166.
• GÖZLER, Kemal: Anayasa Hukukunun Genel Teorisi Cilt 1, Ekin, Bursa, 2020.
• GÖZLER, Kemal: Kurucu İktidar, Ekin, Bursa, 2016.
• GÜVEYİ, Ümit: “Anayasa Yargısı ve Demokrasi İlişkisi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 16(3), 2012, s.137-162.
• HABERMAS, Jürgen: “Constitutional Democracy: A Paradoxical Union of Contradictory Principles?” ) Constitutional Democracy), Political Theory, 29(6), 2001, p.766-781.
• HABERMAS, Jürgen: Between Facts and Norms: Contributions to a Discourse Theory of Law and Democracy, The MIT Press, Cambridge, 1996.
• HOLMES, Stephen: “Constitutions and Constitutionalism”, in Rosenfeld, Michel/ Sajó, András (ed.), The Oxford Handbook of Comparative Constitutional Law, Oxford University Press, Oxford, 2012, p.189-216.
• HOLMES, Stephen: “Precommitment and the Paradox of Democracy”, in Elster, Jon/Slagstad, Rune (ed.), Constitutionalism and Democracy (Studies in Rationality and Social Change), Cambridge University Press, Cambridge, 1988, p.195-240.
• KABOĞLU, İbrahim Ö: Anayasa Hukuku Dersleri Genel Esaslar, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2014.
• KANADOĞLU, Osman Korkut/DUYGUN, Ahmet Mert: Anayasa Hukukunun Genel Esasları, On İki Levha, İstanbul, 2021.
• KAPANİ, Münci: Politika Bilimine Giriş, Bilgi, Ankara, 1998.
• KARADAŞ, Atıl Buğra: “Anayasalcılık ve Demokrasi Arasındaki İlişki: Sürekli Bir Çatışma mı Simbiyotik Bir Birliktelik mi?” Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, 5(1), 2020, s.123-152.
• KÖYBAŞI, Serkan: “Anayasalarda Değişmezlik: Değişmez Maddelerin Teorisi ve Pratiği”, Doktora Tezi, Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2013.
• LIJPHART, Arend: Patterns of Democracy: Government Forms and Performance in Thirty-Six Countries, Yale University Press, New Haven & London, 2012.
• LLUNCH, Jaime: “Constitutional Moments and the Paradox of Constitutionalism in Multinational Democracies (Spain, 2006–2019)” in Smith, Rogers M./ Beeman, Richard R. (ed.), Modern Constitutions, University of Pennsylvania Press, Philadelphia, 2020, p.237-60.
• LOUGHLIN, Martin/WALKER, Neil (ed.), The Paradox of Constitutionalism: Constitutional Power and Constitutional Form, Oxford University Press, Oxford, 2007.
• McILWAIN, Charles Howard: Constitutionalism: Ancient and Modern, Cornell University Press, New York, 1947.
• METİN, Yüksel: “Anayasal Demokrasi İçinde Anayasa Mahkemesinin Konumu”, Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2(1), 2012, s.89-130.
• NAL, Sabahattin/ÇİRKİN, Furkan: “Halk Egemenliği ve Milli Egemenlik Teorileri Bağlamında Anayasacılık”, İstanbul Hukuk Mecmuası, 79(2), 2021, s.599-635.
• OLSON, Kevin: “Paradoxes of Constitutional Democracy”, American Journal of Political Science, 51(2), 2007, p.330-343.
• ÖZBUDUN, Ergun: “Anayasa Yapımında Yöntem Sorunları”, in Ergül, Ozan (ed.), Anayasa Yapımı ve Anayasal Değişim, Türkiye Barolar Birliği, Ankara, 2011, s.155-175.
• ÖZBUDUN, Ergun: Anayasalcılık ve Demokrasi, Yetkin Yayınları, Ankara, 2019.
• SAATI, Abrak Saati: The Participation Myth: Outcomes of Participatory Constitution Building Processes on Democracy, Umea University, Umea 2015.
• SARICA, Murat: 100 Soruda Siyasi Düşünce Tarihi, Gerçek Yayınevi, İstanbul, 1983.
• SARTORI, Giovanni: “Constitutionalism: A Preliminary Discussion”, The American Political Science Review, 56(4), 1962, p.853-864.
• SEJERSTED, Francis: “Democracy and The Rule of Law: Some Historical Experiences of Contradictions in The Striving For Good Government”, in Elster, Jon/Slagstad, Rune (ed.), Constitutionalism and Democracy (Studies in Rationality and Social Change), Cambridge University Press, Cambridge, 1988, p.131-152.
• SIEYES, Emmanuel/Çev. DERBİL, Süheyp: “Tiers-État Nedir?” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 8(1-2), 1951, s.136-207.
• ŞİRİN, Tolga: “Anayasalcılık, Cumhuriyetçilik ve Maddi Anayasa Hakkında Notlar” https://www.tolgasirin.com/post/anayasalcilik (Erişim: 21.12.2022)
• TURHAN, Mehmet: “Anayasa ve Anayasacılık”, Amme İdaresi Dergisi, 27(3), 1994, s.3-12.
• TURHAN, Mehmet: “Anayasaya Aykırı Anayasa Değişiklikleri”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 33(1), 1976, s.63-104.
• TURHAN, Mehmet: Anayasal Devlet, Naturel Yayınları, Ankara, 2005.