BORÇLANMAYA DAYALI KİTLE FONLAMASININ FİNANSMAN HUKUKU VE MALİ HUKUK AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 1, 81 - 100, 30.06.2024

Zeynep Müftüoğlu

https://doi.org/10.21492/inuhfd.1365953

Öz

Kitle fonlaması, temeli çok eskilere dayanan bir girişim-yatırım sistemi olup özellikle son yıllarda çeşitleri ve uygulama alanı gittikçe artmaktadır. Ülkemizde uygulamanın yasal alt yapısı 2017 yılında 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nda kurulmuştur. Kitle fonlamasının, paya, borçlanmaya, bağışa ve ödüle dayalı olmak üzere farklı türleri bulunmaktadır. Sermaye Piyasası Kanunu’nda paya ve borca dayalı kitle fonlaması düzenlenmektedir. Ülkemizde paya dayalı kitle fonlamasının birçok verimli uygulaması bulunmakla birlikte borca dayalı kitle fonlamasının uygulama alanı bulunmamaktadır. Çalışmada, borçlanmaya dayalı kitle fonlaması yöntemi ele alınmakta; bu yöntem finansman hukuku ve mali hukuk perspektifinden disiplinlerarası bakış açısı ile incelenmektedir. Bu amaçla çalışmada karşılaştırmalı yöntem benimsenmekte, borçlanmaya dayalı kitle fonlamasının ülkemizdeki diğer yatırım araçları karşısında durumu analiz edilmektedir. Söz konusu analizin ardından borçlanmaya dayalı kitle fonlaması yönteminin tabi olduğu vergi rejimi saptanmaktadır. Yapılan analiz ve saptama sonucunda görülmektedir ki borçlanmaya dayalı kitle fonlaması ülkemiz ekonomik ortamında diğer sermaye piyasası araçları karşısında girişimci ve yatırımcıya avantajlı bir ortam sunabilmek konusunda etkin olamamaktadır. Bu yöntemi cazip kılmak için herhangi özel bir vergi düzenlemesi de bulunmamaktadır. Elde edilen bulgulardan yola çıkarak çalışmada, borçlanmaya dayalı kitle fonlamasının daha etkin bir araç haline gelebilmesi için vergi kolaylıkları getirilmesi yönünde önerilere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kitle Fonlaması, Kitlesel Fonlama, Borçlanmaya Dayalı Kitle Fonlaması, Vergi

REVIEW ON LENDING BASED CROWDFUNDING FROM THE PERSPECTIVE OF FINANCE LAW AND FISCAL LAW

Öz

Crowdfunding is a venture-investment system whose basis is based on very old times and whose types and application area have been increasing especially in recent years. The legal infrastructure of the application in our country was established in 2017 in the Capital Markets Law No. 6362. There are different types of crowdfunding, based on shares, borrowing, donations and rewards. In the Capital Markets Law, crowdfunding based on shares and debt is regulated. Although there are many efficient applications of share-based crowdfunding in our country, debt-based crowdfunding does not have an application area. In the study, the debt-based crowdfunding method is discussed. This method is examined from an interdisciplinary perspective from the perspective of finance law and financial law. For this purpose, the comparative method is adopted in the study and the situation of debt-based crowdfunding compared to other investment instruments in our country is analyzed. Following this analysis, the tax regime to which the borrowing-based crowdfunding method is subject is determined. As a result of the analysis and determination, it is seen that crowdfunding based on borrowing is not effective in offering an advantageous environment to entrepreneurs and investors against other capital market instruments in the economic environment of our country. There are also no special tax regulations to make this method attractive. Based on the findings obtained, the study proposes a number of tax relief recommendations in order to make borrowing-based crowdfunding a more effective tool.

Anahtar Kelimeler

Crowdfunding, Crowdsourcing, Lending Based Crowdfunding, Taxation

Kaynakça

• ADIGÜZEL, Burak: Sermaye Piyasası Hukuku, Adalet Yayınevi, Ankara 2022.
• AGRAWAL, Aniay/CATALINI, Christian/GOLDFARB, Avi: “Some Simple Economics of Crowdfunding”, Innovation Policy and the Economy, 14(1), 2014, s.63-97.
• AKBULAK, Yavuz: “Borçlanmaya Dayalı Kitle Fonlaması Faaliyetine Dair SPK Tebliğ Taslağındaki Düzenlemeler”,https://legal.com.tr/blog/genel/borclanmaya-dayali-kitle-fonlamasi-faaliyetine-dair-spk-teblig-taslagindaki-duzenlemeler/, (Erişim:04.05.2023).
• Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu (BDDK): “Bireysel Müşterilere İlişkin Ücretler”, https://www.bddk.org.tr/Sss/Liste/114, (Erişim: 09.12.2023).
• BATTISTA, Paul: “The Taxation of Crowdfunding: Income Tax Uncertainties and a Safe Harbor Test to Claim Gift Tax Exclusion” Kansas Law Review, 64(1), 2015, s.143-186.
• BEAULIEU, Tanya/SARKER, Suprateek/SARKER, Saonee: “A Conceptual Framework for Understanding Crowdfunding”, Communications of the Association for Information Systems, 37, 2015, s.1-31.
• BİLİCİ, Nurettin: Türk Vergi Sistemi, Savaş Yayınevi, Ankara 2022.
• BİLİCİ, Nurettin/ÜSTÜN, Ümit Süleyman: Damga Vergisi ve Harçlar Teori ve Uygulama, Savaş Yayınevi, Ankara 2018.
• BRADFORD, C. Steven: “Crowdfunding and the Federal Securities Laws”, Columbia Business Law Review, 2012, s.1-150.
• BOZER, Ali/GÖLE, Celal: Kıymetli Evrak Hukuku, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara 2021.
• CICCHIELLO, Antonella/BATTAGLIA, Francesca/MONFERRÀ, Stefano: “Crowdfunding Tax Incentives inEurope: A Comparative Analysis”, The European Journal of Finance, 25(1), 2019, s.1856–1882.
• Compare Innovative Finance ISA: https://www.isa.co.uk/peer-to-peer-isa/innovative-finance-isa/, (Erişim: 09.12.2023).
• CORREA, Jorge/FARIAS, Gerordo: “Crowdfunding: The challenge of designing new tax regulation”, International Tax Review, 29(9), 2018, s.45-46.
• Crowdfund Capital Advisors: “Market Dynamics – The Backdrop”, https://crowdfundcapitaladvisors.com/investment-crowdfunding-november-2023-summary/, (Erişim: 09.12.2023).
• DE BUYSERE, Kristof/GAJDA, Oliver/KLEVERLAAN, Ronald/MAROM, Dan: A Framework for European Crowdfunding, European Crowdfunding Network, 2012.
• DIETZ, Eric: “The Tax Code's Crowdfunding Dilemma: The Temptation of Kickstarter Creators to Use the Gift Exclusion Under Section 102(a)”, Hamline Law Review, 37(2), 2014, s.293-310.
• DIETRICH, Andreas/AMREİN, Simon/HEYDE, von der Falk/HEUERMANN, Adrian/RÜDİSÜHLİ, Manuel: “CrowdlendingSurvey”, https://www.pwc.ch/en/publications/2019/Crowdlending%20Survey%202019_EN.pdf, (Erişim: 07.08.2022).
• EĞİLMEZ, Mahfi: Kamu Maliyesi, Remzi Kitabevi, İstanbul 2016.
• ERTAŞ, Fatih Coşkun/KABAN, İsmail KABAN/SOBACI Fatih: “Bireysel Kredi Kullanan Finansal Tüketicilerce Üstlenilecek Masraflar; BDDK Düzenlemesi Çerçevesinde Karşılaştırmalı Bir Değerlendirme”, Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 8 (14), 2016, s.125-149.
• Financial Conduct Authority: “Crowdfunding”, https://www.fca.org.uk/consumers/crowdfunding#revisions, (Erişim: 03.05.2022).
• Finansal Piyasalar, https://www.matriksdata.com/website/finansal-piyasalar, (Erişim: 24.05.2023).
• FLANNERY, Matt: “Kiva and the Birth of Person-To-Person Microfinance”, Innovations, 2(1-2), 2006, s.31–56.
• FUTKO, Jason: “Equity vs. Debt Crowdfunding”, https://www.crowdfundinsider.com/2014/09/50628-equity-vs-debt-crowdfunding/v, (Erişim: 29.05.2023).
• GAGO, Umurcan/GÖKLER ZEYTİNLER, Elif: “Borçlanmaya Dayalı Kitle Fonlaması”, https://www.gsghukuk.com/tr/bultenler-yayinlar/makale-yazilar/borclanmaya-dayali-kitle- fonlamasi.html#:~:text=Bor%C3%A7lanmaya%20dayal%C4%B1%20kitle%20fonlamas%C4%B13,bir%20araya%20getiren%20sanal%20pazarlard%C4%B1r, (Erişim: 10.05.2022).
• GERBER, Elizabet/HUI, Julie: “Crowdfunding: Motivations and Deterrents for Participation”, ACM Transactions on Computer-Human Interaction, 20(6), 2014, s.1-34.
• GOBBLE, Maryanna M.: “Everyone is a Venture Capitalist: The New Age of Crowdfunding, Research Technology Management”, 4(55), 2012, s.4-7.
• GULATI, Sonya: “Crowdfunding: A Kick Starter for Startups Special Report”, TD Economics, 2014, s.1-19.
• GÜNAL, Vural/OKAT, Yalçın Özge: Sermaye Piyasası Hukukunun Esasları, Oniki Levha Yayınları, İstanbul 2021. Hazine ve Maliye Bakanlığı: “2019-2023 Stratejik Planı”, https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2019/12/Hazine_ve_Maliye_Bakanl%C4%B1%C4%9F%C4% B1_2019-2023_Stratejik_Plan%C4%B1.pdf, (Erişim: 04.06.2022).
• Hazine ve Maliye Bakanlığı: “2022 Dönemi Piyasa Yapıcı Bankalara İlişkin Basın Duyurusu”, https://www.hmb.gov.tr/duyuru/2022-donemi-piyasa-yapici-bankalara-iliskin-basin-duyurusu, (Erişim: 16.06.2022).
• HAVRYLCHYK, Olena: “Regulatory Framework for the Loan-Based Crowdfunding Platforms”, OECD Economics Department Working Papers No. 1513, 2018, s.36, https://one.oecd.org/document/ECO/WKP(2018)61/En/pdf, (Erişim: 09.12.2023).
• HEMER, Joachim: “A Snapshot on Crowdfunding, Arbeitspapiere Unternehmen und Region Fraunhofer-Institut für System- und Innovationsforschung ISI”, Karlsruhe 2011.
• HOWE, Jeff: “The Rise of Crowdsourcing”, https://www.wired.com/2006/06/crowds/, (Erişim: 31.07.2022).
• KARAKOÇ, Yusuf: “Kamu Kesimi İç Borçlanma İşlemlerinin Hukukî Niteliği, Türkiye’de Kamu Borçlanması”, 18. Türkiye Maliye Sempozyumu, T.C. Marmara Üniversitesi Maliye Araştırma ve Uygulama Merkezi 2003, s.55-88.
• KENDİGELEN, Abuzer/KIRCA, İsmail: Kıymetli Evrak Hukuku, On İki Levha Yayınları, İstanbul 2019.
• LUSCOMBE, Mark: "Crowdfunding and Taxes", Taxes: The Tax Magazine, 11, 2017, s.3-57.
• MARTİN, Fiona/O'CONNELL, Ann: "Crowdfunding: What Are the Tax Issues", Journal of Australian Taxation, 20(2), 2018, s.16-34.
• TC Merkez Bankası: “Faiz Oranları”, https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/tr/tcmb+tr/main+menu/temel+faaliyetler/para+politikasi/merkez+bankasi+faiz+oranlari, (Erişim: 16.06.2022).
• MUTLU, Murat/EKMEN, Halit İslam: “Paya Dayalı Kitle Fonlaması ve Vergisel Boyutu”, Vergi Sorunları Dergisi, 399, 2021, s.81- 90.
• MUTLUER, KAMİL/DAYANÇ KUZEYLİ, Nilay: Vergi Hukuku Genel ve Özel Hükümler, Yetkin, Ankara 2019.
• OBA, Beyza: “Strategic Approaches to Successful Crowdfunding, Can Crowdfunding Provide a Solution for the Financial Problems of Smes in Turkey”, Assadi, Diamchid (ed.), IGI Global, Hershey PA 2015, s.270-285.
• Orta Vadeli Program 2018-2020, https://www.sbb.gov.tr/orta-vadeli-programlar, (Erişim: 04.06.2022).
• Orta Vadeli Program 2020-2022, https://www.sbb.gov.tr/orta-vadeli-programlar/, (Erişim: 04.06.2022).
• Orta Vadeli Program 2021-2023, https://www.sbb.gov.tr/orta-vadeli-programlar/, (Erişim: 04.12.2023).
• Orta Vadeli Program 2022-2024, https://www.sbb.gov.tr/orta-vadeli-programlar/, (Erişim: 04.12.2023).
• Orta Vadeli Program 2023-2025, https://www.sbb.gov.tr/orta-vadeli-programlar/, (Erişim: 04.12.2023).
• Orta Vadeli Program 2024-2026, https://www.sbb.gov.tr/orta-vadeli-programlar/, (Erişim: 04.12.2023).
• ÖNCEL, Mualla/ÇAĞAN, Nami: Bankacılar İçin Mali Hukuk Bilgisi, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, 2017.
• ÖNCEL, Mualla/KUMRULU, Ahmet/ÇAĞAN, Nami/GÖKER, Cenker: Vergi Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara 2021.
• ÖZDEMİR, Ozan/KARABULUT, Feyzan: “Current Debates in Accounting and Finance, Crowdfund for Social Ventures: Benefits Beyond Fundrasing”, in Kapucu, Hakan/Bektur, Çisem (ed.), IJOPEC Publication Limited, London 2017, s.153-176.
• Para Dergi: “Kitle Fonlamasının Avantaj ve Dezavantajları-1”, https://www.paradergi.com.tr/girisimcilik/2023/08/21/kitle-fonlamanin-avantaj-ve-dezavantajlari-1, (Erişim: 09.12.2023).
• Report Linker: “Crowdfunding Industry”, https://www.reportlinker.com/market-report/Online-Investing/494115/Crowdfunding?term=crowdfunding%20industry&matchtype=b&loc_interest=&loc_physical=1012763&utm_group=standard&utm_term=crowdfunding%20industry&utm_campaign=ppc&utm_source=google_ads&utm_medium=paid_ads&utm_content=transactionnel-1&gad_source=1&gclid=CjwKCAiAvdCrBhBREiwAX6-6UnwjmkRVB0lnqKg9_vk7UuhRMy1yR1y4pkozQUCtEyOR9HMmlqob1BoCfUAQAvD_BwE (Erişim: 09.12.2023).
• PricewaterhouseCoopers (PWC): “Crowdlending Survery 2019”, https://www.pwc.ch/en/publications/2019/Crowdlending%20Survey%202019_EN.pdf, (Erişim: 09.12.2023).
• PLEKHANOVA, Victoria/BARRETF, Jonathan: “Equity Crowdfunding in New Zealand: The Role of Income Tax Incentives“, Journal of the Australasian Tax Teachers Association, 15(1), 2020, s.142-164.
• ROBANO, Virginia: “Case Study on Crowdfunding”- OECD SME and Entrepreneurship Papers No. 4, https://www.oecd-ilibrary.org/docserver/509e2066-en.pdf?expires=1702141719&id=id&accname=guest&checksum=1A7B2593D871C547CD3A02ADDB5CEF85 (Erişim: 09.12.2023).
• Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı: “2019-2023 Stratejik Planı”, http://www.sp.gov.tr/upload/xSPStratejikPlan/files/jekwi+STB_2019-2023_Stratejik_Plan.pdf, (Erişim: 04.06.2022).
• Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı: “2023 Sanayi ve Teknoloji Stratejisi”,https://www.sanayi.gov.tr/assets/pdf/SanayiStratejiBelgesi2023.pdf, (Erişim: 04.06.2022).
• SARAÇOĞLU, Fatih: Türk Vergi Sistemi, Gazi Kitabevi, Ankara 2020. Sermaye Piyasası Kurulu: “Kitle Fonlaması Tebliği Taslağı”, https://spk.gov.tr/data/61e228cf1b41c612388360a0/0bc5f4083e261a89d6e338e4f9cd003a.pdf (Erişim: 09.12.2023).
• Sermaye Piyasası Kurulu: “Listeye Alınan Platformlar”, https://spk.gov.tr/sirketler/kitle-fonlama-platformlari/listeye-alinan-platformlar, (Erişim:08.05.2023).
• SONGUR, Damla Gülseren: “Sermaye Piyasası Aracı” Kavramı”, Prof. Dr. Sarper Süzek’e Armağan İstanbul 2011, s.2911- 2943.
• SÜMER, Ayşe/BOZTAŞ, Hakan: “Girişimciliğin Finansmanında Yeni Bir Model: Paya Dayalı Kitle Fonlaması ve Vergisel Boyutu”, Vergi Dünyası Dergisi, 499, 2023, s.21-35.
• TANÖR, Reha: Türk Sermaye Piyasası, Halka Arz, II, İstanbul 2020.
• TAŞKAN, Yusuf Ziya: Vergi Hukuku Genel Hükümler ve Türk Vergi Sistemi, Adalet Yayınevi, Ankara 2022.
• TC Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı: “On Birinci Kalkınma Planı”, https://www.sbb.gov.tr/kalkinma-planlari/, (Erişim: 04.06.2022).
• The Cambridge Centre for Alternative Finance: “Reaching New Heights The 3rd Americas Alternative Finance Industry Report”, https://www.jbs.cam.ac.uk/wp-content/uploads/2020/08/2019-05-ccaf-3rd-americas-alternative-finance-industry-report.pdf, (Erişim: 09.12.2023).
• The Cambridge Centre for Alternative Finance: “Shifting Paradigms The 4th European Alternative Finance Benchmarking Report”, s.99, https://www.jbs.cam.ac.uk/wp-content/uploads/2020/08/2019-05-4th-european-alternative-finance-benchmarking-industry-report-shifting-paradigms.pdf, (Erişim: 10.12.2023). (The Cambridge Centre for Alternative Finance, b)
• The World Bank: “Crowdfunding’s Potential for the Developing World”, https://documents1.worldbank.org/curated/en/409841468327411701/pdf/840000WP0Box380crowdfunding0study00.pdf, (Erişim: 08.12.2023).
• TUNCER, Selahattin: Türkiye’de Sermaye Piyasası Teori Uygulama, Okan Yayınevi, İstanbul 1985.
• VALANCIENE, Loreta/JEGELEVICIUTE, Sima: “Valuation of Crowdfunding: Benefits and Drawbacks”, Economics and Management, 18(1), 2013, s.39-48.
• VURAL, Aslı: “Girişimciler İçin Yeni Nesil Bir Finansman Modeli “Kitle Fonlaması- Crowdfundıng”: Dünya ve Türkiye Uygulamaları Üzerine Bir İnceleme ve Model Önerisi”, Başkent Üniversitesi İşletme Fakültesi Doktora Tezi, Ankara 2019.
• Yatırım- Hazine Bonosu/Devlet Tahvilleri Oranları: https://www.ing.com.tr/tr/bilgi-destek/yatirim/hazine- bonosu-devlet-tahvili-oranlari, (Erişim: 24.05.2023).
• YAKAR, Soner/YILMAZ, Serkan Kandır: “Türkiye’de Paya Dayalı Kitle Fonlaması İçin Bir Vergi Teşviki Önerisi”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19. Uluslararası İşletmecilik Kongresi Özel Sayısı, 2020, s.189-202.
• YANLI, Veliye: “Paya Dayalı Kitle Fonlaması Düzenlemesi”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, 36(1), 2020, s.31-54, doi:10.32957/hacettepehdf.1174009.
• YILMAZ, Binhan Elif: “Kamu Borç Yönetiminde Piyasa Yapıcılığı Sistemi”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Maliye Araştırma Merkezi Konferansları 47, Prof. Dr. Türkan Öncel’e Armağan, 2005, s.58-85.