Ortaokul Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme Eğilimlerinin İncelenmesi-Erzincan Örneği

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 22, 28 - 46, 03.11.2024

Serdal Halis Öcal , Hüseyin Hüsnü Bahar

https://doi.org/10.29129/inujgse.1452959

Öz

Amaç: Araştırmanın amacı ortaokul öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimlerini incelemek, bu eğilimlerin cinsiyet, sınıf düzeyi, taşımalı eğitim kapsamında olup olmama ve ebeveyn eğitim düzeyine göre anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğini belirlemektir. Ayrıca, eleştirel düşünme eğiliminin başarı notunun anlamlı bir yordayıcısı olup olmadığını tespit etmek amaçlanmıştır.

Yöntem: Tasarlanan çalışma nicel araştırma desenlerinden genel tarama modelindedir. Veriler Erzincan il merkezi ile Refahiye ilçesinde bulunan ortaokullardan toplanmıştır. Veri toplama aracı olarak kişisel bilgi formu ve Ortaokul Öğrencileri İçin Eleştirel Düşünme Eğilimi Ölçeği (EDEÖ) kullanılmıştır. Döner ve Demir (2022) tarafından geliştirilen EDEÖ, 21 madde ve Diyalektik Düşünme, Eğilim ve Analiz olmak üzere üç boyuttan oluşmaktadır.

Bulgular: Mevcut uygulamada üç boyut için hesaplanan iç tutarlılık katsayıları. 70 ile. 87 arasında değişmektedir. Öğrencilerin diyalektik düşünme, eğilim ve analiz boyutlarına ilişkin puanlarının orta ve iyi düzeyde olduğu tespit edilmiştir. Diyalektik düşünme eğilimlerinin cinsiyet ve okula ulaşım şekline göre değişmediği, sınıf düzeyine göre bazı gruplar arasında alt sınıflar lehine anlamlı bazı farklılıkların olduğu tespit edilmiştir.

Sonuçlar ve Öneriler: Öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimlerinin iyi düzeyde olduğu söylenebilir. Öğrencilerinin analiz boyutundaki puanlarının artmasına paralel olarak başarı puanlarının da arttığı anlaşılmıştır. Öğretmenlerin öğrenme etkinliklerini, analiz boyutunu oluşturan özellikler bakımından öğrencileri geliştirmeye yönelik hazırlaması, öğrencilerin başarı düzeylerinin gelişmesi katkı sağlayabilir.

Anahtar Kelimeler

Eleştirel Düşünme Eğilmi, Ortaokul Öğrencileri, Diyalektik Düşünme, Analiz

Etik Beyan

Tüm Etik kurallara uyulmuştur. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi İnsan Araştırmaları Eğitim Bilimleri Etik Kurulu tarafından 31/10/2022 tarih 10/10 sayılı kararı ile etik açıdan uygun bulunmuştur.

Destekleyen Kurum

Erzincan İl Milli Eğitim Müdürlüğü

Teşekkür

Erzincan İl Milli Eğitim Müdürlüğü nezdinde, veri toplama sürecinde yardımlarından ötürü okul müdürleri ve öğretmenlere teşekkür ederiz.

Examining the Critical Thinking Tendencies of Secondary School Students - Erzincan Example

Öz

Purpose: The aim of the research is to examine the critical thinking tendencies of secondary school students and to determine whether these tendencies show a significant difference according to gender, class level, whether they are included in bussed education or not, and parental education level. Additionally, it was aimed to determine whether critical thinking disposition is a significant predictor of success grade.

Design & Methodology: The designed study is in the general survey model, one of the quantitative research designs. Data were collected from secondary schools in Erzincan city center and Refahiye district. A personal information form and the Critical Thinking Disposition Scale for Secondary School Students (CIT) were used as data collection tools. Developed by Döner and Demir (2022), EDEÖ consists of 21 items and three dimensions: Dialectical Thinking, Tendency and Analysis.

Findings: Internal consistency coefficients calculated for three dimensions in current practice. with 70. It varies between 87. It was determined that the students' scores on dialectical thinking, tendency and analysis dimensions were at medium and good levels. It has been determined that dialectical thinking tendencies do not vary according to gender and mode of transportation to school, and that there are some significant differences in favor of lower classes among some groups according to grade level.

Implications & Suggestions: It can be said that the students' critical thinking tendencies are at a good level. It was understood that students' success scores increased in parallel with the increase in their scores in the analysis dimension. Teachers' preparation of learning activities to improve students in terms of the features that constitute the analysis dimension can contribute to the development of students' success levels.

Anahtar Kelimeler

Critical Thinking Tendency, Secondary School Students, Dialectical Thinking, Analysis

Kaynakça

• Alsancak, E., & Aybek, B. (2023). Ortaokul öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimleri ile akademik başarıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Scientific Educational Studies, 7(1), 57-78.
• Avaroğullari, A. K. ve Şaman, B. (2020). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının öğrenme stilleri ile eleştirel düşünme eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (53), 411-434.
• Bakır, T., & Eğmir, E. (2022). Ortaokul öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimleri ile üstbilişsel farkındalıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi. e-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 13(5), 21-40.
• Başol, G. (2008). Ölçme sonuçları üzerinde yapılan temel istatistiksel işlemler. İçinde G. Başol, (Ed), Eğitimde ölçme ve değerlendirme (109-136). İstanbul: Lisans Yayınevi.
• Bozpolat, E., & Kurga, H. (2021). Sekizinci sınıf öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimlerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (43), 526-555.
• Coşkun, R., Altunışık, R. & Yıldırım, E. (2019). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri SPSS Uygulamalı, Sakarya: Sakarya Kitabevi Cüceloğlu, D. (2001). İyi düşün doğru karar ver. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Çağlı, A. (2022). İnternet bağımlılığı eleştirel düşünme eğilimini etkiler mi? Necmettin Erbakan Üniversitesi Ereğli Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 27-39. Demirel, Ö. (2004). Kuramdan uygulamaya eğitimde program geliştirme (6. Baskı), Ankara: PegemA Yayıncılık. Dilekçi, A., & Karatay, H. (2022). Türkçe dersi kitaplarındaki etkinliklerin eleştirel düşünme becerisine göre incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (64), 78-101
• Döner, S. Y., & Demir, S. (2022). Ortaokul Öğrencileri İçin Eleştirel Düşünme Eğilimi Ölçeği’nin Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1-30.
• Elçi, A. C., Tuncel, F., Demirogları, B., Akman, P., Elçi, R. M. & Kutlu, M. O. (2020). Ortaokul öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimleri. Turkish Studies - Education, 15(5), 3315-3326. https://dx.doi.org/10.47423/TurkishStudies.46323
• Elçi, A. C., Tuncel, F., Demiroğları, B., Akman, P., Elçi, R. M., & Kutlu, M. O. (2020). Ortaokul öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimleri. Turkish Studies, 15(5), 3315-3326. Erişti, B., & Erdem, C. (2018). Öğretmen adaylarının medya okuryazarlığı beceri düzeyleri ile eleştirel düşünme eğilimleri arasındaki ilişki. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 17(67), 1234-1251.
• Ersoy, E. ve Başer, N. (2011). İlköğretim ikinci kademede eleştirel düşünmenin yeri. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 2 (1), 1-10
• George, D. & Mallery, M. (2001). SPSS for Windows step by step: A simple guide and reference 10.0 update. (3. Baskı). Allyn and Bacon. Gürkaynak, İ., Üstel, F. ve Gülgöz, S. (2003). Eleştirel düşünme. Sabancı Üniversitesi Eğitim Reformu Girişimi. Kandemir, S. N. ve Eğmir, E. (2020). Ortaokul öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimleri ile akademik öz yeterlilikleri arasındaki ilişkinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 9(4), 1775-1798.
• Kandemir, S. N. ve Eğmir, E. (2020). Ortaokul öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimleri ile akademik özyeterlilikleri arasındaki ilişkinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 9(4), 1775-1798.
• Karabacak, H. (2011). İlköğretim öğrencilerinin eleştirel düşünme becerileri ve beşinci sınıf öğrencilerinin eleştirel düşünme düzeyi (Erzurum ili örneği). [Yayımlanmamış doktora tezi]. Atatürk Üniversitesi, Erzurum. Karasar, N. (2015). Bilimsel araştırma yöntemi (28. Basım). Nobel Yayınevi Koçoğlu, A. ve Kanadlı, S. (2019). Ortaokul öğrencilerinin algıladığı özerklik desteği, eleştirel düşünme eğilimleri ve problem çözme becerileri arasındaki ilişkisinin incelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 9(1), 61-77.
• Kökdemir, D. (2012). Üniversite eğitimi ve eleştirel düşünme. Başkent Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Eleştirel-Yaratıcı Düşünme ve Davranış Araştırmaları Laboratuvarı Dergisi, 21, 16-19. Köksal, N. ve Çöğmen, S. (2018). Ortaokul Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme ve İletişim Becerileri. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 44, 278-296.
• Köksal, N. ve Çöğmen, S. (2018). Ortaokul Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme ve İletişim Becerileri. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 44, 278-296.
• Köse, E. (2022). Bilimsel araştırma modelleri. İçinde Editör R. Y. Kıncal, Bilimsel Araştırma Yöntemleri (7. Baskı). Nobel Yayınevi.
• Kurnaz, A. (2007). İlköğretim beşinci sınıf sosyal bilgiler dersinde beceri ve içerik temelli eleştirel düşünme öğretiminin öğrencilerin eleştirel düşünme becerileri, erişi ve tutumlarına etkisi. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Küçükbatman, L.,ve Kılıç, D. (2018). İlköğretim beşinci sınıf öğrencilerinin eleştirel düşünme becerileri ile sahip oldukları değerler arasındaki ilişki. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(4), 2465-2484.
• Leech, N. L., Barrett, K. C. & Morgan, G. A. (2005). SPSS for intermediate statistics: Use and interpretation. (2. Baskı). Taylor & Francis.
• Lipman, M. (1988). Critical thinking—What can it be? Educational Leadership, 46(1), 38–43. Mete, G. (2021). Ortaokul öğrencilerinin eleştirel düşünme becerilerinin incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 9(2), 492-509. Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (İlkokul ve Ortaokul 4, 5, 6 ve 7. Sınıflar). MEB. Ankara
• Molnar, A., Boninger, F., & Fogarty, J. (2011). The educational cost of schoolhouse commercialism: The fourteenth annual report on schoolhouse commercializing trends: 2010-2011. Boulder, CO: National Education Policy Center. Ocak, G., Bahçeğil Yazıcıoğlu, E., & Karakuyu, A. (2023). Ortaokul Öğrencilerinin Problem Çözme Becerileri ile Eleştirel Düşünme Becerileri Arasındaki İlişki. Sosyal Bilimler Arastirmalari Dergisi, 13(2).
• Ocak, İ. ve Kutlu Kalender, M.D. (2017). Altıncı sınıf öğrencilerinin eleştirel düşünme becerilerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Kütahya ili örneği). Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(4), 1587-1600.
• Özcan, Z. Ç. (2017). Ortaokul öğrencilerinin eleştirel düşünme becerilerinin matematik başarısı, yaş ve sınıf seviyesi açısından incelenmesi. Medeniyet Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(1), 43-53.
• Özdemir, S. M. (2005). Üniversite öğrencilerinin eleştirel düşünme becerilerinin çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(3), 297-316.
• Privitera, G. J. (2015). Statistics for the behavioral sciences (Second edition). United States: SAGE Publications.
• Roussas, G. (2007). Introduction to probability (first edition). United States: Elsevier Academic Press. Seferoğlu, S. S. ve Akbıyık, C. (2006). Eleştirel düşünme ve öğretimi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(30), 193-200.
• Söylemez, Y. (2016). İçerik analizi: eleştirel düşünme. Ekev Akademi Dergisi, (66), 671-696. Şencan, H. (2005). Sosyal ve davranışsal ölçümlerde güvenirlik ve geçerlilik. Seçkin Yayınevi.
• Tüysüz, C., & Kılıç, U. O. (2022). Ortaokul Öğrencilerinin Fen Tabanlı Girişimcilik Düzeyi ile Eleştirel Düşünme Eğilimi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 51(236), 3107-3120.
• Uyar, A. (2023). Ortaokul öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. Maarif Mektepleri Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(1), 62-82. https://doi.org/ 10.46762/mamulebd.1309228
• Wilcox, R. R. (2012). Modern statistics for the social and behavioral sciences: A practical introduction. United States: Chapman & Hall/CRC Press