Shiraz Administration of Ilkhanids (684/1286-735/1335)

Yıl 2018, , 83 - 101, 29.12.2018

Akif Rençber

https://doi.org/10.33201/iranian.458086

Cited By: 1

Öz

City of Shiraz escaped damage of Mongol Invasıon with a little
destruction. Nevertheless it was difficult to manage Shiraz because of both
being away from the center and the existence of different power groups. In this
regard, a multi-heade administrtation was inevitable with the Shahneh of Ilkhanids,
landowners and Baskaks. Moreover, sometimes there might be up to three shahneh.
For this reason, the stationary tranquility (state) was never fully established
in favour of the Ilkhanids in Shiraz. In Shiraz, Ilkhands reign (1286-1335) can
be reviewed in three periods. (terms) In the first period (684/1286-692/1293),
Salgurid remnants was changing in short terms and managing the city of Shiraz
with Shahneh of Ilkhanids jointly. Second period was the term between
692/1293-725/1325 in which Melikü’l Islam Cemaleddin and his son were at sort
of dihkan position in exchange for revenues of Inju lands. Meanwhile, between
the years 718/1319-730/1330, Salgurid remnants whıch are descandents of
Ilkhanids and immediate relatives of Ilkhanid Dynasts were allottees of
revenues of Inju lands. However this ownership had changed ın short terms. In
the third period (725/1325-735/735), Injuids had dominated the city of Shiraz
to a large extend, corresponding to Ilkhanid central auhority became weaker.
This study is about the period in political history of Shiraz between last
Salgurid administrator Abis Hatun who was discharged by Ilkhanids in 684/1286
and the death of Ebu Sad Bahadır Khan in 735/1335 who is the last Ilkhanid
Emperor.

Anahtar Kelimeler

Shiraz, Ilkhanids, Salgurids, Seyh Cemaleddin, Injuids

İlhanlılar İdaresinde Şîrâz (684/1286-735/1335)

Öz

Şîrâz şehri, Moğol yıkımından az bir hasarla kurtuldu. Buna rağmen hem
merkezden uzak olması hem de farklı güç odaklarının varlığı Şîrâz’ı her zaman
idaresi zor bir şehir yaptı. Bu bağlamda İlhanlı şahnesi, ikta sahipleri ve baskaklar
şehirde çok başlı bir idareyi kaçınılmaz kılıyorlardı. Üstelik şahne sayısı
bazen üç kişiye kadar çıkabiliyordu. Bu sebeple Şîrâz’da İlhanlılar lehine sükûnet
ortamı hiçbir zaman tam olarak sağlanamadı. Şîrâz’da İlhanlılar dönemini (684/1286-735/1335)
üç kısma ayırmak mümkündür. Birincisi; 684/1286-692/1293 yılları arası
Salgurlu bakiyelerinin kısa sürelerde değiştiği ve İlhanlı şahnesi ile
müştereken Şîrâz’ı yönettikleri dönemdir. İkinci dönem; 692/1293-725/1325
yılları arasında Melikü’l-İslam Cemaleddin ve onun oğlu İbrahim’in İncu
arazilerinin geliri karşılığında Şîrâz’da bir nevi dihkan mevkiinde olduğu
dönemdir. Bu arada ikinci dönem ve üçüncü dönem arasında (718/1319-730/1330) Şîrâz’da
İlhanlı soyundan gelme Salgurlu bakiyeleri ile bizzat İlhanlı hükümdarlarının
birinci derece akrabaları İncu gelirlerinde pay sahibi olmuştur. Ancak kısa
sürelerde bu pay sahipleri değişmiştir. Üçüncü dönem; 725/1325-735/1335 yılları
arasında İlhanlı merkezi otoritesinin zayıflamasına paralel olarak Şîrâz’ın
İnculular tarafından büyük oranda bağımsız yönetildiği dönemdir. Bu çalışma,
son Salgurlu idarecisi Abiş Hatun’un 1286’da İlhanlılar tarafından görevden el
çektirilmesinden, son İlhanlı hükümdarı Ebu Said Bahadır Han’ın vefatına kadar
geçen süreçte (735/1335) Şîrâz şehrinin siyasî tarihini konu almaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Şîrâz, İlhanlılar, Salgurlular, Şeyh Cemaleddin, İnculular

Kaynakça

• AYETÎ, Abdü’l-Muhammed. Tahrir-i Tarih-i Vassaf, Tahran: İntişarat-ı Bünyad-ı Ferheng-i İran, 1346hş. BEYÂNÎ, Şîrîn. Din-u Devlet Der İran Ahd-ı Moğol, c. 2, Tahran: Merkez-i Neşr-i Danişgahi, 1371hş. BOSWORTH, C. E. Doğuşundan Günümüze İslam Devletleri Tarihi, çev. Hande Canlı. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2005. EFSER, Kerametullah. Tarih-i Baft-ı Kadim-i Şîrâz, Tahran: İntişarat-ı Encomin-i Asar ve Mefahir-i Ferhengi, 1374hş. EL-CÛZCÂNÎ, Minhâc-ı Sirâc. Tabakât-ı Nâsırî, çev. Erkan Göksu. Tokat: Taşhan Kitap Yayınları, 2011. EL-KÂŞÂNÎ, Ebu’l-Kasım Abdullah b. Muhammed. Tarih-i Olcaytu, Tahran: İntişarat-ı İlmi ve Ferhengî, 1384hş. FAZLULLAH, Reşîdüddin. Câmiu’t-Tevârih -İlhanlılar Kısmı-, çev. İsmail Aka, Mehmet Ersan, Ahmad Hesamipour Khelejani. Ankara: TTK Yayınları, 2013. İBN BATTUTA, Büyük Dünya Seyahatnamesi, çev. Mümin Çevik, İstanbul: Üçdal Yayınları, 2000. İBNÜ’L-ESİR, el-Kâmil fi’t-Tarih Tercümesi, c. 10, çev. Ahmet Ağırakça vd., İstanbul: Hikmet Neşriyat, 2008. KURTULUŞ, Rıza. “İnculular”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 22: 280-281. Ankara: TDV Yayınları, 2000. LİMBERT, John. Shiraz in the Age of Hafez, Seattle & London: Universty of Washington Press, 2004. MERÇİL, Erdoğan, “Salgurlular”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 36: 29-31. Ankara: TDV Yayınları, 2009. MERÇİL, Erdoğan. Salgurlular, Ankara: TTK Yayınları, 1991. MUİN, Muhammed. Ferheng-i Farsî, c. 1-4, Tahran: Müessese-i İntişarat-i Emir Kebir, 1388. MURTAZAVÎ, Manuçehr. Mesâil-i Asr-ı İlhânân, Tahran: Bünyad-ı Mevkufât, 1385hş. MÜSTEVFÎ, Hamdullah. Nüzhetü’l-Kulub, çev. Guy Le Strange. Leiden 1919. ÖZGÜDENLİ, Osman Gazi. “İlhanlı Hükümdarı Ebu Said Bahadır Han’a Ait Dört Yarlıg” Ortaçağ Türk İran Araştırmaları Tarihi, İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2006. ÖZGÜDENLİ, Osman Gazi. “İncu”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 22: 281. İstanbul: TDV Yayınları, 2000. ÖZGÜDENLİ, Osman Gazi.” Bir Ortaçağ İran Şehrinin Anatomisi: Isfahan (650-1500)”, Ortaçağ Türk İran Araştırmaları Tarihi, Kaknüs Yayınları, İstanbul 2006. ÖZGÜDENLİ, Osman Gazi. “Şîrâz”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 36: 182-184. İstanbul: TDV Yayınları, 2010. ÖZGÜDENLİ, Osman Gazi. Gazan Han ve Reformları, İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2009. PETRUSHEVSKY, I. P. “The Socio-Economic Condition of İran Under The İlkhans”, The Cambridge History of İran, 5: 483-537. Cambridge University Press, 1968. PÎRNİYA, Hasan ve AŞTİYANÎ, Abbas İkbal. Tarih-i İran ez Âğaz ta İnkıraz-ı Silsile-i Kacariyye, Tahran: Neşriyat-ı Heyyam, 1380hş. SPULER, Bertold. İran Moğolları, çev. Cemal Köprülü. Ankara: TTK Yayınları, 2011. ŞAHİN, Hanifi. İlhanlılar Döneminde Şiîlik, İstanbul: Ötüken Yayınları, 2010. ŞİRAZÎ, Zerkûb. Şîrâzname, tsh. İsmail Vaiz Cevadî. Tahran: İntişarat-ı Bünyad-ı Ferheng-i İran, 1350hş. ÜÇOK, Bahriye. İslam Devletlerinde Türk Naibeler ve Kadın Hükümdarlar, İstanbul, Bilge Kültür Sanat Yayınları, 2011.