İran’da Kadın Hareketleri: Beyaz Çarşamba Hareketi Örneği

Yıl 2021, , 205 - 234, 31.12.2021

Şeyma Merve Tandoğan

https://doi.org/10.33201/iranian.982222

Cited By: 2

Öz

İran’da 1979 yılında gerçekleşen İslâm Devrimi’nin ardından siyaset, ekonomi, hukuk gibi birçok alanın yanı sıra toplumsal yaşam da şeriat kuralları çerçevesinde düzenlenmiştir. Bu bağlamda kadınların kılık kıyafetleri, sahip oldukları haklar, yükümlülükleri ve sakınmaları gereken durumlar gibi konular yasalarda yer almıştır. Getirilen yasalarla birlikte kadınlar birçok açıdan kısıtlanmış, erkekler karşısında dezavantajlı konuma getirilmişlerdir. Toplumsal hayatta kadınlara yönelik olarak getirilen kısıtlamalar, muhafazakâr kesimler tarafından uygulanan baskılar ve örtünme zorunluluğu gibi zorunluluklar İranlı kadınlar arasında bir tepkinin oluşmasına neden olmuştur. İslâm Devrimi’nin ilk yıllarından günümüze kadar, bu tepkilerin kadın hareketleri şeklinde siyasilere yansıtıldığı örnekler yaşanmıştır. İran’daki kadın hareketlerinin ilk örneği, getirilen örtünme zorunluluğuna karşı devrimin ilk yılında gerçekleşmiştir. Zaman zaman konjonktürel gelişmeler nedeniyle sekteye uğrayan kadın hareketleri günümüze kadar varlığını sürdürmüştür. Bu çalışmada İran’daki kadın hareketleri, örtünme zorunluluğuna karşı 2017 yılında başlatılmış olan Beyaz Çarşamba Hareketi özelinde ele alınmıştır. Çalışmanın tarihsel arka planının anlaşılması amacıyla İran’da ortaya çıkan kadın hareketlerinin gelişimi genel hatlarıyla açıklanmıştır. Genel çerçevenin çizilmesinin ardından Beyaz Çarşamba Hareketi’nin ortaya çıkışı ve gelişimi ele alınmıştır. Ardından, Beyaz Çarşamba Hareketi’ne yönelik tepkiler ve yaklaşımlar ortaya koyulmuştur. Çalışmanın temel argümanı Beyaz Çarşamba Hareketi’nin kendisinden önceki kadın hareketlerine kıyasla ortaya çıkış şekli, eylem tarzı ve süreklilik gibi yönlerden farklı özelliklere sahip olduğudur.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal Hareketler, Kadın Hareketleri, İslami Feminizm, İran, Beyaz Çarşamba Hareketi

Women's Movements In Iran: The Case of White Wednesday Movement

Öz

After the Islamic Revolution that took place in Iran in 1979, in addition to many fields such as politics, economy and law, social life was also regulated within the framework of Sharia rules. In this context, issues such as women's dressing, their rights, obligations and situations they should avoid are included in the laws. With the introduction of laws, women were restricted in many ways and placed at a disadvantage against men. The restrictions imposed on women in social life, the pressures imposed by conservative segments and the compulsory hijab caused a reaction among Iranian women. From the early years of the Islamic Revolution to the present, there have been instances where these reactions were reflected on politicians in the form of women's movements. The first example of women's movements in Iran took place in the first year of the Revolution against the compulsory hijab. Women's movements, which were interrupted from time to time due to cyclical developments, have survived until today. In this study, women's movements in Iran are discussed in the context of the White Wednesday Movement, which was initiated in 2017 against the compulsory hijab. In order to understand the historical background of the study, the development of women's movements in Iran has been explained in general terms. After drawing the general framework, the emergence and development of the White Wednesday Movement has been discussed. Then, the reactions and approaches towards the White Wednesday Movement were presented. The main argument of the study is that compared to the women's movements before it, the White Wednesday Movement has different characteristics in terms of the way it emerged, style of action and continuity.

Anahtar Kelimeler

Social Movements, Women's Movements, Islamic Feminism, Iran, White Wednesday Movements

Kaynakça

• Afshar, H. (1996). Women and the politics of fundamentalism in Iran. İçinde H. Afshar (Ed.), Women and politics in the third world (s. 124-144). Routledge.
• Afshar, H. (1998). 'Disempowerment' and the politics of civil liberties for Iranian women. İçinde H. Afshar (Ed.), Women and empowerment (s. 117-133). Palgrave Macmillan.
• Assoudeh, E. ve D. J. Salazar. (2017). Movement structure in an authoritarian regime: a network analysis of the women’s and student movements in Iran. İçinde J. M. Mazzei (Ed.), Non-State violent actors and social movement organizations: influence, adaptation and change (s. 137-171). Emerald Publishing.
• Başar, U. (2020). İran’da İslami feminizm hareketi. İRAM, https://iramcenter.org/d_hbanaliz/iranda-islami-feminizm-hareketi.pdf
• Batrawy, A. (2017, Aralık 29). Iranian police in Tehran announce women who break Islamic dress codes no longer face arrest. Independent. https://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/irairan-police-tehran-women- rights-islamic-dress-code-arrests-police-hijab-hasan-rouhani-reform-a8132726.html
• BBC Türkçe. (2018, Şubat 2). İran'da 'başörtüsünü çıkarma' eylemleri: 29 kadın gözaltında. https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-42916446
• Carpenter, J. (2014, Mayıs 16). Iranian women shed hijabs for ‘Stealthy Freedoms’ Facebook page. Washington Post. https://www.washingtonpost.com/blogs/she-the- people/wp/2014/05/16/iranian-women-shed-hijabs-for-stealthy-freedoms-facebook-page/
• Center for Human Rights in Iran. (2018, Ocak 31). “Girls of Revolution St” protest ignites debate on Iran’s compulsory hijab. https://www.iranhumanrights.org/2018/01/girls- of-revolution-st-protest-ignites-debate-on-irans-compulsory-hijab/
• CNN Türk. (2013, Ekim 10). Ruhani’den ‘ahlak polisi’ açılımı. https://www.cnnturk.com/2013/dunya/10/10/ruhaniden-ahlak-polisi- acilimi/726707.0/index.html
• Dehghan, S. K. (2018, Ocak 29). Second woman arrested in Tehran for hijab protest. The Guardian. https://www.theguardian.com/world/2018/jan/29/second-woman-arrested- tehran-hijab-protest-iran
• Dehghan, S. K. (2018, Şubat 2). Tehran hijab protest: Iranian police arrest 29 women. The Guardian. https://www.theguardian.com/world/2018/feb/02/tehran-hijab-protest- iranian-police-arrest-29-women
• Demirel, A. (2017, Temmuz 5). İran’da kadınların Beyaz Çarşamba protestosu. Medyascope. https://medyascope.tv/2017/07/05/iranda-kadinlarin-beyaz-carsamba-protestosu/
• Deutsche Welle. (2018, Şubat 1). İranlı kadınların başörtüsü eylemi yayılıyor. https://www. dw.com/tr/iranlı-kadınların-başörtüsü-eylemi-yayılıyor/a-42398734
• Euronews. (2019, Temmuz 31). İranlı kadınlar 10 yıl hapis cezasına başlarını açarak meydan okuyor. https://tr.euronews.com/2019/07/31/iranli-kadinlar-10-yil-hapis-cezasina- baslarini-acarak-meydan-okuyor-sosyal-medya-video
• Gheytanchi, E. (2000). Chronology of events regarding women in Iran since the revolution of 1979: February 1979 - May 2000. Iran Chamber Society. https://www.iranchamber.com/society/articles/chronology_events_women_iran.php
• Ghoreishi, S. (2017). “My stealthy freedom” Facebook page: an opportunity for the Iranian eminist movement?. New Zealand Political Studies Association Conference. https://doi.org/10.13140/RG.2.2.17145.42084
• Hatam, N. (2017, Haziran 14). Why Iranian women are wearing white on Wednesdays. BBC. https://www.bbc.com/news/world-middle-east-40218711
• Hoodfar, H. (1999). The women's movement in Iran: women at the crossroads of secularization and Islamization. Iran Chamber Society.
• https://www.iranchamber.com/society/articles/women_secularization_islamization3.p hp
• Hürriyet. (2013, Eylül 14). İran’da kadın atlete izin verildi. https://www.hurriyet.com.tr/iranda-kadin-atlete-izin-verildi-24708648
• Iran International. (2019, Mayıs 28). The "Girl of Enghelab Street" was released from prison. https://iranintl.com/en/iran/girl-enghelab-street-was-released-prison
• Jayawardena, K. (1986). Feminism and nationalism in the third world. Zed Books.
• Kahraman, L. (2014). İranlı kadınların toplumsal ve siyasal profili. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 17(2), 72-120. https://doi.org/10.18490/sosars.379171
• Kamacı, Y. (2012, Ağustos 21). İran’da kadın olmak. Uluslararası Politika Akademisi. http://politikaakademisi.org/2012/08/21/iranda-kadin-olmak/
• Kaya, Ş. (2018). Kadın ve sosyal medya. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(2), 563-576. https://doi.org/10.21547/jss.363932
• Keddie, N. R. (1981). Roots of revolution: an interpretive history of modern Iran. Yale Univesity Press.
• Kian, A. (1997). Women and politics in post-Islamist Iran: the gender conscious drive to change. British Journal of Middle Eastern Studies, 24(1), 75-96. https://doi.org/10.1080/13530199708705639
• McEniry, W. (2018, Şubat 13). Iran’s hijab protests. Australian Institute of International Affairs. https://www.internationalaffairs.org.au/australianoutlook/protests-against- hijab-in-iran/
• Mir-Hosseini, Z. (2006, Haziran 16). Is time on Iranian women protesters’ side?. Merip. https://merip.org/2006/06/is-time-on-iranian-women-protesters-side/
• Moghadan, V. M. (2002). Islamic feminism and its discontents: toward a resolution of the debate. Signs, 27(4), 1135-1171. https://doi.org/10.1086/339639
• Moghissi, H. (1994). Populism and feminism in Iran. Palgrave Macmillan.
• Mojab, S. (2001). Theorizing the politics of ‘Islamic feminism’. Feminist Review, (69), 124- 146. https://doi.org/10.1080/0141778011007015 7
• Najmabadi, A. (1991). Hazards of modernity and morality: women, state and ideology in contemporary Iran. İçinde D. Kandiyoti (Ed.), Women, Islam and the state (s. 48-76). Macmillan.
• Oğuz, S. ve R. Çakır. (2000). Hatemi’nin İran’ı. İletişim Yayınları.
• Rostami-Povey, E. (2010). The Islamic sexual division of labour. İçinde M. Poya (Ed.), Women, work & Islamism (s. 61-76). Zed Books.
• Rostami-Povey, E. (2016). The women’s movement in its historical context. İçinde T. Povey ve E. Rostami-Povey (Ed.), Women, power and politics in 21st century Iran (s. 17-34). Routledge.
• Sanasarian, E. (1982). The women’s right movement in Iran: mutiny, appeasement and repression from 1900 to Khomeini. Praeger Publishers.
• Sancar, S. (2016). Din, siyaset ve kadın: İran devrimi. Nika Yayınevi.
• Sekmen, N. (2019). İslâm ve feminizm temelinde devrim sonrası İranlı kadınlar. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi.
• T24. (2018, Şubat 12). İran'daki protestoların simge ismi Masih Alinejad: hayatımıza dini müdahale istemiyoruz. https://t24.com.tr/haber/irandaki-protestolarin-simge-ismi- masih-alinejad-hayatimiza-dini-mudahale-istemiyoruz,557656
• Taşkın, Y. (2008). Devrim sonrası İran’da siyaset: aktörler, stratejiler ve gelecek. İ. Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, (39), 21-53. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iusiyasal/issue/597/6010
• Tulunay, Z. M. (2006). İran ve Mısır’da kadın hareketleri. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Türkiye Gazetesi. (2014, Haziran 22). İran’da kadınlara ilginç yasak!. https://www.turkiyegazetesi.com.tr/dunya/165565.aspx
• Woodsmall, R. F. (1960). Women and the new East. Middle East Institute.