Ayetullah Humeynî’nin 1980 Öncesi Söyleminde İran İslam İnkılâbı’nın Meşruiyet Temeli Olarak Siyonist Rejim Problemi

Yıl 2017, Cilt: 1 Sayı: 1, 52 - 83, 30.06.2017

Gürkan Biçen

Öz

İran İslam İnkılâbı’nın başarısı birçok sebebe bağlanabilir. Bunlardan biri de Siyonist İsrail rejiminin varlığı ve ona yüklenen anlamın İnkılab’ın lideri Ayetullah Humeyni tarafından Şah Muhammed Rıza Pehlevi’nin meşruiyet temelini zayıflatmak için kullanılmasıdır. Bu bakış açısıyla İnkılâp, Kudüs merkezli tarihin neticelerinden biridir. Kubbetüs Sahra’nın altında yer alan Temel Taşı sadece bir mabedin değil, üç semavi dinin bağlıları çevresinde gelişen olaylar zincirinin de temelini oluşturur. Anlam dünyaları ve olaylar birbirini üretmiş, Ayetullah Humeyni kutsalın kudretini sömürge düzeninin tahakkümünü kırmanın anahtarı olarak kullanmış ve bu yolla Şah’ın bütün eylem, savunma ve mazeretlerini geçersiz kılmıştır. Makale, süreçte rol alan aktörlere, birbiri içine geçen anlam dünyalarına ve Ayetullah Humeyni’nin bunları nasıl kullandığına tarihi kayıtları, bulguları ve tanıklıkları kullanmak suretiyle ışık tutmayı amaçlıyor. 

Anahtar Kelimeler

İran, Filistin, Kudüs, Siyonizm, Ayetullah Humeyni, Şah Muhammed Rıza Pehlevi

The Zionist Regime Problem as Iranian Revolution’s Legitimacy Source In Ayatollah Humeyni’s Discourse Before 1980s

Öz

Existence of Islamic Revolution of
Iran can be correlated with many factors. One of them is entity of Zionist
Israel regime and has been ascribed a meaning to it that it was used against
Shah Mohammad Reza Pahlaviby Ayatollah Khomeini who Leader of Revolutionfor
delegitimize him. From this point of view, Revolution is a consequent of
history which based on al-Quds. The Foundation Stone is not only a temple’s
base stone which under Dome of the Rock, rather a base of chain of events that
centred around devouts of three abrahamic religons. Semantic worlds and events
had formated each other, Ayatollah Khomeini had used power of holly as a key to
break hegomony of colonial system and thus he had invalidated all actions and
pleas of Shah. The article goals under favour of historical records, verities
and witnesses to bring light actors who had a part in period, telescopic
semantic worlds and how Ayatollah Khomeini used all of them.

Anahtar Kelimeler

Iran, Palestine, al-Quds, Zionism, Ayatollah Khomeini, Shah Mohammad Reza Pahlavi

Kaynakça

• Abit YAŞAROĞLU, Yahudilik ve Siyonizm Tarihi, İstanbul: Pınar Yayınları, 2013
• Avlonyalı Ekrem Bey, Osmanlı Arnavutluk’undan Anılar, Çev: Atilla Dirim, İstanbul: İletişim Yayınları, 2006
• Cafer ABDÜRREZZAK, Müslümanlar ve Filistin Meselesi, Çev: M. Murat Arısal, H. Uğur Polat, 2.Baskı, İstanbul: Objektif Yayınları, 1992
• Charles LİNDHOM, İslam Toplumlarında Gelenek ve Değişim, Çev: N. Çelik, N. Durmuş, Ş. Sakarya, 1.Baskı, İstanbul: Elips Yayınları, 2004
• Dücane CÜNDİOĞLU, Sözlü Kültür’den Yazılı Kültür’e Anlamın Tarihi, İstanbul: Tibyan Yayınları, 1997
• Edward SAİD, Şarkiyatçılık, Çev: Berna Ülner, 7.Baskı, İstanbul: Metis Yayınları, 2013
• Erol GÜNGÖR, Şahıslararası İhtilafların Çözümünde Lisanın Rolü, İstanbul: Ötüken Yayınları, 1998
• Ervand Abrahamian, Modern İran Tarihi, Çev: Dilek Şendil, 1.Baskı, İstanbul: İş Bankası Yayınları, 2009
• Fahir ARMAOĞLU, 20.Yüzyıl Siyasi Tarihi -1914-1995-, 1.Baskı, İstanbul: Timaş Yayınları, 2014
• Gene W. GARTHWATE, İran Tarihi/ Pers İmparatorluğundan Günümüze, Çev: Fethi Aytuna, İstanbul: İnkılap Yayınları, 2011
• Ghada Hashem TALHAMİ, Diplomacy of the Kurdish territorial nation, International Journal of Contemporary Iraqi Studies, Volume 7, Number 1
• Hamit Bozarslan, Ortadoğu: Bir Şiddet Tarihi, 3.Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları, 2014
• Henry KISSENGER, Diplomasi, Çev: İbrahim H. Kurt, 6.Baskı, İstanbul: İş Bankası Yayınları, 2007
• Işıl Işık BOSTANCI, XIX.Yüzyılda Filistin, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dali, Elazığ, 2006
• İmam Humeyni Açısından Filistin, Çev: Kadri Çelik, 1.Baskı, İstanbul: İhsan Yayınları, tarihsiz
• Jaques ATTALI, 1492, Çev: Mehmet Ali Kılıçbay, 2.Baskı, İstanbul: İmge Kitabevi, 1999
• Nazgul SULTANOVA, İsrail’in Siyasi Yapısındaki Rus Yahudilerinin Rolü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Orta Doğu Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul, 2011
• Nial FERGUSON, İmparatorluk –Britanya’nın Modern Dünyayı Biçimlendirişi-, Çev: Nurettin Elhüseyni, 2.Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2013
• Peter MANSFIELD, Ortadoğu Tarihi, çev: Ümit Hüsrev Yolsal, İstanbul: Say Yayınları, 2012
• Rabi Benjamin BLECH, Nedenleri ve Niçinleriyle Yahudilik, Çev: Estreya Seval Vali, 2.Baskı, İstanbul: Gözlem Yayıncılık, 2003
• Roger GARAUDY, İlahi Mesajlar Toprağı Filistin, Çev: Cemal Aydın, 1.Baskı, İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı, 2011
• Roger GARAUDY, İsrail Mitler ve Terör, Çev: Cemal Aydın, 7.Baskı, İstanbul: Pınar Yayınları, 2005
• Roy MOTTAHEDEH, Peygamberin Hırkası –İran’da Din ve Politika Bilgi ve Güç-, Çev: Ruşen Sezer, 1.Baskı, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2003
• Qyestein NORENG, Ham Güç –Petrol Politikaları ve Pazarı-,Çev: Nurgül Durmuş, 1.Baskı, İstanbul: Elips Yayınları, 2004
• Salime Leyla GÜRKAN, Ana Hatlarıyla Yahudilik, İstanbul: İSAM Yayınları, 2014
• S.D. GOITEN, Yahudiler ve Araplar –Çağlar Boyu İlişkiler-, Çev: Nuh Arslantaş, Emine Buket Sağlam, 2.Baskı, İstanbul: İz Yayıncılık, 2011
• Simon Sebag MONTEFİORE, Kudüs –Bir Şehrin Biyografisi-, Çev: Cem Demirkan, 1.Baskı, İstanbul: Pegasus Yayınları, 2016
• Şahruh AHAVİ, İran’da Din ve Siyaset – Pehlevi Devrinde Ulema Devlet İlişkileri-, İstanbul: Yöneliş Yayınları, 1990
• Tayyar ARI, Geçmişten Günümüze Orta Doğu, Siyaset, Savaş ve Diplomasi, Bursa: Dora Yayınları, 2014
• Yves LACOSTE, Büyük Oyunu Anlamak, Çev: İsmet Akça, 1.Baskı, İstanbul: NTV Yayınları, 2007
• Richard HOLBROOKE, Washington's Battle Over Israel's Birth, washingtonpost.com, 07.05.2008
• The Last Shah - Iran History - BBC Documentary (youtube.com)