İran’da Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları: Ekonomik Müşevvikler ve Kurumsal Kısıtlar

Yıl 2017, Cilt: 1 Sayı: 2, 59 - 92, 30.12.2017

EMRE Saygın

https://doi.org/10.33201/iranian.382147

Öz

Bu çalışmada; ideoloji-baskın, sosyal tansiyonu
yüksek ve rant-odaklı bir ekonomi örneği olarak İran’da, ekonomik çeşitliliğin
sağlanmasına ve öncelikli sektörlerin büyümesine olumlu katkı sağlaması
beklenen doğrudan yabancı sermaye yatırımlarını cezbetmesi muhtemel faktörlerin
mevcut durumunun tespit edilmesi hedeflenmiştir. Bu bağlamda, Devrim’den
günümüze İran’da makroekonomik göstergelerin gelişimi, yerel unsurların
ekonomik yapıya etkileri, kurumsal kalite düzeyi ve yatırım ikliminin görünümü
ele alınmıştır. Sonuç olarak, büyük nüfusu, gelişime açık piyasa yapısı,
stratejik coğrafi konumu, doğal kaynak zenginliği gibi ekonomik müşevviklere
rağmen İran’ın, dışlayıcı politik ve sosyal kurumları nedeniyle potansiyelinin
oldukça altında doğrudan yabancı sermaye akımına ev sahipliği yapmak durumunda
kaldığı anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İran, Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları, Kurumlar, Yatırım İklimi

Foreign Direct Investments in Iran: Economic Incentives and Institutional Barriers

Öz

In this study, it was aimed to determine the current
situation of the factors that are likely to attract FDI, which is expected to
provide economic diversity and contribute positively to the growth of the
priority sectors in Iran as an example of ideology-raid, social tension and
rant-focussed economy. In this context, the development of macroeconomic
indicators, the effects of local factors on the economic structure, the
institutional quality level and the appearance of the investment climate are
discussed from the Revolution to nowadays in Iran. As a result, it has been
understood that despite the economic incentives such as large population,
developing open market structure, strategic geographical location and natural
resource richness; Iran has to host a foreign direct investment flows well
below its potential due to the exclusionary political and social institutions
of Iran.

Anahtar Kelimeler

Iran, Foreign Direct Investment, Institutions, Investment Climate

Kaynakça

• Acemoğlu, D. ve J. A. Robinson (2013). Ulusların Düşüşü - Güç, Zenginlik ve Yoksulluğun Kökenleri, 1. Baskı, Çev: F. R. Velioğlu. İstanbul: Doğan Kitap.
• Ahmed K. ve Diğerleri (2016). “Dynamics between Economic Growth, Labor, Capital and Natural Resource Abundance in Iran: An Application of the Combined Cointegration Approach”, Resources Policy, Sayı: 49, ss.213-21.
• Arı, T. (1999). 2000’li Yıllarda Basra Körfezinde Güç Dengesi, 4. Baskı, İstanbul: Alfa Basım.
• Aslan, H. K. (2016). İran’ın Orta Asya Politikası (1991-2016), İRAM Analiz.
• Aslan, M. (2016). İran’da Enflasyon Sorunu, İRAM Analiz, No: 1.
• Azzimonti, M. ve P. G. Sarte (2007). “Barriers to Foreign Direct Investment under Political Instability”, Economic Quarterly, Cilt: 93, Sayı: 3, s.287-315.
• Baykal, M. (2014). Hukuksal ve Kurumsal Bağlamda Amerika Birleşik Devletleri ve Türkiye’de Doğrudan Yabancı Yatırımlar, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• Berber, S (2013). “İran’ın Ekonomi Politikası, Yaptırımların Etkisi ve İkilemler”, Bilge Strateji, Cilt: 5, Sayı: 9, ss.61-84.
• Brunetti, A. (1997). “Political Variables in Cross - Contry Growth Analysis”, Journal of Economic Surveys, Cilt: 11, Sayı: 2, s.163-90.
• Bulutoğlu, K. (1970). 100 Soruda Türkiye’de Yabancı Sermaye, İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Cohen, S. D. (2007). Multinational Corporations and Foreign Direct Investment: Avoiding, Simplicity, Embracing Complexity, New York: Oxford University Press.
• Comperative Constitution Project (2017). Iran's Constitution of 1979 with Amendments through 1989, Oxford University ve Hein Online, http://www.constituteproject.org, (23.11.2017).
• Cömert, F. (1998). “Yabancı Sermayenin Dünü, Bugünü ve Geleceği”, Hazine Dergisi, Sayı: 12, s.1-25.
• Çetin, T. (2012). “Yeni Kurumsal İktisat”, Sosyoloji Konferansları, No: 45, ss.43-73.
• Dunning, J. H. (1992). Multinational Enterprises and the Global Economy, MA: Addison Wesley.
• Dünya Bankası (2017). Doing Business - Measuring Business Regulations, http://www.doing business.org/Reforms/Overview/Economy/iran, (Erişim: 22.10.2017).
• Dünya Bankası (2017). World Development Indicators 2017.
• Dünya Bankası (2017). Privatization Database (1990-2008), http://data.worldbank.org/data-catalog/privatization-database, çevrimiçi veritabanı (Erişim: 22.10.2017).
• Dünya Bankası (2017). World Development Indicators, http://databank.worldbank.org/data/re ports.aspx?source=World-Development-Indicators, çevrimiçi veritabanı (Erişim: 22.10.2017).
• Dünya Bankası (2017). World Governance Indicators 1996-2016, http://info.worldbank.org/g overnance/wgi/#home, çevrimiçi veritabanı (Erişim: 22.10.2017).
• Dünya Bankası ve Uluslararası Finans Kurumu (2016), Doing Business 2016 - Measuring Regulatory Quality and Efficiency.
• Dünya Ticaret Örgütü (2017). Trade Profiles 2017.
• Financial Tribune (2017). “Iran 2nd Biggest FDI Destination in MENA”, https://financialtribune.com.articles/domestic-economy/65339/iran-2nd-biggest-fdi-destination-in-mena, (Erişim: 13.10.2017).
• Fraser Enstitüsü (2016). Economic Freedom of the World 2016 Annual Report.
• Freedom House (2016). Freedom in the World 2016.
• Freedom House (2016). Freedom on the Net 2016.
• Freedom House (2016). Freedom of the Press 2016.
• Heritage Vakfı (2017). 2017 Index of Economic Freedom.
• İnat, K. ve Diğerleri (2016). İran - Suudi Arabistan Rekabetinin Bölgesel Etkileri, SETA Analiz, Sayı: 148.
• Karamelikli, K. ve N. Alizadeh (2017). “İran İslami Bankacılık Sistemi Üzerine Bir Değerlendirme”, Bankacılık ve Sigortacılık Araştırmaları Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 11, ss.36-58.
• Kasper, W. ve M. E. Streit (1998). Institutional Economics: Social Order and Public Policy, Cheltenham: Edward Elgar Publishing.
• Katouzian, H. ve H. Şahidi (2011). “21. Yüzyılda İran - Siyaset, Ekonomi ve Çatışma”, 21.Yüzyılda İran, Çev: P. Güven, Ankara: Sitare Yayınları, ss.25-39.
• Kegley, C. W. ve S. L. Blanton (2015). Dünya Siyaset, - Yönelim ve Dönüşüm, Çev: H. A. Gessler, Sakarya: Sakarya Üniversitesi Kültür Yayınları.
• Koç, M. ve S. Afacan (2016). İran’da Değişimin Dinamikleri, İRAM Perspektif, No: 1.
• Mahdavy, H. (1970). “The Patterns and Problems of Economic Development in Rentier States: The Case of Iran”, Der: M. A. Cook (Ed.), Studies in the Economic History of the Middle East-From the Rise of Islam to the Present Day, Oxford: Oxford University Press, ss.428-67.
• Mucuk, M. (2011). Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları - Teori ve Türkiye Uygulaması, Konya: Çizgi Kitabevi.
• North, D. C. (2002). Kurumlar, Kurumsal Değişim ve Ekonomik Performans, Çev: G. Ç. Güven, İstanbul: Sabancı Üniversitesi Yayınlan.
• Organization for Investment, Economic and Technical Assistance of Iran (2017). Why Iran, http://www.investiniran.ir/en/whyiran1, (03.11.2017).
• Pierce, C. (2008), Corporate Governance in the Middle East and North Africa, London: GMB Publishing.
• Samuelson, P. A. (1973). İktisat, Çev: Demir Demirgil, Gözden Geçirilmiş İlaveli Yeni Bası, İstanbul: Menteş Kitabevi.
• Saygılıoğlu, N. ve S. Arı (2002). Etkin Devlet - Kurumsal Bir Tasarı ve Politika Önerisi, İstanbul: Sabancı Üniversitesi Yayınları.
• Saygın, E. (2017). Ortadoğu’da Kalkınmanın Finansmanı-Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ve Kurumlar, İstanbul: Pınar Yayınları.
• Seyidoğlu, H. (2001a). Uluslararası Finans, 3. Baskı, İstanbul: Güzem Yayınları.
• Seyidoğlu, H. (2001b). Uluslararası İktisat-Teori, Politika ve Uygulama, 14. Baskı, İstanbul: Güzem Yayınları.
• Uluslararası Mülkiyet Hakları Birliği (2016). International Property Rights Index 2016.
• Veblen, T. B. (1994). The Theory of Leisure Class, Dover Thrift Editions, Canada: General Publishing Company.
• Yanar, R. (2015). “İki Ateş Arasında İran Ekonomisi”, Ortadoğu Analiz, Cilt: 7, Sayı: 67, ss.90-3.
• Yeğin, A. (2013). İran Siyasetini Anlama Kılavuzu, SETA Rapor, No: 23.