Tebrizli Şair Kerim Meşruteçi Sönmez ve “İsa’nın Son Şamı”: Hayatı, Fikrî ve Edebî Kişiliği

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 1, 39 - 64, 30.06.2020

Merve Erşahin

https://doi.org/10.33201/iranian.724500

Cited By: 1

Öz

İran’da doğmuş ve yetişmiş olan Kerim Meşruteçi (Sönmez), 20. yüzyılın İran’ında değişen toplum düzeninin içerisinde yaşamış ve yazdığı şiirlerinde birey ve halk sorunlarına değinmiştir. Özellikle İran’da yaşayan Azerbaycan Türklerinin 1979 İran İslam Devrimi sonrası bürokratik ve toplumsal sorunlarına ayna tutmuştur. Sönmez sanatı aracılığıyla fikrî mücadelenin bir parçası olarak edebî alanda toplum adına kendisini ifade etmiştir. İsa’nın Son Şamı, şairin diğer eserleri gibi İran Devrim’i sonrası gelen dildeki kısmi serbestlikle Arap harfli olarak Azerbaycan Türkçesinde kaleme alınmıştır. Verdiği eserleri, günümüze çok daha yakın bir zamanda gün yüzüne çıkmış ve okurla buluşabilmiştir. Onun şair olarak tanınmasında rol oynayan ve edebî sahada yankı bulmasını sağlayan İsa’nın Son Şamı adlı eserinin anlam evreni üzerinden hareketle okura yeni pencereler açılmaya çalışılacak; devrim zamanı ve sonrasının halk üzerindeki etkileri ve şairin bu dönemle şekillenen düşünce hayatından kalemine yansımaları üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kerim Meşruteçi, İsa'nın Son Şamı (Akşam Yemeği), L. Da Vinci, İran Türkleri, Azerbaycan

Tabriz Poet Kerim Meşruteçi Sönmez and “Last Supper of Jesus”:His Life, Intellectual and Literary Personality

Öz

Karim Mashrutachi (Sönmez), who was born and raised in Iran, lived in the changing social order of the 20th century in Iran, and touched upon the individual and public problems in his poems. In particular, it mirrored the burocratic and social problems of the Azerbaijan Turks living in Iran after the Iran Islamic Revolution of 1979Sonmez expressed himself in the name of society in the literary field as part of the intellectual struggle through his art. Like the other works of the poet, the Last Damascus of Jesus was written in Azerbaijani Turkish with partial freedom in the language following the Iranian Revolution. However, his works came to the surface much more recently and met with the reader. New windows will be opened to the reader through the meaning universe of Last Supper of Jesus, which plays a role in his recognition as a poet and allows him to find an echo in the literary field; The effects of the time and the post-revolution on the people and the reflections of the poet from his thought life shaped by this period will be emphasized.

Anahtar Kelimeler

Karim Mashrutachi, Last Supper of Jesus, L. da Vinci, Iranian Turks, Azerbaijan

Kaynakça

• AYDOĞAN, Yaşar,“Azerbaycan-Türkiye Türkçesi Büyük Sözlük 1-2”, (İstanbul: 1999)
• ÇAKMAK,C., “Herakleitos Fragmanlar”, Kabalcı, Kasım 2009, 116. fragman.
• EMİROV, Sabir, Bu Kervanın Yolu Güney’edir, Bakü, Nurlan Y. , 2007, s.22.
• GENCELİ, Sabahi, “Kerim Meşruteçi Sönmez’in Yaratıcılığı”, Dünya Neşriyatı, Tahran, 1359.
• G. E. W. Hegel, “Lord ship and Bondage” İng.Trc: J. B. Baillie, New York, 1967.
• GÖKDAĞ, Bilgehan A. & HEYET, M. Rıza, “İran Türklerinde Kimlik Meselesi”, Bilig No. 30 (Yaz 2004) s. 57-58.
• HEYET, M. Rıza, “Bıçak ve Kalem Üstadı Cevat Heyet” (Son Erişim: 12.04.2020) https://www.turkyurdu.com.tr/yazar-yazi.php?id=320
• HEYET, M. Rıza, Üstât K. Meşruteçi Sönmez’den Yeni Armağanlar, Ankara: Varlık Dergisi, İkinci Dönem, Yıl: 2, Sayı: 5-6, Kış 2016, s. 65-71.
• HÜMMÉTOVA, Xuraman, “İsa’nın Son Şamı”, Azérbaycan Edebiyyatşünaslığı Problemléri, Bakü, 1993.
• HÜMMÉTOVA, Xuraman, Cenuptan Sözler, Bakü, Yazıcı Yayınları, 1987.
• İBRAHİMOV, Mirza, “Ümit ve Keder Poeziyası”, Azerbaycan, 1988, №4, s. 136.
• İran Anayasası, Farsça: قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران, “Kanun-i Esasi Cumhuriye İslami İran”, (Tahran: İran Kültür Bakanlığı Yayınları, 1991) s. 26-27.
• KAFKASYALI, Ali, (2002), “İran Türk Edebiyatı Antolojisi”, Atatürk Üniversitesi Yayınları, c. 3-6, Erzurum.
• KAPLAN, Mehmet, “Şiir Tahlilleri”, İstanbul, 1975, s. 5
• KARAAKUŞ, Rahmi, “Neden Üzerine Düşünme”, Beytülhikme An International Journal of Philosophy,Vol 1, Issue 1, June 2011.
• KESREVÎ , Ahmet, Tarih-i Meşrutiyet-i İran (Tahran: 1356, Emir Kebir Yay.) s. 223
• KOÇ, Mehmet Akif, “Modernleşme Sürecinde ‘İran Milliyetçiliği’ Yanlısı Tebrizli Bir Aydın: Ahmed Kesrevî- Hayatı, Şahsiyeti, Dünya Görüşü, Mücadelesi ve Eserleri”, Kadim Akademi SBD, C. 3, Sa. 2, Aralık 2019, s. 122-123.
• MEHDİBEYOVA, Mahmizer“Kerim Meşruteçi Sönmez ve onun “Şeh muncuğu” kitabı hakkında birkaç söz”, Bakü, “Elm”, 2003.
• MEHDİBEYOVA, Mahmizer, “Vatan, Millet ve Edebiyat Sevdalısı: Kerim Meşruteçi Sönmez”, 525. Gazete, Temmuz, 2018
• NESİBLİ, Nesib, “Azerbaycan’da Kimlik Sorunu”, (Bakü: Ay-Ulduz Yay.), s. 154-155
• SÖNMEZ, Kerim Meşruteçi, “İsanın Son Şamı”, Tebriz, 2006
• SÖNMEZ, Kerim Meşruteçi, Qaranquş Yazı Gözler, Bakü, Yazıcı Yayınları, 1989.