THE EFFECTS OF THE CHICKS OF SULTAN MELIKSHAH, THE RULER OF THE GREAT SELJUK STATE, ON STATE ADMINISTRATION

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 12, 81 - 99, 27.06.2024

Habibe Ceren Dağdeviren

Öz

One of the most important states that the Turks have established throughout history is undoubtedly the Great Seljuk State. The process of the Seljuks establishing a state in Khorasan covers a period of about a century. It is understood that during this long period, they were struggling to exist with the men and women of the Seljuk society. There is no doubt that women have contributed to the establishment of the state, its rise and the shaping of political events. Women, who took part in every stage of the struggle until the Great Seljuk State was established, fulfilled every task assigned to them with great responsibility after the state was established. During the reign of Sultan Melikshah, the Great Seljuk State experienced its widest and most magnificent period. So much so that the three daughters of Sultan Melikshah, both with their struggles among themselves, their responsibilities in political life, and the impact of the Decrees they make on the state administration are quite remarkable. In our study, Sultan Melikshah's wives Zübeyde Hatun, Terken Hatun and Seferiye Hatun's effects on both Sultan Melikshah's life as well as their effects on the administration of the Great Seljuk State will be mentioned.

Anahtar Kelimeler

The Great Seljuk State, Sultan Meliksah, Hatun

BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ HÜKÜMDARI SULTAN MELİKŞAH’IN HATUNLARININ DEVLET YÖNETİMİNDEKİ ETKİLERİ

Öz

Türklerin tarih boyunca kurdukları devletlerin en önemlilerinden biri hiç şüphesiz Büyük Selçuklu Devleti’dir. Selçukluların Horasan’da bir devlet kurma süreci yaklaşık yüzyıllık bir dönemi içine alır. Bu uzun süreçte Selçuklu toplumunun erkeğiyle kadınıyla var olma mücadelesi verdikleri anlaşılmaktadır. Devletin kurulmasında, yükselmesinde ve siyasi olayların şekillenmesinde muhakkak ki kadınların katkıları vardır. Büyük Selçuklu Devleti kuruluncaya kadar verilen mücadelenin her aşamasında yer alan kadınlar, devlet kurulduktan sonra da, büyük bir sorumlulukla üzerlerine düşen her görevi yerine getirmiştir. Sultan Melikşah döneminde Büyük Selçuklu Devleti en geniş ve en görkemli dönemini yaşadı. Öyle ki Sultan Melikşah’ın üç hatunu, gerek kendi aralarındaki mücadelelerle gerekse siyasi hayattaki sorumlulukları ve aldıkları kararlar devlet yönetimine etkileri oldukça dikkat çekicidir. Çalışmamızda Sultan Melikşah’ın hatunları Zübeyde Hatun, Terken Hatun ve Seferiye Hatun’un gerek Sultan Melikşah’ın hayatındaki etkilerinin yanı sıra Büyük Selçuklu Devleti’nin yönetimindeki etkilerinden bahsedilecektir.

Anahtar Kelimeler

Büyük Selçuklu Devleti, Sultan Melikşah, Hatun

Kaynakça

• ABDURRAHMANİBNÜ’L CEVZÎ, El-muntazam Fî Târîhî’l-ümem’de Sel-çuklular (H.430-485=1038-1092), Çev: Ali Sevim, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2014.
• AHMED B. MAHMUD, Selçuk-nâme, Haz: Erdoğan Merçil, İstanbul, Ker-van Kitapçılık, 1977.
• ALİ EL HÜSEYNİ, Ahbar’d-Devle es-Selçukıyye, Çev: Necati Lügal, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1943.
• Azîmi Tarihi Selçuklular Dönemiyle İlgili Bölümler (H. 430-538=1038/1039-1143/1144), Çev: Ali Sevim, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2006.
• CAN, Sevim, “Büyük Selçuklu Devleti’nde Siyasi Gücün Kadınları Tarafından Kullanılması (Toplumsal Cinsiyet Bakış Açısıyla Büyük Selçuklu Tari-hi)”, Ortaçağda Kadın, Ed: Altan Çetin, Ankara, Lotus Yayınevi, 2011, ss.395-419.
• EBÛ’L-FARAC, Abû’l-Farac Tarihi, (Suryanca’dan İngilizce’ye Çev: Ernest A. Wallis Budge, İngilizce’den Türkçe’ye Çev: Ömer Rıza Doğrul), c. ı, Ankara, 1987.
• GÜNDÜZ, Ahmet, “Tarihi Süreç İçerisinde Türk Toplumunda ve Devletle-ri’nde Kadının Yeri ve Önemi”, The Journal of Academic Social Scien-ce Studies, cilt 5, sayı 5, 2012, ss. 129-148.
• GÜRTAŞ DÜNDAR, Derya, “Orta Çağ’ın Müslüman Kadın Yöneticileri ve Terkenler”, Tarihte, Kültürde ve Ekonomide Türk Kadınına Biçilen Yöneticilik Rolü, Ed: Aylin Dilek, Çanakkale, Pardigma Akademi, 2022.
• HAMDULLAH MÜSTEVFİ-KAZVİNİ, Târîh-i Güzîde (Zikr-i Pâdişâhân-i Selçukiyân), Ed: Erkan Göksu, İstanbul, Bilge Kültür Sanat Yayınları, 2015.
• İBN KALANİSİ, Şam Tarihi ve Zeyl I. ve II. Haçlı Seferleri Dönemi, Çev: Onur Özatağ, Ankara, Türkiye İş Bankası Yayınları, 2015.
• İBNÜ’L-ADİM, Zübdetü’l-Haleb Min Târîhi Haleb’de Selçuklular (1055-1127), Çev: Ali Sevim, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2014.
• İBNÜ’L ESİR, El Kâmil Fi’t-Tarih Tercümesi, c. x, Çev: Abdülkerim Özaydın, İstanbul, Bahar Yayınları, 1991.
• İBNÜ’L-VERDİ, Bir OrtaçağŞairinin Kaleminden Selçuklular, Çev: Mustafa Alican, İstanbul, Kronik Kitap, 2019.
• KAFESOĞLU, İbrahim, Büyük Selçuklu İmparatoru Sultan Melikşah, İstanbul, Milli Eğitim Basımevi, 1973.
• KİTAPÇI, Zekeriya, Abbasi Hilafetinde Türk Hatunları Selçuklu Sultanları, Konya, Selçuk Üniversitesi Basımevi, 1994.
• KİTAPÇI, Zekeriya, Ortadoğu ve Eski Hilafet Ülkelerinde Aristokrat Türk ve Selçuklu Hatunları, Konya, Yedi Kubbe Yayınları, 2014.
• KUŞÇU, Ayşe Dudu, “Selçuklu Devlet Yönetimde Kadının Yeri ve Altuncan Hatun Örneği”, Selçuklu Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, sayı 1, 2016, ss.173-191.
• MERÇİL, Erdoğan, İlk Müslüman Türk Devletleri, Ankara, Türk Tarih Kuru-mu Yayınları, 2006.
• MUHAMMED bİN HAVENDŞAH BİN MAHMUD MİRHAND, Ravza-tu’s-Safâ fi Sîreti’l-Enbiyâ ve’l-Mülûk ve’l-Hulefâ (Tabaka-i Selçûkiyye), Çev: Erkan Göksu, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2015.
• MÜNECCİMBAŞI AHMED B. LÜTFULLAH, Câmiu’d-düvel Selçuklular Tarihi I, Horasan-Irak, Kirman ve Suriye Selçukluları, Haz: Ali Öngül, İstanbul, Kabalcı Yayınları, 2017.
• NİZAMÜL-MÜLK, Siyâset-Nâme, Haz: Mehmet Altay Köymen, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1999.
• ORUÇ, Zuriye, “Sultan Melikşah’ın Eşlerinden Çağrı Bey’in Torunu Zübeyde Hâtun”, Tarih İncelemeleri Dergisi, cilt xxxvı, sayı 1, 2021, ss.317-334.
• ORUÇ, Zuriye, “Câriye Kökenli Bir Selçuklu Hâtunu: Sultan Melikşah’ın Eşle-rinden Tâceddîn Seferiyye Hâtun”, Gazi Akademik Bakış, cilt xv, sayı 30, 2022, ss.137-155.
• ÖZAYDIN, Abülkerim, Sultan Muhammed Tapar Devri Selçuklu Tarihi, An-kara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1990.
• ÖZGÜDENLİ, Osman Gazi, “Büyük Selçuklu Devleti’nin Kuruluşu”, Selçuklu Tarihi El Kitabı, Ed: Refik Turan, Ankara, Grafiker Yayınları, 2016, ss. 39-56.
• ÖZGÜDENLİ, Osman Gazi, “Selçukluların Kökeni”, Selçuklu Tarihi El Kita-bı, Ed: Refik Turan, Ankara, Grafiker Yayınları, 2016, ss. 19-38.
• SIBTİBNÜ’L-CEVZİ, Mir’âtü’z-zamân Fî Târîhî’l Âyân’da Selçuklular, Çev: Ali Sevim, Ankara, Türk Tarih KurumuYayınları, 2011.
• TURAN, Osman, Selçuklular Tarihi ve Türk-İslam Medeniyeti, İstanbul, Ötü-ken Yayınları, 2008.
• URFALI MATEOS, Urfalı Mateos Vekayinamesi (952-1136) ve Papaz Gri-gor’un Zeyli (1136-1162), Çev: Hrant D. Andreasyan, 3. Baskı, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2000.
• USTA, Aydın, “Selçuklularda Kadın”, Tarih Boyunca Türk Kadını, Ed: Bedret-tin Dalan, İstanbul, Yeditepe Üniversitesi Yayınevi, 2019, ss. 107-133.