BELT AND ITS USAGE IN THE MEDIEVAL MONGOLS

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 12, 65 - 80, 27.06.2024

Derya Coşkun

Öz

Tarihsel sürecine bakıldığında bir aksesuar olarak kullanılmaya başlanan kemer, hemen hemen her dilde kendine yer edinmiş ve farklı isimlerle anılmak suretiyle yüzyıllar boyunca önemli bir giyim parçası olarak kullanılagelmiştir. Giysilerdeki zarafetin tamamlayıcısı olan bu unsur, bulunduğu yöre ve coğrafî koşullara göre şekil almış bu nedenle de farklı kültürlerde farklı kimliklerle kendine yer edinmiştir. Genellikle kalın bir yapıda beli saracak şekilde bele dolanarak kullanılan bu aksesuarın bağlamalı ve önden toka vasıtasıyla tutturulabilen farklı birçok şekli bulunmaktadır. Sadece kıyafetlerin daha kolay bir şekilde kullanılabilir olmasını sağlamakla kalmayıp ortaya çıkıp şekil aldığı kültür hakkında da birçok ipucu verdiği bilinen bir gerçektir. Kültürel değerleri çerçevesinde kemere önem veren toplumlardan biri de hiç şüphesiz Moğollardır. Hayvan üslubu ile zenginleştirilen kemerlerin genel yapı malzemeleri kişinin statü ve zenginliğine bağlı olarak altın, gümüş, deri ve ipek çerçevesinde değişim göstermektedir. Sürekli değişen ve gelişen toplumlar arasında etkileşimler sonucunda farklılaşan kemerler, gerek Moğol erkeği gerekse Moğol kadını için farklı anlamlar ölçüsünde değer taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Belt, Art, Mongol, Clothing, Culture

Kaynakça

• AKKUŞ, Mustafa, Moğollarda Din ve Siyaset: İlhanlı Hanlarının Dini Kişiliği ve Uygulamaları, Çizgi Kitabevi Yayınları, Konya 2020.
• ALİNGE, Curt, Moğol Kanunları, Çev. Coşkun Üçok, Sevinç Matbaası, Anka-ra 1967.
• ALLSEN T. T. “Population Movements in Mongol Eurasia”. Nomads as Agents of Cultural Change. Reuven Amitai, Michal Biran (Ed)., Univer-sity of Hawai’i Press, Honolulu 2014.
• BERBER, Oktay, “13. Yüzyılda Moğolların Diplomasi Anlayışı Üzerine Bazı Notlar”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19/2, 2018, ss. 83-104.
• Bolşoy Turetsko-Russkiy i Russko-Turetskoy Slovar, Sostaviteli Bogaçanskaya N. N.- Torgoşova A. S., Dom Slavyanskoy Knigi, Moskva 2009.
• CLEAVES, F. W., “The Sino-Mongolian Inscription of 1362 in Memory of Prince Hindu”, Harvard Journal of Asiatic Studies, cilt 12, sayı 1/2, 1949, ss. 1-133.
• CONLAN, T. D., In Little Need of Divine Intervention (Takezaki Suenaga’s Scrolls of the Mongol Invasions of Japan), Cornell University East Asia Program, New York 2001.
• CÜVEYNÎ, Atȃ Melik, Tȃrȋh-i Cihȃngüşȃ, Çev. Mürsel Öztürk, TTK Yayınla-rı, Ankara 2013.
• D’OHSSON, A. C., Moğol Tarihi: Denizler İmparatoru Cengiz. Çev. Bahadır Apaydın, Nesnel Yayınları, İstanbul 2008.
• GORELİK, M. V., “Ranniy Mongol’skiy Dospeh (IX-Pervaya Polovina XIV v.)”, Arheologiya, Etnografiya i Antropologiya Mongolii, A. P. Derev-yanko, Ş. Natsagdorj (Ed.), İzdatel’stvo “Nauka” Sibirskoe Otdelenie, Novosibirsk 1987.
• HAENİSCH, Eric, Wörterbuch zu Manghol un Niuca Tobca’an (Yüan-cha’o Pi-shi) Geheime Geschichte Der Mongolen, Otto Harrassowitz, Leipzig 1939.
• HARTOG, Leo De, Cengiz Han Dünyanın Fatihi. Çev. Serkan Uzun, Dost Kitabevi, Ankara 2003.
• JACKSON, P.- Morgan, D., The Mission of Friar William of Rubruck: His journey to the court of the Great Khan Möngke 1253-1255, Hakluyt Society, London 1990.
• KANAR, Mehmet, Farsça-Türkçe Sözlük, Say Yayınları, İstanbul 2010.
• KAŞGARLI MAHMÛD, Divan-ü Lûgat-it-Türk. Çev. Serap Tuba Yurteser-Seçkin Erdi, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2007.
• KOCA, Salim, “Eski Türklerde Sosyal ve Ekonomik Hayat”, Türkler Ansiklopedisi, c. III, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002.
• LAMB, Harold, Moğolların Efendisi Cengiz Han, Çev. A. G. Bozkurt, İlgi Kültür Sanat Yayınları, İstanbul 2010.
• LESSİNG, F. D. (2003). Moğolca-Türkçe Sözlük, c. I, Ankara: Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları.
• LİAN, Song 宋濂, Yuanshi 元史, ed. Yang Jialuo 楊家駱, Zhonghua Shuju 中華書局, Beijing 北京 1976. MANGHOL-UN NÎUÇA TOBÇA’AN, Moğolların Gizli Tarihi I, Çev. Ah-met Temir, TTK Yayınları, Ankara 2010.
• MUTÇALI, Serdar Arapça-Türkçe Sözlük, Dağarcık Yayınları, İstanbul 2007.
• ÖGEL, Bahaeddin, Türk Kültür Tarihine Giriş Türklerde Köy ve Şehir Hayatı (Göktürklerden Osmanlılara), c. 5, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1991.
• ÖZDEMİR, Melda, “Gerede İlçesinde Deri Kemer Yapımı”, Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Bahar, 2016, ss. 271-292.
• POLO, Marco, Marko Polo Seyahatnamesi, Haz. Filiz Dokuman, c. I, Tercü-man 1001 Temel Eser, Kervan Kitapçılık, İstanbul 1980.
• POPPE, N. N. (1938). Mongol’skiy Slovar’ Mukaddimat Al-Adab (Çast’ I-II) (Trudı İnstituta Vostokovedeniya XIV), İzdatel’stvo Akademii Nauk SSSR, Moskva-Leningrad.
• RİCHARD, Jean, Simon de Saint-Quentin Histoire des Tartares. Librairie Ori-entaliste Paul Geuthner, Paris 1965.
• SAKAOĞLU, Necdet, Nuri Akbayar, Derinin Anadolu’da Bin Yıllık Öyküsü, Creative Yayıncılık, İstanbul 2002. SAKARYA, Menekşe- Kızılkaya, Hamide T., “İslam Öncesi Türklerde Kemer Kullanımı ve Özellikleri”, Ulakbilge, c. 53, Ekim, 2020, ss. 1211-1229.
• SAMİ, Şemseddin, Kâmûs-ı Türk-î. Haz. Raşit Gündoğdu, Niyazi Adıgüzel, Ebul Faruk Önal, İdeal Kültür Yayıncılık, İstanbul 2017.
• SPULER, Berthold, İran Moğolları Siyaset, İdare Ve Kültür İlhanlılar Devri 1220-1350, Çev. Cemal Köprülü, TTK Yayınları, Ankara 2011.
• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Devlet Teşkilatına Medhâl, TTK Yayınları, Ankara 1988.
• ÜNAL, Orçun, “Klasik ve Orta Moğolca Söz Varlığında Türkçe Kökenli Ke-limeler I (A–D)”, Journal of Old Turkic Studies, cilt 3, sayı 2 (Sum-mer), 2019, ss. 502-615.
• VERNADSKY, George, Moğollar ve Ruslar, Çev. Eşref Bengi Özbilen, Selenge Yayınları, İstanbul 2015.
• VLADİMİRTSOV, B. Y. (1995). Moğolların İçtimaî Teşkilâtı: Moğol Göçebe Feodalizmi. Çev. Abdülkadir İnan, Ankara: TTK Yayınları.
• WATT, J. C. Y.- Wardwell, A. E., When Silk was Gold: Central Asian and Chinese Textiles, The Metropolitan Museum of Art, New York 1998.
• WYNGAERT, V.- Anastasius, P. (1929). Sinica Franciscana I: Itinera et Rela-tiones Fratrum Minorum Saeculi XIII et XIV. Quaracchi-Firenze Zolotaya Orda v İstoçnikah (Materialı dlya İstorii Zolotoy Ordı ili Ulusa Djuçi), c. I, Çev. R. P. Hrapaçevskiy Tsentr po İzuçeniyu Voennoy i Obşçey İstorii, , (Arabskie i Persidskie Soçineniya), Moskva 2003.