STRENGTHENING RELATIONS BETWEEN THE CENTRAL ASIAN STATES AND THE PEOPLE’S REPUBLIC OF CHINA

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 12, 1 - 20, 27.06.2024

Asem Nauşabayeva Hekimoğlu , Maxat Mukanov

Öz

The multifaceted foreign policy approach of Central Asian states encourages them to pursue relations with the People's Republic of China, one of the key partners in the region. While Beijing's economic and technological competence is of great importance for the Central Asian states, the deepening of mutual ties in the region also promises benefits in this regard. Moreover, the geopolitical location of the Central Asian states, which provide a safe passage for China's Belt and Road Initiative and Central Corridor projects, provides them with geoeconomic and geostrategic advantages. Beijing's summits with Central Asian states show its desire to be a leader in geopolitical, economic and security cooperation. It is noteworthy that the first leaders' summit of the "C+C5" cooperation, which unites the PRC and five Central Asian states, will be held in Xi'an, China, on 18-19 May 2023. This historical event hosted by China in Xi'an, the famous starting point of the Ancient Silk Road, underlines the increasing importance of the region in the context of Central Asia - People's Republic of China relations.

Anahtar Kelimeler

Central Asia, China, Belt and Road Initiative, Xi

ORTA ASYA DEVLETLERİ İLE ÇİN HALK CUMHURİYETİ İLİŞKİLERİNİN GELİŞİM SÜRECİ

Öz

Orta Asya devletlerinin çok yönlü dış politika yaklaşımı, bölgedeki kilit ortaklardan biri olan Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) ile ilişkiler yürütmelerine teşvik etmektedir. Pekin’in ekonomik ve teknolojik yönden yeterliliği Orta Asya devletleri açısından büyük önem taşırken, bölgedeki karşılıklı bağların derinleşmesi de bu bakımdan faydalar vaat etmektedir. Üstelik Çin’in Kuşak ve Yol Girişimi, Merkezi Koridor projeleri için güvenli bir geçit sunan Orta Asya devletlerinin, jeopolitik konumu kendilerine, jeoekonomik ve jeostratejik avantaj sağlamaktadır. Pekin, Orta Asya devletleri ile gerçekleştirdiği zirvelerde jeopolitik, ekonomik ve güvenlik alanlarındaki iş birliklerde önder olma isteğini göstermektedir. ÇHC ile beş Orta Asya devletlerini bir araya getiren “C+C5” iş birliğinin ilk liderler zirvesinin 18-19 Mayıs 2023 tarihinde Çin’in Şian şehrinde toplanması dikkate değerdir. Kadim İpek Yolu’nun başlangıç noktası Şian’da, Çin’in ev sahipliğinde yapılan bu tarihi etkinlik, bölgenin Orta Asya-Çin ilişkileri bağlamında giderek artan öneminin altını çizmektedir. Çalışmada Orta Asya devletleri ile Çin arasında artarak gelişmekte olan ilişkilere değinilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Orta Asya, Çin, Kuşak ve Yol Girişimi, Şian Deklarasyonu.

Kaynakça

• AYTEKİN, Emre, “Çin ilk kez düzenlediği zirveyle Orta Asya'da hamilik rolünün işaretini verdi”, Anadolu Ajansı, https://www.aa.com.tr/tr/dunya, (Erişim Tarihi: 25.08.2023).
• BAŞARAN, Doğacan, “Çin-Orta Asya İlişkilerinde Güçlü İşbirliğini Pekiş-tirme Adımları”, https://www.ankasam.org/cin-orta-asya, (Erişim Ta-rihi: 20.02.2024).
• ÇELİK, Kadir Ertaç, EROL, Mehmet Seyfettin, “Kuşak-Yol Girişimi Bağ-lamında ABD’nin İran Politikasının Analizi”, Uluslararası Kriz ve Siyaset Araştırmaları Dergisi, Aralık 2019, 3 (2), ss. 11-41.
• ERKİN, Ekrem, Çin'in Orta Asya Politikaları, Ed. Murat Yılmaz, Ankara, Hoca Ahmed Yesevi Üniversitesi, 2011.
• EROL, Mehmet Seyfettin, “Türkiye’nin Orta Asya Politikasına Rusya Fe-derasyonu ve Bölge Ülkelerinden Genel Bir Bakış”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 12(1), 2012, ss. 1-20.
• FİDAN, Giray, Zamanın Yenemediği Ülke Çin, Ankara, Sinemis Yayınları, 2012.
• GÖRGÜLÜ, Büşra, Çin Dış Politikasında Konfüçyüsçülük, Yayımlanma-mış Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli, 2021.
• JOE, Leahy, “Xi Jinping courts Central Asia as Russian influence weakens”, https://www.ft.com/content/4538f230-c782-40dd-ab7d-7304ac7099cd, (Erişim Tarihi: 01.09.2023).
• KAVAS, Alp Yüce, ARIDEMİR, Hakan, “Özbekistan’ın Su Sorununun Çözümünde Türk Devletleri Teşkilatı ve Şanghay İşbirliği Örgütüy-le İlişkileri”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2024, 80, ss. 333-344.
• NURBAYKIZI, Asima, “Çin, Orta Asya ülkelerinin kalkınmasına yirmi altı milyar yuan ayırdı”, https://qazaqstan.tv/news/176134, (Erişim Tari-hi: 23.08.2023).
• PANTUCCİ, Raffaello,“Devler Arasında Orta Asya: ASEAN'dan Bir Yap-rak Almak”, https://www.rsis.edu.sg/rsis-publication/icpvtr/, (Erişim Tarihi: 25.08.2023).
• RAMZY, Austin, “Çin, Rusya'nın Arka Bahçesinde Diplomatik Gücünün Övgüsünü Yapıyor”, https://web.archive.org/web/20230525123, (Eri-şim Tarihi: 03.09.2023).
• SALMAN, Zyinat, Abduldaeva, ÖZBAY, İsmail, “Çin’in Orta Asya Politi-kası ve Kırgızistan”, Asya Araştırmaları Dergisi, 2019, Sayı: 2, Cilt: 3, ss. 317 – 328.
• SİMONE, Carthy, “Ukrayna savaşı Rusya'nın nüfuzunu zayıflatırken Çin Orta Asya'ya yardım ediyor”, https://web.archive.org/web/20230525124349, (Erişim Tarihi: 01.09.2023).
• ŞEHNAZ, Dölen, “Çin’den Orta Asya’da Yeni Kalkınma Hamlesi: Çin-Orta Asya Zirvesi, https://bulten.ikv.org.tr/icerik_print.asp, (Erişim Tarihi: 20.02.2024).
• UMAROV, Temur, “Democracy in Central Asia”, https://www.theredlinepodcast.com/post/episode-, (Erişim Tarihi: 21.09.2023).
• PUTİN, Vladimir, “Novyy İntegratsionnyy Proyekt Dlya Yevrazii-Budushcheye, Kotoroye Rozhdayetsya Segodnya”, İzvestiya, No: 10, 2011, ss. 10-14.
• YEŞİLTEPE, Ahmet, “Çin "İpek Yolu"ndaki Türkleri kendi masasına top-luyor”, https://www.ntv.com.tr/dunya/ahmet-yesiltepe-yazdi, (Erişim Tarihi: 25.09.2023).
• “Kazakh-Chinese Cooperation Under One Belt, One Road Initiative Dis-cussed in Astana”, Press Service of the Prime Minister of the Re-public of Kazakhstan, https://primeminister.kz/en/news/all/17096, (Erişim Tarihi: 31.08.2023).
• “The Ministry of Foreign Affairs Holds a Briefing for Chinese and Foreign Media on President Xi Jinping’s Attendance at the Second Belt and Road Forum for International Cooperation (BRF)”, The Mi-nistry of Foreign Affairs of P.R.C., FMPRC, https://www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/zxxx_, (Erişim Tarihi: 29.08.2023).
• “U.S. Support for the New Silk Road”, U.S. Department of State, 2011, https://2009-2017.state.gov/p/sca/ci/af/newsilkroad/, (Erişim Tarihi: 29.08.2023).
• “Xi’an Declaration of the China-Central Asia Summit”, https://www.newscentralasia.net/2023/05/20/xian-declaration, (Erişim Tarihi: 15.02.2024).