Jews in the Ottoman Millet System and Their Judicial Status: A Family Law Review

Yıl 2013, , 209 - 238, 12.06.2014

Ahmet Yaman

https://doi.org/10.12730/13091719.2013.42.86

Öz

In Ottoman society, which was formed on the basis of the “millet system” with the conquest of Istanbul, freedom of faith and opinion among the communities composing this society, which included the members of various religions and parties of society, was guaranteed. With regard to certain rights of self-determination, judicial acts and cases that concerned private law were resolved according to the laws and customs of each community. Along with the Rūms and Armenians, Jews composed a significant part in the Ottoman millet system. Due to its multinational and multi-confessional social structure, the Ottoman Empire respected the religions and cultures of individuals in relation to private law. One of the fields in which this respect can be observed is the field of family law. Qāḍīs valued the consideration of the parties and made decisions by taking those considerations into account. This sensitivity was exhibited in the preparation of the last example of Ottoman legislation, the Ḥuqūq­i ʿĀʾila Qarār-nāmasi (Hukûk-ı Âile Kararnâmesi [Decree of the Family Law]), and the provisions “involving Jews and Christians” were established separately. This study will examine the place of Jews in the Ottoman social order and their judicial status. The study will conclude with some evaluations comparing Jewish customs and the rules of family law that were applied to the Ottoman Jews within the framework of Ḥuqūq­i ʿĀʾila Qarār-nāmasi, dated 1917.

Anahtar Kelimeler

Jews, Ottoman Legislation of 1917, family law, non-Muslims, dhimma, dhimmī, Jews, Ottoman Legislation of 1917, family law, non-Muslims, dhimma, dhimmī

Kaynakça

• Adam, Baki, Yahudi Kaynaklarına Göre Tevrat (Mahiyeti, Tahrifi ve Yahudi Hayatındaki Yeri) (Ankara: Seba Yayınları, 1997).
• Afyoncu, Erhan, Tanzimat Öncesi Osmanlı Araştırma Rehberi (Istanbul: Yeditepe Yayınevi, 2007).
• Aḥmad Jawdat Pasha, Maʿrūḍāt (ed. Yusuf Halaçoğlu; Istanbul: Çağrı Yayınları, 1980).
• Arslantaş, Nuh, İslâm Toplumunda Yahudiler: Abbâsî ve Fâtımî Dönemi Yahudilerinde Hukukî, Dinî ve Sosyal Hayat (Istanbul: İz Yayıncılık, 2008).
• Arslantaş, Nuh, “Hz. Peygamber’in Çağdaşı Yahudilerin İnanç-İbâdet ve Dinî Hayatları ile İlgili Bazı Tespitler,” Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 34/1 (2008), 55-92.
• Arslantaş, Nuh, “Hz. Peygamber’in Çağdaşı Yahudilerin Sosyo-Kültürel Hayatlarına Dair Bazı Tespitler,” İSTEM (İslam San’at, Tarih, Edebiyat ve Mûsıkîsi Dergisi) 11(2008), 9-46.
• Ateş, Ali Osman, İslam’a Göre Cahiliye ve Ehl-i Kitab Örf ve Âdetleri (Istanbul: Beyan Yayınları, 1996).
• Avrupa ve Amerika’da Bulunan Bütün Musevî Cemiyetlerin 1877’de İstanbul Konferansı’na Verdikleri Müşterek Muhtıra: Musevilerin İspanya’dan Türkiye’ye Göçlerinin 500’üncü Yılı Kutlanırken (ed. İlhan Akant; translated into English by Stanford J. Shaw; Istanbul: İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, 1992).
• Aydın, Mehmet Akif, İslâm-Osmanlı Aile Hukuku (Istanbul: Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1985).
• Aydın, Mehmet Akif, “el-Ahkâmü’ş-Şer‘iyye fi’l-Ahvâli’ş-Şahsiyye,” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), I, 557.
• Aydın, Mehmet Akif, “Osmanlıda Hukuk,” in Ekmeleddin İhsanoğlu (ed.), Osmanlı Devleti Tarihi (Istanbul: Feza Gazetecilik, 1999), II, 375-438.
• Benbassa, Esther, Son Osmanlı Hahambaşısının Mektupları –Alyans’tan Lozan’a – [=Haim Nahum: A Sephardic Chief Rabbi in Politics, 1892-1923] (translated into Turkish by İrfan Yalçın; Istanbul: Milliyet Yayınları, 1998).
• Besalel, Yusuf, “Aile,” Yahudilik Ansiklopedisi (Istanbul: Gözlem Gazetecilik Basım ve Yayın, 2001-2002), I, 42-46.
• Besalel, Yusuf, “Boşanma,” Yahudilik Ansiklopedisi (Istanbul: Gözlem Gazetecilik Basım ve Yayın, 2001-2002), II, 127-129.
• Besalel, Yusuf, “Evlilik,” Yahudilik Ansiklopedisi (Istanbul: Gözlem Gazetecilik Basım ve Yayın, 2001-2002), I, 161-167.
• Besalel, Yusuf, “Monogami ve Poligami,” Yahudilik Ansiklopedisi (Istanbul: Gözlem Gazetecilik Basım ve Yayın, 2001-2002), II, 427-428.
• Birnbaum, Marianna D., Gracia Mendes: Bir Sefaradın Uzun Yolculuğu (translated into Turkish by Mercan Uluengin; Istanbul: Kitap Yayınevi, 2007).
• Bozkurt, Gülnihâl, Alman-İngiliz Belgelerinin ve Siyasi Gelişmelerin Işığı Altında Gayrimüslim Osmanlı Vatandaşlarının Hukukî Durumu (1839-1914) (Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1996).
• Bozkurt, Gülnihâl, Batı Hukukunun Türkiye’de Benimsenmesi (Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1996).
• Braude, Benjamin and Lewis, Bernard (eds.), Christians and Jews in the Ottoman Empire (vol I: The Central Lands; vol. II: The Arabic-Speaking Lands; New York, NY: Holmes & Meier Publishers, 1982).
• Cohen, Abraham, Everyman’s Talmud (New York: E. P. Dutton, 1949).
• Dumont, Paul, “Jewish Communities in Turkey during the Last Decades of the Nineteenth Century in the light of the Archives of the Alliance Israélite Universelle,” in Benjamin Braude and Bernard Lewis (eds.), Christians and Jews in the Ottoman Empire: The Functioning of a Plural Society (vol. I: The Central Lands; New York, NY: Holmes & Meier Publishers, 1982), 209-242.
• Ekinci, Fatmatüzzehra, İslam Hukuku ile Tevrat Hükümlerinin Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi (MA thesis; Konya: Selçuk University, 2003).
• Epstein, Louis M., The Jewish Marriage Contract: A Study in the Status of the Woman in Jewish Law (New York: Jewish Theological Seminary of America, 1927).
• Ercan, Yavuz, Osmanlı Yönetiminde Gayri Müslimler: Kuruluştan Tanzimat’a Kadar Sosyal, Ekonomik ve Hukukî Durumları (Ankara: Turhan Kitabevi, 2001).
• Ercilasun, Ahmet B., “Hristiyan Teb’aya Karşı Türk Toleransı,” Türk Kültürü 24/264 (1985).
• Eroğlu, Ahmet Hikmet, Osmanlı Devletinde Yahudiler (XIX. Yüzyılın Sonuna Kadar) (Ankara: Alperen Yayınları, 2000).
• Eryılmaz, Bilal, Osmanlı Devletinde Gayrımüslim Teb’anın Yönetimi (Istanbul: Risale Yayınları, 1990).
• Falk, Ze’ev W., “Yahudi Hukuku [= Jewish Law],” (translated into Turkish by Bilal Aybakan), İLAM Araştırma Dergisi 3/1 (1998), 169-192.
• Fattal, Antoine, Le Statut Legal des non-Musulmans en Pays d’Islam (Beirut: al-Maṭbaʿa al-Kāthūlīkiyya, 1958).
• Galanti, Avram, Fatih Sultan Mehmet Zamanında İstanbul Yahudileri (Istanbul: Fakülteler Matbaası, 1953).
• Galanti, Avram, Türkler ve Yahudiler: Tarihi, Siyasi Tetkik (expanded 2nd edn., Istanbul: Tan Matbaası, 1947).
• Goitein, S. D., Yahudiler ve Araplar: Çağlar Boyu İlişkileri (translated into Turkish by Nuh Arslantaş and Emine Buket Sağlam; Istanbul: İz Yayıncılık, 2004).
• Groepler, Eva, İslâm ve Osmanlı Dünyasında Yahudiler (translated into Turkish by Süheyla Kaya; Istanbul: Belge Yayınları, 1999).
• Güleryüz, Naim, İstanbul Sinagogları (Istanbul: Rekor Ofset, 1992).
• Güleryüz, Naim, Türk Yahudileri Tarihi I (20. Yüzyılın Başına Kadar) (Istanbul: Gözlem Gazetecilik Basın ve Yayın, 1993).
• Hacker, Joseph R., “Jewish Autonomy in the Ottoman Empire, Its Scope and Limits: Jewish Courts from the Sixteenth to the Eighteeth Centuries,” in Avigdor Levy (ed.), The Jews of the Ottoman Empire (Princeton, NJ: Darwin Press, 1994), 153-202.
• Hacker, Joseph R., “Ottoman Policy toward the Jews and Jewish Attitudes toward the Ottomans during the Fifteenth Century,” in Benjamin Braude and Bernard Lewis (eds.), Christians and Jews in the Ottoman Empire: The Functioning of a Plural Society (vol. I: The Central Lands; New York, NY: Holmes & Meier Publishers, 1982), 117-126.
• Ḥamīdullah, Muḥammad, Majmūʿat al-wathāʾiq al-siyāsiyya li-l-ʿahd al-nabawīwa-l-khilāfa al-rāshida (Beirut: Dār al-Nafāʾis, 1987).
• Harman, Ömer Faruk, Metin, Muhteva ve Kaynak Açısından Yahudi Kutsal Metinleri (unpublished habilitation thesis; Istanbul: 1988).
• “History of the Jews in Turkey,” http://en.wikipedia.org/wiki/History_of_ the_Jews_in_Turkey
• Ḥuqūq­i ʿĀʾila Qarār-nāmasi (Istanbul: Maṭbaʿa-i Orkhāniyya, 1336 H.).
• Ibn Qayyim al-Jawziyya, Abū ʿAbd Allāh Shams al-Dīn Muḥammad, Aḥkām ahl al-dhimma (3rdedn., Beirut: Dār al-ʿIlm li-l-Malāyīn, 1983).
• Imber, Colin, Osmanlı İmparatorluğu 1300-1650: İktidarın Yapısı [=The Ottoman Empire 1300-1650: The Structure of Power] (translated into Turkish by Şiar Yalçın; Istanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2006).
• İnalcık, Halil & Picon, Leon, & Kevenk, Kerim C., Turkish-Jewish Relations in the Ottoman Empire (reprinted from United Turkish American, 1982).
• Karal, Enver Ziya, Osmanlı İmparatorluğu’nda İlk Nüfus Sayımı 1831 (Ankara: T.C. Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü, 1943).
• al-Kāsānī, Abū Bakr ʿAlāʾ al-Dīn Abū Bakr ibn Masʿūd ibn Aḥmad al-Ḥanafī, Badāʾiʿ al-ṣanāʾiʿ fī tartīb al-sharāʾiʿ, 7 vols.,(2nd edn., Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmiyya, 1982).
• Kenanoğlu, M. Macit, Osmanlı Millet Sistemi: Mit ve Gerçek (Istanbul: Klasik Yayınları, 2004).
• Khan, Ẓafar al-Islām, al-Talmūd tārīkhuhū wa-taʿālīmuhū (Beirut: Dār al-Nafāʾis, 1985).
• Lewis, Bernard, İslam Dünyasında Yahudiler (translated into Turkish by Bahadır Sina Şener; Ankara: İmge Kitabevi, 1996).
• McCarthy, Justin, “Jewish Population in the Late Ottoman Period,” in Avigdor Levy (ed.) The Jews of the Ottoman Empire (Princeton, NJ: Darwin Press, 1994).
• Moore, George F., “The Covenanters of Damascus; A Hitherto Unknown Jewish Sect,” Harvard Theological Review 4/3 (1911), 330-377. https://doi.org/10.1017/S0017816000007239
• Ojalvo, Harry, Osmanlı Padişahları ve Musevi Tebaalarına İlişkin Kısa Tarihçe (Istanbul: A Basım ve Reklam Hizmetleri Ltd. Şti., 2001).
• Ortaylı, İlber, Osmanlı Toplumunda Aile (Istanbul: Pan Yayınları, 2001).
• Ortaylı, İlber, “Gayri Müslimlerin Hukuki ve Günlük Yaşamdaki Durumları –Osmanlı İmparatorluğundan Türkiye Cumhuriyetine [Die rechtliche und alltagskulturelle Situation der Nichtmuslime – vom Osmanischen Reich zur Türkischen Republik],” in Türkiye ve Avrupa’da Çok Dinli Yaşam – Geçmişte ve Günümüzde [Multireligiöses Zusammenleben in Der Türkei und in Europa – Gestern und Heute] (Ankara: Konrad-Adenauer-Stiftung Yayınları, 2006), 19-30.
• Ortaylı, İlber, “Millet: Osmanlılar’da Millet Sistemi,” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), XXX, 66-70.
• Otacı, Cengiz, Hukukun Laikleşme Serüveni (Istanbul: Birey Yayınları, 2004).
• al-Sarakhsī, Abū Bakr Shams al-aʾimma Muḥammad ibn Aḥmad ibn Sahl, al-Mabsūṭ, 30 parts in 10 vols., (Istanbul: Çağrı Yayınları, 1983).
• Schechter, Solomon & Amram, David W., “Divorce,” http://www.jewishencyclopedia.com/articles/5238-divorce
• Sevilla-Sharon, Moshe, Türkiye Yahudileri (Istanbul: İletişim Yayınları, 1992).
• Shaw, Stanford J., The Jews of the Ottoman Empire and the Turkish Republic (Hong Kong: Macmillan, 1991).
• Shmuelevitz, Aryeh, The Jews of the Ottoman Empire in the Late Fifteenth and Sixteenth Centuries: Administrative, Economic, Legal and Social Relations as reflected in the Responsa (Leiden: E. J. Brill, 1984).
• Singer, Isidore & McLaughlin, J. F. & Schechter, Solomon & Greenstone, Julius H. & Jacobs, Joseph, “Marriage,” http://www.jewishencyclopedia.com/articles/10432-marriage
• Stavrianos, Leften S., The Balkans since 1453 (New York: Rinehart, 1958).
• Şentop, Mustafa, “Tanzimat Dönemi Kanunlaştırma Faaliyetleri Literatürü,” Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi [TALİD] 3/5 (2005), 647-672.
• Ünal, Asife, Yahudilik’te, Hıristiyanlık’ta ve İslâm’da Evlilik (Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı, 1998).
• Yaman, Ahmet, İslam Hukukunda Uluslararası İlişkiler (Ankara: Fecr Yayınevi, 1998).
• Yaman, Ahmet, İslam Aile Hukuku (Istanbul: Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2008).
• Yaman, Ahmet, “İslam Hukukuna Özgü Bir Kurum: Süt Akrabalığı,” Selçuk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 13 (2002), 55-67.
• Yasdıman, Hakkı Şah, Yahudi Kutsal Metinleri Işığında Kadının Evlilikteki Yeri (PhD dissertation; Izmir: Dokuz Eylül University, 2000).
• Yaman, Ahmet, “Yahudi Dininde Ailenin Yeri,” Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13-14 (2001), 241-266.
• Zaydān, ʿAbd al-Karīm, Aḥkām al-dhimmiyyīn wa-l-mustaʾmanīn fī dār al-Islām (Beirut: Muʾassasat al-Risāla, 1982).