The Legacy of a Literary Man in Islamic Legal Theory: Surūrī Chalabī’s Criticisms in His Super-Commentary on al-Talwīḥ and His Arguments

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 1, 9 - 45, 22.11.2022

İmam Rabbani Çelik

https://doi.org/10.12730/13091719.2022.131.232

Öz

Al-Taftāzānī (d. 792/1390), a well-known theorist/theologian of the post-classical era of Islamic thought, not only elucidated the statements of Ṣadr al-sharīʿah in his ḥāshiyah (super-commentary), titled al-Talwīḥ, which he wrote on al-Tawḍīḥ, but also introduced several criticisms against his arguments. Al-Taftāzānī’s work, al-Talwīḥ, was received with great interest by Ottoman scholars, who then composed many ḥāshiyahs on it in the fifteenth century. Although the number of ḥāshiyahs significantly diminished, the practice of ḥāshiyah writing on al-Talwīḥ continued in the sixteenth century. Surūrī Chalabī (d. 969/1562) was one of the scholars who penned a ḥāshiyah on al-Talwīḥ during this period. The literary works of Surūrī Chalabī have recently been the subject of numerous academic studies, yet his legacy in Islamic sciences has not received the same interest. This article, aiming to fill this gap in the literature, scrutinizes synchronically and diachronically the place of Surūrī’s Ḥāshiyah on al-Talwīḥ within the tradition of Ottoman ḥāshiyah writing on al-Talwīḥ and eventually demonstrates that Surūrī primarily dealt with the arguments and comments of Ḥasan Chalabī, a previous ḥāshiyah author who commented on al-Talwīḥ and criticized them in his argument-based ḥāshiyah thus endeavors to position himself within the tradition of ḥāshiyah writing of the previous century through Ḥasan Chalabī’s work.

Anahtar Kelimeler

Ottoman law, ḥāshiyah, Islamic legal theory (uṣūl al-fiqh), al-Talwīḥ, Surūrī Chalabī

Kaynakça

• Abū l-Suʿūd Efendī. Ḥāshiyah ʿalá l-Talwīḥ. Istanbul: Süleymaniye Library, Bağdatlı Vehbi, MS 2035.
• Apaydın, H. Yunus. “Kadı Burhaneddin’in Tercihu’t-Tavzih Adlı Eseri.” Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 6 (1995): 33-45.
• Arıcı, Müstakim. “Bir Otorite Olarak Seyyid Şerîf Cürcânî ve Osmanlı İlim Hayatındaki Yeri.” In İslâm Düşüncesinde Süreklilik ve Değişim, edited by M. Cüneyt Kaya, 61-95. Istanbul: Klasik Yayınları, 2015.
• ʿAṭāʾī, Nawʿīzādah (as Nevʿîzâde Atâyî). Ḥadāʾiq al-ḥaqāʾiq fī takmilat al-Shaqāʾiq (as Hadâiku’l-Hakâ’ik fî Tekmileti’ş-Şakâ’ik: Nevʿîzâde Atâyî’nin Şakâ’ik Zeyli). 2 vols. Edited by Suat Donuk. Istanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2017.
• Atçıl, Abdurrahman. Scholars and Sultans in the Early Modern Ottoman Empire. Cambridge: Cambridge University Press, 2017.
• Bağcı, Ali. “Muslihiddin Mustafa b. Şaban Sürûrî’nin Şerhu Merâhi’l-Ervâh Adlı Eserinin Edisyon Kritiği.” Master’s thesis, Yalova: Yalova University, 2015.
• Borsbuğa, Mustafa and Coşkun Borsbuğa. “Hatibzâde Muhyiddin Efendi’nin Hâşiye ʿale’l-Mukaddimâti’l-Erbaʿa Adlı Hâşiyesinin Tahkik ve Tahlili.” Tahkik İslami İlimler Araştırma ve Neşir Dergisi 4, no.2 (2021): 209-346.
• Bozoğlu, Oğuz. “Kestelî ve Hâşiye ʿale’l-mukaddimâti’l-erbaʿ İsimli Eseri: Tahkîk ve Tahlîl.” Master’s thesis, Istanbul: Marmara University, 2019.
• Çelik, İmam Rabbani. “XV. Asır Osmanlı Entelektüel Çevresi İçin Teftâzânî Ne İfade Eder?: Hâşiye Literatüründe Otorite İsim Olarak Teftâzânî.” In Osmanlı Düşüncesi: Kaynakları ve Tartışma Konuları, edited by Fuat Aydın, Metin Aydın, and Muhammet Yetim, 191-207. Istanbul: Mahya Yayıncılık, 2018.
• Çelik, İmam Rabbani. “XV. yy. Osmanlı Düşüncesinde Telvîh Hâşiyeleri: Teklîfe Dair Tartışmalar.” PhD diss., Istanbul: Marmara University, 2020.
• Dinç, Emine Nurefşan. “Kadı Burhâneddin’in Tercîhu’t-Tavzîh İsimli Eserinin Tahkiki ve Değerlendirmesi.” PhD diss., Istanbul: Marmara University, 2009.
• Directorate of State Archives Ottoman Archives, Archive Document of the Topkapı Palace Museum [TS.MA.e], No. 177/2.
• el-Rouayheb, Khaled. Islamic Intellectual History in the Seventeenth Century: Scholarly Current in the Ottoman Empire and Maghreb. New York: Cambridge University Press, 2015.
• al-Fanārī, Ḥasan Chalabī. Ḥāshiyah ʿalá l-Talwīḥ. 3 vols. Cairo: al-Maṭbaʿah al-Khayriyyah, 1322 AH.
• Göksu, Nazife. “Osmanlı Âlimi ve Dîvan Şairi Muslihuddin Mustafa es-Sürûrî’nin Hayatı ve ‘Tefsir-i Sûre-i Yûsuf’ Adlı Eserinin İncelenmesi.” Master’s thesis, Antalya: Akdeniz University, 2017.
• Güldü, Şule. “Osmanlı Dönemi Fıkıh Usûlü Çalışmaları: Hüsün-Kubuh Zemininde Oluşan Mukaddimât-ı Erbaa Literatürü.” PhD diss., Samsun: Ondokuz Mayıs University, 2019.
• Güleç, İsmail. “Gelibolulu Muslihuddin Sürûrî, Hayatı, Kişiliği, Eserleri ve Bahrü’l-Maʿârif İsimli Eseri.” Osmanlı Araştırmaları: The Journal of Ottoman Studies XXI (2001): 211-236.
• Güleç, İsmail. “Sürûrî, Muslihuddin Mustafa.” In Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), XXXVIII, 170-172.
• Hidayatov, Rashadat. “Gelibolulu Muslihuddin Mustafa b. Şaban Sürûrî’nin Şerhu’l-Binâ Adlı Eserinin Tahkiki.” Master’s thesis, Istanbul: Marmara University, 2009.
• Ḥusayn Ḥusām al-Dīn. Amasya Tārīkhi. 4 vols. Istanbul: Necm-i İstikbâl Matbaası, 1927.
• İnce, Habibe Bozkaya. “Gelibolulu Sürūrī Muṣliḥi’d-dīn Muṣṭafā bin Şaʿbān: ‘Tefsîrü’l-Ḳur’āni’l-ʿAẓīme’ (51a-120b vr.) (İnceleme-Metin-Dizin-Tıpkıbasım).” Master’s thesis, Ankara: Ankara University, 2021.
• İpşirli, Mehmet. “Nâib.” In Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), XXXII, 312-313.
• İpşirli, Mehmet. “Zekeriyyâ Efendi, Bayramzâde.” In Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), XXXIV, 221-222.
• al-Jurjānī, al-Sayyid al-Sharīf. Ḥāshiyat al-Talwīḥ. Edited by Emine Nurefşan Dinç. Istanbul: M. Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2016.
• Kamālpashazādah, Shams al-Dīn Aḥmad ibn Sulaymān. Ḥāshiyah ʿalá l-Talwīḥ. Istanbul: Süleymaniye Library, Halet Efendi, MS 163.
• Kamālpashazādah, Shams al-Dīn Aḥmad ibn Sulaymān. Taghyīr al-Tanqīḥ. Istanbul: Köprülü Library, Mehmed Asım Bey, MS 53.
• Kātib Chalabī, Ḥājī Khalīfah Muṣṭafá ibn ʿAbd Allāh. Kashf al-ẓunūn ʿan asāmī l-kutub wa-l-funūn. 2 vols. Edited by Mehmet Şerefeddin Yaltkaya and Kilisli Rifat Bilge. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı, 1971.
• Köksal, A. Cüneyd. Fıkıh Usulünün Mahiyeti ve Gayesi. Istanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İSAM Yayınları, 2008.
• Kurtgel, Ayberk. “Gelibolulu Sürūrī Muṣliḥi’d-dīn Muṣṭafā bin Şaʿbān: ‘Tefsîrü’l-Ḳur’āni’l-ʿAẓīme’ (121a-191a Varakları Arası) (İnceleme-Metin-Dizin-Tıpkıbasım).” Master’s thesis, Ankara: Ankara University, 2021.
• Özen, Şükrü. “Teftâzânî.” In Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), XL, 299-308.
• Özer, Hasan. “Ali Kuşçu ve ‘Hâşiye ale’t-Telvîh’ Adlı Eseri.” İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 13 (2009): 361-392. Özer, Hasan. “Molla Samsûnîzâde’nin Taʿlîka ʿale’l-Muḳaddimâti’l-Erbaʿa Adlı Risâlesinin Tahkikli Neşri.” Tahkik İslami İlimler Araştırma ve Neşir Dergisi 1, no. 1 (2018): 169-240.
• Öztürk, Mustafa Bilal. “Muslihuddin Kestelî’nin Ḥâşiyetü’s-sugrâ ʿale’l-muḳaddimâti’l-erbaʿa Adlı Eseri: Tahlil ve Tahkik.” Kader 18, no. 2 (2020): 666-724.
• Öztürk, Mustafa Bilal. “Mukaddimât-ı Erbaa Hâşiyelerinde Kelâmî Tartışmalar (Alâeddin Arabî Bağlamında).” PhD diss., Izmir: Dokuz Eylül University, 2020.
• Qāḍī Burhān al-Dīn Aḥmad ibn Shams al-Dīn Muḥammad. Tarjīḥ al-Tawḍīḥ. In Kadı Burhâneddin’in Tercîhu’t-Tavzîh İsimli Eseri: Tahkik ve Değerlendirme. Edited by Emine Nurefşan Dinç. Istanbul: Marmara University, 2009.
• Repp, R. C., The Mufti of Istanbul: A Study in the Development of the Ottoman Learned Hierarchy. London: Ithaca Press, 1986.
• Ṣadr al-sharīʿah al-thānī ʿUbayd Allāh ibn Masʿūd ibn Tāj al-sharīʿah ʿUmar. al-Tawḍīḥ sharḥ al-Tanqīḥ. Along with al-Taftāzānī’s al-Talwīḥ ilá kashf ḥaqāʾiq al-Tanqīḥ. Edited by Muḥammad ʿAdnān Darwīsh. Beirut: Dār al-Arqam, 1998.
• Soyer, Emel. “XVII. yy. Osmanlı Divan Bürokrasisindeki Değişimlerin Bir Örneği Olarak Mühimme Defterleri.” Master’s thesis, Istanbul University, 2007.
• Surūrī Chalabī. Ḥāshiyah ʿalá l-ʿInāyah. Istanbul: Süleymaniye Library, İsmihan Sultan. MS 128.
• Surūrī Chalabī. Ḥāshiyah ʿalá l-Talwīḥ. Istanbul: Murat Molla Library. MS 648.
• Şafak, Yakup. “Sürūrī’’nin Bahrü’l-Ma’ārif’i ve Enīsü’l-’Uşşāk ile Mukayesesi.” PhD diss., Erzurum: Atatürk University, 1991.
• al-Taftāzānī, Saʿd al-Dīn Masʿūd ibn ʿUmar. al-Talwīḥ ilá kashf ḥaqāʾiq al-Tanqīḥ. 2 vols. Along with Ṣadr al-sharīʿah al-thānī’s al-Tawḍīḥ sharḥ al-Tanqīḥ. Edited by Muḥammad ʿAdnān Darwīsh. Beirut: Dār al-Arqam, 1998.
• al-Ṭālishī, ʿAbd al-Ṣamad al-Ḥusaynī. Ḥāshiyah ʿalá l-Talwīḥ. Istanbul: Murat Molla Library, MS 646. Ṭāshkuprīzādah, Abū l-Khayr ʿIṣām al-Dīn Aḥmad Efendī. al-Shaqāʾiq al-Nuʿmāniyyah fī ʿulamāʾ al-Dawlah al-ʿUthmāniyyah. Edited by Ahmed Subhi Furat. Istanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1985.
• Turan, Şerafettin. “Bayezid, Şehzade.” In Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), V, 230-231.
• Turan, Şerafettin. “Mustafa Çelebi.” In Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), XXXI, 290-292.
• Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi (İSAM). “Türkiye Kütüphaneleri Veri Tabanı.” February 14, 2022. http://ktp.isam.org.tr/?url=ktpgenel/findrecords.php
• Weiss, Bernard G. The Search for God’s Law: Islamic Jurisprudence in the Writings of Sayf al-Dīn al-Āmidī. Salt Lake City: The University of Utah Press, 1992.
• Yıldırım, İlyas. “Kemâlpaşazâde’nin Tenkîh Eleştirisi.” In Osmanlı’da İlm-i Fıkıh: Âlimler, Eserler, Medreseler. Edited by Mürteza Bedir, Necmettin Kızılkaya, and Hüseyin Sağlam, 54-79. Istanbul: İSAR Yayınları, 2017.
• Yıldırım, İlyas. “Osmanlı Ulemasının Fıkıh Usulü Çalışmalarına Katkısı: Hasan Çelebi ve ve Telvîh Hâşiyesi Örneği.” Trabzon İlahiyat Dergisi 6, no. 1 (2019): 189-213.