Kutbüddin eş-Şîrâzî’ye el-Keşşâf Şerhi Nispeti Meselesi

Yıl 2017, Sayı: 37, 101 - 118, 01.06.2017

M. Taha Boyalık

https://doi.org/10.26570/isad.326958

Cited By: 1

Öz

Kutbüddin eş-Şîrâzî’nin yirmiyi aşkın eseri arasında bir el-Keşşâf şerhi/hâşiyesi

bulunup bulunmadığı meselesi halen belirsizliğini korumaktadır. Bu konudaki

kütüphane kayıtları güvenilir olmaktan uzaktır. Klasik kaynaklarda verilen bilgiler

ise eserin Şîrâzî’ye nispetiyle ilgili kesin bir kanaat oluşturmamaktadır. Buna

çağdaş dönemde yapılan çalışmalardaki bazı iddialar da eklenince, mesele daha

da içinden çıkılmaz hale gelmektedir. Çağdaş araştırmacılardan bazısı Şîrâzî’nin

böyle bir eseri bulunmadığı düşüncesini öne çıkarmış, bazısı ise Kutbüddin er-

Râzî’nin Hâşiye ale’l-Keşşâf ’ını Şîrâzî’nin eseri olarak yansıtmıştır. Bu makalede,

ilgili kütüphane kayıtları, birincil kaynaklar ve Şîrâzî’ye nispeti muhtemel olan

tek yazma nüshanın içeriği incelenerek bu konuda kesin bir kanaate ulaşılmaya

çalışılmıştır. İçerik incelemesi sırasında eserin alıntı, atıf ve kaynakları da ortaya

konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kutbüddin eş-Şîrâzî, Kutbüddin el-Fâlî, Kutbüddin er-Râzî, el-Keşşâf şerhi, el-Keşşâf hâşiyesi, İntisâf ale’l-Keşşâf, Şerhu’l-Keşşâf, Nevâhidü’lebkâr

On the Authorship of Sharh al-Kashshāf Attributed to Qutb al-Dīn al-Shīrāzī

Öz

It remains unknown whether Qutb al-Dīn al-Shīrāzī has a commentary (sharh/

hāshiya) on al-Kashshāf among his more than twenty books. Library records related

to this issue are far from reliable. The information provided by the classical

sources do not produce a definitive opinion on the attribution of the book to

Qutb al-Dīn. Contemporary researchers’ claims have only made the issue more

intractable. While some have argued that al-Shīrāzī does not have such a work,

others mistakenly attributed Hāshiya ‘ala’l-Kashshāf of Qutb al-Dīn al-Rāzī to al-

Shīrāzī. This article will attempt to reach a definitive conclusion to this matter

by examining library records, primary sources and the content of the single manuscript

which very probably belongs to al-Shīrāzī. It will also analyze the book’s

references, citations and sources.

Anahtar Kelimeler

Qutb al-Dīn al-Shīrāzī, Qutb al-Dīn al-Fālī, Qutb al-Dīn al-Rāzī, Sharh al-Kashshāf, Hāshiya on al-Kashshāf, Intisāf: Sharh al-Kashshāf, Nawāhid al-abkār

Kaynakça

• Çârperdî, Fahreddin, Şerhu’l-Keşşâf, Süleymaniye Ktp., Damat İbrahim Paşa, nr. 162.
• Dâvûdî, Muhammed b. Ali, Tabakātü’l-müfessirîn, I-II, Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, t.y.
• Edirnevî, Ahmed b. Muhammed, Tabakātü’l-müfessirîn, haz. Süleyman b. Sâlih el-Hızzî,Medine: Mektebetü’l-ulûm ve’l-hikem, 1417/1997.
• Fâlî, Kutbüddin Muhammed b. Mes‘ûd es-Sîrâfî, Takrîbü’t-tefsîr: Muhtasarü’l-Keşşâf, KöprülüKtp., Fâzıl Ahmed Paşa, nr. 54; Millet Ktp., Feyzullah Efendi, nr. 84; Beyazıt DevletKtp., Bayezid, nr. 534.
• İbn Hacer el-Askalânî, ed-Dürerü’l-kâmine, haz. Muhammed Abdülmuîd Han, I-VI,Haydarâbâd: Meclisü Dâireti’l-maârifi’l-Osmâniyye, 1392/1972.
• İbn Hacer el-Askalânî, Tebsîrü’l-müntebih, haz. Ali Muhammed el-Bicâvî - MuhammedAli en-Neccâr, Kahire-Beyrut: el-Mektebetü’l-ilmiyye, 1386/1967.
• İbn Kādî Şühbe, Takiyyüddin Ebû Bekr, Tabakātü’ş-Şâfiiyye, I-IV, haz. Abdülalîm Hân,Beyrut: Âlemü’l-kütüb, 1407/1987.
• İbn Nâsırüddin, Şemseddin Muhammed, Tavzîhu’l-Müştebih fî zabti esmâi’r-ruvât veelkābihim ve künâhüm, haz. Muhammed Naîm el-Araksûsî, I-X, Beyrut: Müessesetü’rrisâle,1414/1993.
• İbnü’l-Fuvatî, Kemaleddin Abdürrezzak, Mecmau’l-âdâb fî mu‘cemi’l-elkāb, haz. Muhammedel-Kâzım, I-VI, Tahran: Vizârat-i Ferheng ü İrşâd-ı İslâmî, 1416.
• İbnü’l-İmâd, Abdülhay b. Ahmed, Şezerâtü’z-zeheb, haz. Abdülkādir el-Arnaût - Mahmûdel-Arnaût, I-X, Dımaşk: Dâru İbn Kesîr, 1406-14/1986-93.
• İbnü’l-Verdî, Zeynüddin, Târîh, I-II, Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1417/1996.
• Kâtib Çelebî, Keşfü’z-zunûn, haz. Kilisli Muallim Rifat – M. Şerafeddin Yaltkaya, I-II, İstanbul:Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1362/1942.
• Kâtib Çelebî, Süllemü’l-vüsûl ilâ tabakāti’l-fuhûl, haz. Mahamûd Abdulkādir el-Arnaût -Sâlih Sa‘dâvî Sâlih, I-V, İstanbul: IRCICA, 2010.
• Kaya, Mesut, Şerh ve Hâşiyeleri Bağlamında el-Keşşâf ’ın Tefsire Etkileri: Tefsir Tarihine BibliyografikBir Katkı, Ankara: İlâhiyât, 2015.
• Râzî, Kutbüddin, Hâşiyetü’l-Kutb ale’l-Keşşâf, Süleymaniye Ktp., Yeni Cami, nr. 146.Sıbt İbnü’l-Acemî, Burhâneddin, Künûzü’z-zeheb, haz. Şevkî Şa‘s – Fâlih el-Bekkûr, I-II,Halep: Dârü’l-kalemi’l-Arabî, 1417/1996.
• Sübkî, Tâceddin, Tabakātü’ş-Şâfiiyyeti’l-kübrâ, haz. Mahmûd Muhammed et-Tanâhî -Abdülfettâh Muhammed el-Hulv, I-X, Kahire: Hecr li’t-tıbâa ve’n-neşr, 1413.
• Süyûtî, Celâleddin, Bugyetü’l-vuât, nşr. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrahim, I-II, Beyrut:el‑Mektebetü’l-asriyye, t.y.Süyûtî, Celâleddin, Nevâhidü’l-ebkâr ve şevâridü’l-efkâr (doktora tezi), I, haz. Ahmed HâcMuhammed Osman, Câmiatü Ümmi’l-kurâ, 1423-24.
• Süyûtî, Celâleddin, Nevâhidü’l-ebkâr ve şevâridü’l-efkâr (doktora tezi), II, haz. MuhammedKemal Ali, Câmiatü Ümmi’l-kurâ, 1424-25.
• Süyûtî, Celâleddin, Nevâhidü’l-ebkâr ve şevâridü’l-efkâr (doktora tezi), III, haz. Ahmed b.Abdullah b. Ali ed-Derûbî, Câmiatü Ümmi’l-kurâ, 1424-25.
• Şerbetçi, Azmi, “Kutbüddîn-i Şîrâzî”, DİA, XXVI, 487-489.
• Şîrâzî, Kutbüddin, Hâşiye ale’l-Keşşâf, Süleymaniye Ktp., Ayasofya, nr. 366, 367, Laleli, nr.337, Süleymaniye, nr. 183; Âtıf Efendi Ktp., Âtıf Efendi, nr. 360, 361; Manisa İl HalkKtp., nr. 4371 [Bu nüshalar Kutbüddin er-Râzî’ye ait olup Şîrâzî üzerine kayıtlıdır].
• Şîrâzî, Kutbüddin, İntisâf ale’l-Keşşâf, Râgıb Paşa Ktp., nr. 31.
• Şîrâzî, Kutbüddin, Takrîbü’t-tefsîr fî telhîsi’l-Keşşâf, Süleymaniye Ktp., Cârullah Efendi, nr.145; Edirne Selimiye Ktp., Selimiye, nr. 268; Murad Molla Ktp., Murad Molla, nr. 265,277 [Bu nüshalar Kutbüddin el-Fâlî’ye ait olup Şîrâzî üzerine kayıtlıdır].
• Tîbî, Şerefüddin, Fütûhu’l-gayb fi’l-keşf an kınâ‘i’r-rayb, haz. Ömer Hasan el-Kıyyâm v.dğr.,I-XVII, Dübey: Câizetü Dübey ed-devliyye li’l-Kur’âni’l-Kerîm, 1434/2013.
• Ziriklî, Hayreddin, el-A‘lâm, I-VIII, Beyrut: Dârü’l-ilm li’l-melâyîn, 1992.