Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

İbrâhim Hakkı Erzurûmî’nin Hısnü’l-ârifîn min fiteni’z-zamân fî külli ân Adlı Risalesinin Tahkik ve Tahlili

Yıl 2023, Sayı: 49, 115 - 166, 31.01.2023
https://doi.org/10.26570/isad.1235778

Öz

Bu çalışma XVIII. asır Osmanlı coğrafyasının önde gelen âlim ve sufilerinden İbrâhim Hakkı Erzurûmî’nin Hısnü’l-ârifîn min fiteni’z-zamân fî külli ân (Her an ve zamanda meydana gelen ve gelecek fitnelerden uzak duran âriflerin sığınağı hisar) adlı risalesinin, sekiz nüshası üzerinden tahkikli neşrini ortaya koymayı ve literatürdeki yerini tespit etmeyi amaçlamaktadır. Sırların ketmi/keşfi meselesini konu edinen risale üzerine herhangi bir çalışmaya rastlanmamıştır. Makalede kaynak ve mevzularına da değinilen risalenin Osmanlı tasavvuf tarihindeki yeri belirlenmeye çalışılmış, ayrıca telif sebebi, Erzurûmî’nin hayat hikâyesi bağlamında incelenmiştir. Makalede, risaleye eklenen manzumelerin edebî bir maksat gütmeyip didaktik bir rol taşıdığı iddia edilmiştir.

Kaynakça

  • Ceviz, Nurettin, “Erzurumlu İbrahim Hakkı Hazretlerine Ait Bir Yazma: Mecmûatü’l-İrfâniyye”, Atatürk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Edebiyat Bilimleri Araştırma Dergisi, 23 (1996): 85-97.
  • Çağrıcı, Mustafa, “İbrâhim Hakkı Erzurûmî”, DİA, 2000, XXI, 305-311.
  • Çelebioğlu, Amil, Erzurumlu İbrahim Hakkı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 1988.
  • Çelik, Esma, Erzurumlu İbrahim Hakkı’nın Kenzü’l-Fütûh’u (yüksek lisans tezi), Marmara Üniversitesi, İstanbul, 2005.
  • Doğanay, Esen, Erzurumlu İbrahim Hakkı ve Rûhu’ş-Şürûh (yüksek lisans tezi), Marmara Üniversitesi, İstanbul, 2008.
  • Erzurumlu İbrahim Hakkı, Dostlara Yâdigâr ve İsmail Fakîrullah’tan Hikmetler: Tezkiretü’l-Ahbâb ve Mie ve Hamsûne Hikme, haz. Abdurrahman Mıhcıoğlu, İstanbul: Hikemiyat Yayınları, 2020.
  • Erzurumlu İbrahim Hakkı, Dîvân-ı İlâhiyât, haz. M. Kayahan Özgül, Ankara: DİB Yayınları, 2013.
  • Erzurumlu İbrahim Hakkı, Kenzü’l-Fütûh, haz. Şakir Diclehan, Erzurum: Hasankale İbrahim Hakkı Hz. Camii Külliyesini Yaptırma ve Yaşatma Derneği, 1980.
  • Erzurumlu İbrahim Hakkı, Mecmûatü’l-irfâniyye, Dürdane Zeynep Tekmen, İrfan Hazinesi: İbrahim Hakkı Erzurûmî’nin Mecmûatü’l-İrfâniyye’si içinde, İstanbul: İnsan Yayınları, 2016.
  • Görgün, Tahsin, “18. Asır Osmanlı Düşüncesi ve Erzurumlu İbrahim Hakkı: Kadim ile Cedit İlişkilerinde Bir Model Olarak İbrahim Hakkı’yı Okumak”, Bütün Yönleriyle Erzurumlu İbrahim Hakkı Hazretleri Sempozyumu (16-18 Kasım 2011 Erzurum): Bildiriler, ed. Cengiz Gündoğdu, Erzurum: Atatürk Üniversitesi, 2012, s. 153-161.
  • İbrahimhakkıoğlu, Mesih, Erzurumlu İbrahim Hakkı, İstanbul: Tatlıdil Matbaası, 1973.
  • İnalcık, Halil, “Timar”, DİA, 2012, XLI, 168-173.
  • İsmail Hakkı Bursevî, Kitâbü’n-Netîce, haz. Ali Namlı, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2019.
  • Revnakoğlu, Cemaleddin Server, Erzurumlu İbrahim Hakkı ve Marifetnamesi, İstanbul: İlk Harf Yayınevi, 2011.
  • Tâhirülmevlevî, Mesnevî Şerhi, I-X, İstanbul: Şamil Yayınevi, 2017.
  • Tekmen, Dürdane Zeynep, İrfan Hazinesi: İbrahim Hakkı Erzurûmî’nin Mecmûatü’l-irfâniyye’si, İstanbul: İnsan Yayınları, 2016.
  • Toprak, Celalettin, Erzurumlu İbrahim Hakkı ve Hocası Şeyh İsmail Fakîrullah (lisans tezi), Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Ankara, 1975.

تحقيق: «حصن العارفين من فتن الزمان في كل آن» لإبراهيم حقي الأرضرومي (ت. ١١٩٤هـ/١٧٨٠م )

Yıl 2023, Sayı: 49, 115 - 166, 31.01.2023
https://doi.org/10.26570/isad.1235778

Öz

تهدف هذه الدراسة أولا لنشر الرسالة المحققة على ثماني نسخٍ والموسومة بـــ: حصن العارفين من فتن الزمان في كل آنٍ لإبراهيم حقي الأرضرومي أبرز علماء الدولة العثمانية وشخصياتها الصوفية، وثانيًا لإبراز مكانتها في الأدبيات ذات الصلة. وعمومًا لم يُعثر حتى الآن على أي دراسة علمية للرسالة المذكورة التي تناولت إحدى قضايا التصوف المهمة، ألا وهي مسألة البَوحُ بالسِّرِّ وكتمانُه. وقد تطرقنا في المقالة لما تناولته الرسالة من مصادرَ وموضوعاتٍ وحاولنا بيان مكانتها في تاريخ التصوف العثماني، فضلًا عن البحث وراء السبب الخفي لتأليف الرسالة المذكورة في ضوء السيرة الذاتية للمؤلف. ومن ناحية أخرى فقد ادُّعِي بأن للمنظومات الملحقة بالرسالة دورًا في الشعر التربوي وأنه لم ينظمها لأغراض أدبية.

Kaynakça

  • Ceviz, Nurettin, “Erzurumlu İbrahim Hakkı Hazretlerine Ait Bir Yazma: Mecmûatü’l-İrfâniyye”, Atatürk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Edebiyat Bilimleri Araştırma Dergisi, 23 (1996): 85-97.
  • Çağrıcı, Mustafa, “İbrâhim Hakkı Erzurûmî”, DİA, 2000, XXI, 305-311.
  • Çelebioğlu, Amil, Erzurumlu İbrahim Hakkı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 1988.
  • Çelik, Esma, Erzurumlu İbrahim Hakkı’nın Kenzü’l-Fütûh’u (yüksek lisans tezi), Marmara Üniversitesi, İstanbul, 2005.
  • Doğanay, Esen, Erzurumlu İbrahim Hakkı ve Rûhu’ş-Şürûh (yüksek lisans tezi), Marmara Üniversitesi, İstanbul, 2008.
  • Erzurumlu İbrahim Hakkı, Dostlara Yâdigâr ve İsmail Fakîrullah’tan Hikmetler: Tezkiretü’l-Ahbâb ve Mie ve Hamsûne Hikme, haz. Abdurrahman Mıhcıoğlu, İstanbul: Hikemiyat Yayınları, 2020.
  • Erzurumlu İbrahim Hakkı, Dîvân-ı İlâhiyât, haz. M. Kayahan Özgül, Ankara: DİB Yayınları, 2013.
  • Erzurumlu İbrahim Hakkı, Kenzü’l-Fütûh, haz. Şakir Diclehan, Erzurum: Hasankale İbrahim Hakkı Hz. Camii Külliyesini Yaptırma ve Yaşatma Derneği, 1980.
  • Erzurumlu İbrahim Hakkı, Mecmûatü’l-irfâniyye, Dürdane Zeynep Tekmen, İrfan Hazinesi: İbrahim Hakkı Erzurûmî’nin Mecmûatü’l-İrfâniyye’si içinde, İstanbul: İnsan Yayınları, 2016.
  • Görgün, Tahsin, “18. Asır Osmanlı Düşüncesi ve Erzurumlu İbrahim Hakkı: Kadim ile Cedit İlişkilerinde Bir Model Olarak İbrahim Hakkı’yı Okumak”, Bütün Yönleriyle Erzurumlu İbrahim Hakkı Hazretleri Sempozyumu (16-18 Kasım 2011 Erzurum): Bildiriler, ed. Cengiz Gündoğdu, Erzurum: Atatürk Üniversitesi, 2012, s. 153-161.
  • İbrahimhakkıoğlu, Mesih, Erzurumlu İbrahim Hakkı, İstanbul: Tatlıdil Matbaası, 1973.
  • İnalcık, Halil, “Timar”, DİA, 2012, XLI, 168-173.
  • İsmail Hakkı Bursevî, Kitâbü’n-Netîce, haz. Ali Namlı, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2019.
  • Revnakoğlu, Cemaleddin Server, Erzurumlu İbrahim Hakkı ve Marifetnamesi, İstanbul: İlk Harf Yayınevi, 2011.
  • Tâhirülmevlevî, Mesnevî Şerhi, I-X, İstanbul: Şamil Yayınevi, 2017.
  • Tekmen, Dürdane Zeynep, İrfan Hazinesi: İbrahim Hakkı Erzurûmî’nin Mecmûatü’l-irfâniyye’si, İstanbul: İnsan Yayınları, 2016.
  • Toprak, Celalettin, Erzurumlu İbrahim Hakkı ve Hocası Şeyh İsmail Fakîrullah (lisans tezi), Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Ankara, 1975.

The Analysis and Critical Editon of İbrahim Hakkı Erzurumi’s Treatise Entitled Ḥiṣn al-ʿārifīn min fitan al-zamān fī kulli ān

Yıl 2023, Sayı: 49, 115 - 166, 31.01.2023
https://doi.org/10.26570/isad.1235778

Öz

This article provides an analysis and critical edition of Ḥiṣn al-ʿārifīn min fitan al-zamān fī kulli ān by İbrahim Hakkı Erzurumi, one of the most esteemed Sufi scholars in the Ottoman Empire during the eighteenth century. It also seeks to locate the work—of which eight copies have been found—in the literature. The treatise addresses the question of preserving and disclosing secrets, one of the central themes of Sufism, and has not been the topic of previous academic studies. The article attempts to determine the position of the treatise in Ottoman Sufism’s history. Additionally, the purpose of its production has been examined in the context of the author’s life story. On the other hand, it has been argued that the poems added to the treatise have a didactic rather than literary purpose.

Kaynakça

  • Ceviz, Nurettin, “Erzurumlu İbrahim Hakkı Hazretlerine Ait Bir Yazma: Mecmûatü’l-İrfâniyye”, Atatürk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Edebiyat Bilimleri Araştırma Dergisi, 23 (1996): 85-97.
  • Çağrıcı, Mustafa, “İbrâhim Hakkı Erzurûmî”, DİA, 2000, XXI, 305-311.
  • Çelebioğlu, Amil, Erzurumlu İbrahim Hakkı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 1988.
  • Çelik, Esma, Erzurumlu İbrahim Hakkı’nın Kenzü’l-Fütûh’u (yüksek lisans tezi), Marmara Üniversitesi, İstanbul, 2005.
  • Doğanay, Esen, Erzurumlu İbrahim Hakkı ve Rûhu’ş-Şürûh (yüksek lisans tezi), Marmara Üniversitesi, İstanbul, 2008.
  • Erzurumlu İbrahim Hakkı, Dostlara Yâdigâr ve İsmail Fakîrullah’tan Hikmetler: Tezkiretü’l-Ahbâb ve Mie ve Hamsûne Hikme, haz. Abdurrahman Mıhcıoğlu, İstanbul: Hikemiyat Yayınları, 2020.
  • Erzurumlu İbrahim Hakkı, Dîvân-ı İlâhiyât, haz. M. Kayahan Özgül, Ankara: DİB Yayınları, 2013.
  • Erzurumlu İbrahim Hakkı, Kenzü’l-Fütûh, haz. Şakir Diclehan, Erzurum: Hasankale İbrahim Hakkı Hz. Camii Külliyesini Yaptırma ve Yaşatma Derneği, 1980.
  • Erzurumlu İbrahim Hakkı, Mecmûatü’l-irfâniyye, Dürdane Zeynep Tekmen, İrfan Hazinesi: İbrahim Hakkı Erzurûmî’nin Mecmûatü’l-İrfâniyye’si içinde, İstanbul: İnsan Yayınları, 2016.
  • Görgün, Tahsin, “18. Asır Osmanlı Düşüncesi ve Erzurumlu İbrahim Hakkı: Kadim ile Cedit İlişkilerinde Bir Model Olarak İbrahim Hakkı’yı Okumak”, Bütün Yönleriyle Erzurumlu İbrahim Hakkı Hazretleri Sempozyumu (16-18 Kasım 2011 Erzurum): Bildiriler, ed. Cengiz Gündoğdu, Erzurum: Atatürk Üniversitesi, 2012, s. 153-161.
  • İbrahimhakkıoğlu, Mesih, Erzurumlu İbrahim Hakkı, İstanbul: Tatlıdil Matbaası, 1973.
  • İnalcık, Halil, “Timar”, DİA, 2012, XLI, 168-173.
  • İsmail Hakkı Bursevî, Kitâbü’n-Netîce, haz. Ali Namlı, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2019.
  • Revnakoğlu, Cemaleddin Server, Erzurumlu İbrahim Hakkı ve Marifetnamesi, İstanbul: İlk Harf Yayınevi, 2011.
  • Tâhirülmevlevî, Mesnevî Şerhi, I-X, İstanbul: Şamil Yayınevi, 2017.
  • Tekmen, Dürdane Zeynep, İrfan Hazinesi: İbrahim Hakkı Erzurûmî’nin Mecmûatü’l-irfâniyye’si, İstanbul: İnsan Yayınları, 2016.
  • Toprak, Celalettin, Erzurumlu İbrahim Hakkı ve Hocası Şeyh İsmail Fakîrullah (lisans tezi), Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Ankara, 1975.
Toplam 17 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Arapça
Konular Din Araştırmaları
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Ömer Faruk Can 0000-0002-3024-524X

Abdurrahman Mıhcıoğlu 0000-0003-1010-157X

Yayımlanma Tarihi 31 Ocak 2023
Yayımlandığı Sayı Yıl 2023 Sayı: 49

Kaynak Göster

APA Can, Ö. F., & Mıhcıoğlu, A. (2023). تحقيق: «حصن العارفين من فتن الزمان في كل آن» لإبراهيم حقي الأرضرومي (ت. ١١٩٤هـ/١٧٨٠م ). İslam Araştırmaları Dergisi(49), 115-166. https://doi.org/10.26570/isad.1235778
AMA Can ÖF, Mıhcıoğlu A. تحقيق: «حصن العارفين من فتن الزمان في كل آن» لإبراهيم حقي الأرضرومي (ت. ١١٩٤هـ/١٧٨٠م ). isad. Ocak 2023;(49):115-166. doi:10.26570/isad.1235778
Chicago Can, Ömer Faruk, ve Abdurrahman Mıhcıoğlu. “تحقيق: «حصن العارفين من فتن الزمان في كل آن» لإبراهيم حقي الأرضرومي (ت. ١١٩٤هـ/١٧٨٠م )”. İslam Araştırmaları Dergisi, sy. 49 (Ocak 2023): 115-66. https://doi.org/10.26570/isad.1235778.
EndNote Can ÖF, Mıhcıoğlu A (01 Ocak 2023) تحقيق: «حصن العارفين من فتن الزمان في كل آن» لإبراهيم حقي الأرضرومي (ت. ١١٩٤هـ/١٧٨٠م ). İslam Araştırmaları Dergisi 49 115–166.
IEEE Ö. F. Can ve A. Mıhcıoğlu, “تحقيق: «حصن العارفين من فتن الزمان في كل آن» لإبراهيم حقي الأرضرومي (ت. ١١٩٤هـ/١٧٨٠م )”, isad, sy. 49, ss. 115–166, Ocak 2023, doi: 10.26570/isad.1235778.
ISNAD Can, Ömer Faruk - Mıhcıoğlu, Abdurrahman. “تحقيق: «حصن العارفين من فتن الزمان في كل آن» لإبراهيم حقي الأرضرومي (ت. ١١٩٤هـ/١٧٨٠م )”. İslam Araştırmaları Dergisi 49 (Ocak 2023), 115-166. https://doi.org/10.26570/isad.1235778.
JAMA Can ÖF, Mıhcıoğlu A. تحقيق: «حصن العارفين من فتن الزمان في كل آن» لإبراهيم حقي الأرضرومي (ت. ١١٩٤هـ/١٧٨٠م ). isad. 2023;:115–166.
MLA Can, Ömer Faruk ve Abdurrahman Mıhcıoğlu. “تحقيق: «حصن العارفين من فتن الزمان في كل آن» لإبراهيم حقي الأرضرومي (ت. ١١٩٤هـ/١٧٨٠م )”. İslam Araştırmaları Dergisi, sy. 49, 2023, ss. 115-66, doi:10.26570/isad.1235778.
Vancouver Can ÖF, Mıhcıoğlu A. تحقيق: «حصن العارفين من فتن الزمان في كل آن» لإبراهيم حقي الأرضرومي (ت. ١١٩٤هـ/١٧٨٠م ). isad. 2023(49):115-66.