Gündelik Hayatın Bir Alanı Olarak Moda Aracılığıyla Kültürün Yeniden İnşası

Yıl 2013, Cilt: 2 Sayı: 4, 37 - 63, 01.11.2013

Soner Yağlı

Öz

Gündelik hayatın biçimlenmesinde, benimsenmesinde ve inşasında moda önemli bir kavram ve alan olarak etkisini giderek arttırmaktadır. Sosyo-ekonomik ve siyasal ortamdan etkilenen moda aynı zamanda kültürün önemli bir biçimlendiricisi ve inşa edicisi konumuna evrilmiştir. Özellikle tekstil ve giyim-kuşam üzerinden ciddi bir kimlik algısı oluşmaya başlamıştır. Kitle kültürünün inşasında ve kitlenin gündelik hayat içerisinde belirli davranış ve tutumlarının inşasında (giyim-kuşam, yeme içme, sözler) moda, rıza yoluyla hegemonik bir ilişki kurmaktadır. Toplumsal statünün bir göstergesi ve belirleyicisi olan moda aynı zamanda bireysel hazzın tatminine yönelik de bir mecradır. Modanın bireyleri etkileyen büyülü evreni ve söylemi bireylerin hegemonik bir ilişki içinde kendi rızalarını üreterek kültürün içinde kendilerinden beklenilen refleksleri vermelerine neden olur. Moda, genel yaklaşımlar bağlamında kültür endüstrisi içerisinde bireylerde tüketici kimliklerin oluşturulmasında ve tüketim ideolojisinin üretimi açısından etkili olduğu kadar toplumsal cinsiyet rollerinin yerleşikleşmesinde de son derece işlevsel rol üstlenmektedir.

Çalışma konusunun ana kavramı olan moda olgusu toplumsal, siyasal, ekonomik, kültürel ve teknolojik süreçlerdeki değişimlerle birlikte, bu değişimlerden etkilenen ve bu değişimleri etkileyen bağlamlara göre biçimlenmektedir. Ancak bu süreçlerin her birinin sorgulanması çalışmanın fiziksel mekânının sınırlılıklarından dolayı zor olduğundan hareketle, bu çalışma içerisinde bunu aşmak için sadece çalışma bağlamında bir tartışma geliştirilecek ve burada detaylı bir biçimde yer veril(e)meyen bazı görüşler bir önkabul içerisinde ele alınacaktır. Çalışma konusu bağlamında, modadan kastedilen de ağırlıklı olarak giyim dünyasıdır. Moda kavramını gündelik hayat, kültür, ideoloji ve kültür endüstrisi üzerinden sorgulamaya açarak ele alan bu çalışma; hegemonik bir güç olarak modanın gündelik hayat kültürünü nasıl biçimlendirdiğini ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Moda, Kültür, Gündelik Hayat, Tüketim, İdeoloji

Reconstruction of Culture via Fastion As a Field of Daily Life

Öz

As an important concept and field, fashion has gradually increases its effect on formation, adoption and reconstruction of daily life. Fashion, which is affected by socio-economic and political environment, has also evolved to be an important former and erecter of culture. A serious sense of identity has started to be formed especially through textile and clothes. Individuals start speaking to each other by way of their clothes before they get in oral contact with the others. Fashion makes a hegemonic relation by common accord in construction of mass culture and their specific behaviours in daily life (clothing, food&beverage, expressions). Fashion, which is an indicator and a determiner of social status, is a course that is for satisfaction of individual pleasure at the same time. Magical world and expression of fashion, which affect individuals, cause them to give expected reflexes by producing their own assents in a hegemonic relationship. Fashion is extremely functional for placing gender roles within overall approaches in culture industry as well as it is effective in the sense of creating consumer identities of individuals and production of consumption ideology.

With changes in social, political, economical, cultural and technological periods; the fact of fashion, which is the main concept of the study subject, is formed according to contexts which are affected by these changes and affect them also. However, because of the fact that it is hard to question each periods due to physical borders of the study, a discussion will be developed and some opinions which are not taken place with details in here will be discussed within a prevision to get over this fact in this study. In the context of study subject, it is the clothing world which is mainly meant by fashion. This study, which discusses the fact of fashion by questioning it through daily life culture, ideology and cultural industry, aims to reveal that how the fashion shapes daily life culture as a hegemonic power.

Anahtar Kelimeler

Fashion, Culture, Daily Life, Consumption, Ideology

Kaynakça

• Adorno, T.W. (2007). Kültür endüstrisi kültür yönetimi (N. Ünler, M. Tüzel ve E. Gen, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları. (Eserin aslı farklı metinler halinde 1944, 1969, 1081 ve 1997’de basılmıştır)
• Althusser, L. (2006). İdeoloji ve devletin ideolojik aygıtları (A. Tümertekin, Çev.). İstanbul: İthaki Yayınları. (Eserin aslı 1970’de basılmıştır)
• Bakhtin, M.M. (2005). Rabelais ve dünyası (Ç. Öztek, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. (Eserin aslı 1993’de basılmıştır)
• Barbarosoğlu, F. (2012). Moda ve zihniyet. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Baudrillard, J. (1988). Metinler ve söyleşiler (O. Adanır, Çev.). İzmir: Tümer Yayınları. (Eserin aslı 1970’de basılmıştır)
• Baudrillard, J. (2010). Tüketim toplumu (H. Deliçaylı ve F. Keskin, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. (Eserin aslı 1970’de basılmıştır)
• Bauman, Z. (1999). Küreselleşme - Toplumsal sonuçları (A. Yılmaz, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. (Eserin aslı 1998’de basılmıştır)
• Benjamin, W. (1987). Moda Üzerine (A. Cemal, Çev.). Gergedan, 1.
• Benjamin, W. (2000). Pasajlar (A. Cemal, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. (Eserin aslı 1982’de basılmıştır)
• Berger, P., Luckmann T. (2008). Gerçekliğin sosyal inşâsı - Bir bilgi sosyolojisi incelemesi (V. S. Öğütle, Çev.). İstanbul: Paradigma Yayınları. (Eserin aslı 1966’da basılmıştır)
• Brown, B. (1989). Marks Freud ve günlük hayatın eleştirisi (Y. Alogan, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. (Eserin aslı 1973’de basılmıştır)
• Crane D. (2003). Moda ve gündemleri (Ö. Çelik, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. (Eserin aslı 2000’de basılmıştır) 60 Dursun, Ç. (2001). TV haberlerinde ideoloji Ankara: İmge Kitabevi.
• Dursun, Ç. (2004). Haber hakikat ve iktidar ilişkisi Ankara: Elips Kitap. Eagleton, T. (1996). İdeoloji (M. Özcan, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. (Eserin aslı 1991’de basılmıştır)
• Fiske, J. (1999). Popüler kültürü anlamak (S. İrvan, Çev.). Ankara: Ark Yayınları. (Eserin aslı 1991’de basılmıştır)
• Giddens, A. (2010). Modernite ve bireysel kimlik (Ü. Tatlıcan, Çev.). İstanbul: Say Yayınları. (Eserin aslı 1991’de basılmıştır)
• Ginsborg, P. (2010). Gündelik hayat politikaları (M. Ö. Mengüşoğlu, Çev.). İstanbul: Açılım Kitap. (Eserin aslı 2005’de basılmıştır)
• Gottdiener, M. (2005). Postmodern göstergeler (H. Gür, A. Nur ve E. Cengiz, Çev.). Ankara: İmge Yayınları. (Eserin aslı 1995’de basılmıştır)
• Guess, R. (2002). Eleştirel teori - Habermas ve Frankfurt okulu (F. Keskin, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. (Eserin aslı 1981’de basılmıştır)
• Hall, S. (1994). Kültür, medya ve ‘ideolojik etki’ (M.Küçük, Çev.). Küçük, M. (Der.) içinde, Medya İktidar İdeoloji (ss.169-209). Ankara: Ark Yayınevi.
• http://www.filozof.net/Turkce/sosyoloji/898-moda-nedir-ne-demektir-tanimi- tarifi-anlami-manasi-moda-sosyolojik-tanimi-anlamda-manada-sosyallikte-moda-.html 26.06.2012.
• http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK. GTS.5198adc0872db9.65183427. 19.05.2013.
• Illich, I. (1989). Şenlikli toplum (A. Kot, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. (Eserin aslı 1975’de basılmıştır)
• Illich, I. (2011). Tüketim köleliği (M. Karaşahan, Çev.). İstanbul: Pınar Yayınları. (Eserin aslı 1978’de basılmıştır)
• Kaya, E. (2012). Zenginliğin Gayrıresmi Gündemi. Birikim, 278-279, 90-98. Kellner, D. (2005). Kültür Endüstrileri (E.Mutlu, Çev.). Mutlu, E. (Der.) içinde, Kitle İletişim Kuramları (ss.233-239). Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Kılıçbay, M. A. (2003). Kimlikler Okyanusu. Doğu-Batı, 23, 155-159.
• Köse, H. (2010). Medya ve tüketim sosyolojisi. İstanbul: Ayraç Yayınları.
• Lasch, C. (2006). Narsisizm kültürü (Ü. H. Yolsal ve S. Öztürk, Çev.). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları. (Eserin aslı 1979’da basılmıştır)
• Lefebvre, H. (1998). Modern dünyada gündelik hayat (I. Gürbüz, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları. (Eserin aslı 1968’de basılmıştır)
• Lull, J. (2001). Medya iletişim kültür (N. Güngör, Çev.). Ankara: Vadi Yayınları. (Eserin aslının basım yılı belirtilmemiş)
• Lundby, K. ve Ronning, H. (1997). Medya kültür iletişim, medya kültürü aracılığıyla modernliğin yorumlanışı (S.İrvan, Çev.). İrvan, S. (Der.) içinde ,Medya kültür siyaset (ss.13-28). Ankara: Ark Yayınları.
• Lyon, D. (2006). Gözetlenen toplum (G. Soykan, Çev.). İstanbul: Kalkedon Yayınları. (Eserin aslı 2001’de basılmıştır)
• Morley, D. ve Robins, K. (1997). Kimlik mekanları (E. Zeybekoğlu, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. (Eserin aslı 1995’de basılmıştır)
• Mumby, D. K. (2005). İdeoloji ve Anlamın Toplumsal İnşası: Bir İletişim Bakış Açısı (Ç. Dursun, Çev.). Doğu Batı, 30, 123-141.
• Mutlu, E. (2005). Kitle iletişim kuramları. Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Mutlu, E. (2001). Popüler Kültürü Eleştirmek. Doğu Batı, 15, 9-39.
• Ritzer, G. (2000). Büyüsü bozulmuş dünyayı büyülemek (Ş. S. Kaya, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. (Eserin aslı 1999’da basılmıştır)
• Robins, K. (1999). İmaj-Görmenin kültür ve politikası (N. Türkoğlu, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. (Eserin aslı 1996’da basılmıştır)
• Shoemaker, P. ve Reese, D. S. (1997). İdeolojinin Medya İçeriği Üzerindeki Etkisi (S. İrvan, Çev.). İrvan S. (Der.) içinde, Medya Kültür Siyaset (ss.99-136). Ankara: Ark Yayınları.
• Smith, P. (2005). Kültürel kuram (S. Güzelsarı ve İ. Gündoğdu, Çev.). İstanbul: Babil Yayınları. (Eserin aslı 2001’de basılmıştır)
• Sorokin, P. A. (1974). Çağdaş sosyoloji teorileri (M. M. R. Öymen, Çev.). Ankara: Yeni Desen Matbaası. (Eserin aslı 1964’de basılmıştır)
• Therborn, G. (1989). İktidarın ideolojisi ideolojinin iktidarı (İ. Cüre, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları. (Eserin aslı 1980’de basılmıştır)
• Üşür, S. S. (1997). İdeolojinin serüveni. Ankara: İmge Yayınevi. van Reijen, W. (2006). Aydınlanmanın Diyalektiğini Alegori Olarak Okumak (H. E. Bağce, Çev.). H. E. Bağce (Der.) içinde, Frankfurt Okulu (ss.167-188). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Voloşinov, V. N. (2001). Marksizm ve dil felsefesi (M. Küçük, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. (Eserin aslı ayrı metinler halinde 1977 ve 1996’da basılmıştır)
• Waquet, D. ve Laporte M. (2011) Moda (I. Ergüden, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi. (Eserin aslı 1999’da basılmıştır)
• Wolton, D. (1992). Televizyon ve yaşam biçimleri: Bir kimlik, değişim ve meşrulaştırma faktörü (O. Tatlıpınar, Çev.).
• Charon J. M. (Der.) içinde, Medya Dünyası (ss.188-189). İstanbul: İletişim Yayınları. (Eserin aslının basım yılı belirtilmemiştir.