Türkiye'de Çocuk İşçiliği Sorunu ve Haberlerde Suriyeli Çocuk İşçilerin İzini Sürmek

Yıl 2016, Cilt: 5 Sayı: 9, 13 - 49, 01.05.2016

Aslıhan Ardıç Çobaner

Öz

Çocuk işçiliği bir insan hakları sorunu olduğu gibi aynı zamanda emek sömürüsünün en vahşi şekillerinden
birisidir. Ekonomik eşitsizliklerin, göçlerin ve işsizliğin artması hem dünyada hem de Türkiye’de çocuk işçiliği
riskini ön plana çıkarmıştır. Bu çalışma Independent gazetesinin Türkiye’de Suriyeli çocuk işçi çalıştırıldığına
dair haberlerinin Türk medyasında yer aldığı bir haftalık süre boyunca (1-7 Şubat 2016) çocuk işçiliği ve
Suriyeli çocuk işçiler sorununun nasıl sunulduğu üzerine odaklanmaktadır. Bu amaçla ulusal basını temsil
edeceği düşünülen ve mülkiyet yapıları, ideolojik nitelikleri, siyasal iktidara yakınlıkları itibarıyla farklılıklar
içeren Hürriyet, Sabah, Sözcü, Habertürk, Milliyet, Yeni Şafak, Vatan, Cumhuriyet, Birgün gazetelerinin
İnternet arşivlerin taranmış ve elde edilen haberler van Dijk’ın eleştirel söylem analizi kullanılarak analiz
edilmiştir. Gazetelerde konunun “Türkiye’de Suriyeli Çocuk işçi çalıştırıldığı”nı ve “Türkiye’de Suriyeli Çocuk
işçi çalıştırılmadığı”nı savunan iki tematik çerçeveden verilmekte olduğu, gazetelerin farklı politik konumlanış
ve yayıncılık anlayışlarına rağmen haberlerin ekonomik seçkinler olarak tanımlanabilecek sektör
temsilcilerinin söylemleri içinde kapandığı görülmüştür. Sonuç olarak haberlerde çocuk işçiliğinin toplumsal,
ekonomik ve politik bağlamı göz ardı edilmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Çocuk işçiliği, Suriyeli mülteciler, içerik ve söylem analizi, eşitsizlik

The Problem Of Child Labour In Turkey And Tracking Syrian Child Workers In The News

Öz

Child labor is a human rights issue as well as one of the most brutal forms of labor exploitation. The rise of
economic inequalities, immigration and unemployment both raise the risk of child labor both in the world
and Turkey. This study focuses on how child labour and the issue of Syrian children workers are presented in
the Turkish media during the week (1-7 February 2016) which the Independent newspaper reports on the
employment of Syrian children workers in Turkey. For this purpose, internet archives of Hürriyet, Sabah,
Sözcü, Habertürk, Milliyet, Yeni Şafak, Vatan, Cumhuriyet, Birgün were scanned and the news that selected
as sample in Hürriyet, Sabah, Sözcü, Habertürk, Milliyet, Yeni Şafak, Vatan, Cumhuriyet, and Birgün
newspapers are examined and are analyzed with van Dijk’s critical discourse analysis methods. In the
newspapers, this issue is given in two thematic frames which claim that "Syrian children workers are worked
in Turkey" and "Syrian children workers are not worked in Turkey". The results indicate that, despite their
different political and editorial preferences, the newspapers overlooked the social, economic and political
background of newspapers; it is closed that the news is presented in the discourses of the sector
representatives who can be defined as economic elites. As a result, the social, economic and political context
of child labour is ignored in the news  

Anahtar Kelimeler

Child labour, Syrian refugees, content and discourse analysis, inequality

Kaynakça

• Ardıç Çobaner, A. (2015). Çocuk hakları bağlamında Suriyeli Mülteci Çocukların Haberlerde Temsili, Marmara İletişim Dergisi, 24:27-54.
• Avşar Z, Öğütoğulları E. (2012). Çocuk İşçiliği ve Çocuk İşçiliği İle Mücadele Stratejileri. Sosyal Güvenlik Dergisi, 1, 9-40.
• Durna, T. ve Kubilay Ç. (2010). Söylem Kuramları ve Eleştirel Söylem Çözümlemeleri. T. Durna (Der.), İçinde Medyadan Söylemler (ss.47-81), İstanbul:Libra Kitap.
• ERG (Eğitim Reformu Girişimi). (2015). Eğitim İzleme Raporu 2014–2015. 12 Temmuz 2016,
• http://erg.sabanciuniv.edu/sites/erg.sabanciuniv.edu/files/EIR2014_WEB_rev2.pdf, Erişim Tarihi:11.08.2016.
• Erdoğan, M. (2014). Türkiye’deki Suriyeliler: Toplumsal Kabul ve Uyum Araştırması Yönetici Özeti & Rapor. Hacettepe Üniversitesi Göç ve Siyaset Araştırmaları Merkezi- HUGO, 18 Şubat 2016,
• http://www.hugo.hacettepe.edu.tr/HUGORAPORTurkiyedekiSuriyelilerToplumsal KabulUyumKasim2014.pdf, Erişim Tarihi:11.05.2016.
• Erdoğan, M. ve Ünver, C. (2015). Türk İş Dünyasının Türkiye’deki Suriyeliler Konusundaki Görüş, Beklenti ve Önerileri, Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu, 17 Şubat 2016, URL: http://tisk.org.tr/tr/e-yayinlar/353-goc/353- goc.pdf., Erişim Tarihi:11.05.2016.
• Gündem Çocuk Derneği (2015). Türkiye’de Çocuğun Yaşam Hakkı İhlal Verileri, 18 Nisan 2016, URL:http://www.gundemcocuk.org/wpcontent/uploads/2016/04/2015CocugunYasamHa kkiIhlalVerileri.pdf., Erişim Tarihi:11.02.2016.
• HDD (Hayata Destek Derneği) (2016). Yoksulluk Döngüsü Ve Suriyeli Çalışan Çocuklar, e-bülten sayı-1 (Ocak-Mart). 18 mayıs 2016, http://www.hayatadestek.org/media/files/Bu_I%CC%87s%CC%A7_C%CC%A7ocu k_Oyuncag%CC%86%C4%B1_Deg%CC%86il_Nisan_2016_ebu%CC%88lten_Yok sulluk_Do%CC%88ngu%CC%88su%CC%88_Ve_Suriyeli_C%CC%A7al%C4%B1s %CC%A7an_C%CC%A7ocuklar.pdf., Erişim Tarihi:12.07.2016.
• HRW (Human Rights Watch) (2015). Kayıp Bir Nesil Olmalarını Önlemek Türkiye “Geleceğimi Hayal Etmeye Çalıştığımda Hiçbir Şey Göremiyorum” Türkiye’deki Suriyeli Mülteci Çocukların Eğitime Erişimini Önündeki Engeller, URL:
• http://www.hrw.org, Erişim Tarihi:11.02.2016.
• Hackett, R. (1998), “Bir Paradigmanın Önemini Yitiri Ģi: Haber Medyası Çalışmalarında Yanlılık ve Nesnellik”, İletişim Yıllık, s. 31-72.
• İnal, A. (1996). Haberi Okumak, İstanbul:Temuçin Yayınları.
• İnceoğlu, Y. ve Çomak N. A. (2009). Metin Çözümlemeleri, İstanbul:Ayrıntı.
• Mora, N. (2008). Medya Çalışmaları Medya Psikolojisi ve Kültürel İletişim, AltKitap.
• Mutlu, Y., Antakyalıoğlu, Ş., Kırımsoy, E. (2016) Bulanık Mekanlarda Gölgede Kalanlar
• Suriyeli Mülteci Çocuklar ve Vatansızlık Riski Araştırma Raporu, Ankara: Gündem Çocuk Derneği.
• Özer, Ö. (2001). Haber Söylem İdeoloji: Eleştirel Haber Çözümlemeleri, Konya: Literatürk Yayınevi.
• Şen, F. ve Avşar, Z. (2012). Türkiye’de Neoliberal Politikaların Haber Medyasına Yansımaları: Anaakım Medyanın Ekonomi Haberleri Üzerine Bir İnceleme. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 35/Güz, 42-60.
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) (2014). İstatistiklerle Çocuk, Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu Yayınları.
• UNICEF (2016) Türkiye’deki Suriyeli Çocuklar Bilgi Notu, Şubat 2016, 18 Şubat 2016, URL:A. ÇOBANER Türkiye’de Çocuk İşçiliği Sorunum http://unicef.org.tr/files/bilgimerkezi/doc/T%C3%BCrkiyedeki%20Suriyeli%20%C3 %87ocuklar_Bilgi%20Notu%20Kasim%202015.pdf., Erişim Tarihi:15.07.2016.
• Urhanoğlu Cengiz, İ. (2012). 4857 Sayılı İş Kanununa Göre Çocuk ve Gençlerin İş Sözleşmesi Ehliyetlerinin Sınırlandırılmasına Yönelik Düzenlemeler. TTB Dergisi, 98, 203-230.
• van Dijk, T. A. (1988). News As Discourse. Hillsdale, New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
• van Dijk, T. A. (2003). Söylem ve İdeoloji: Çok Alanlı Bir Yaklaşım. B. Çoban ve Z. Özarslan (Der.) içinde, Söylem ve İdeoloji: Mitoloji, Din, İdeoloji (ss.13-133). İstanbul: Su Yayınları.
• van Dijk, T. A. (2005). Söylemin Yapıları ve İktidarın Yapıları. M. Küçük (Der. ve Çev.) içinde, Medya, İktidar ve İdeoloji (ss. 57-105), Ankara: Bilim ve Sanat.
• van Dijk, T. A. (2007). Bir Söylem Olarak Haberin Disiplinler Arası Çözümlenmesi. G.
• Şendur Atabek-ve E. Atabek (Der) içinde, Medya Metinlerini Çözümlemek İçerik Göstergebilim ve Söylem Çözümleme Yöntemleri (ss. 164-176), Ankara: Siyasal.
• Velieceoğlu Y. A. (2014). Türkiye’de Mültecilerin Hukuki Durumu, Uyum Meselesi. Uzm.Servet Karaca ve Araş.Gör.Uğur Doğan (Eds.), Suriyeli Göçmenlerin Sorunları Çalıştayı Sonuç Raporu. 12 Haziran 2016, URL: http://www.madde14.org/images/b/b0/MersinUnivSuriyeCalistay.pdf, Erişim Tarihi:17.08.2016. Mersin Üniversitesi, 26-34.
• Haberler 4 firmada Suriyeli mültecilere rastlandı (1 Şubat 2016). Habertürk Gazetesi, http://www.haberturk.com/ekonomi/is-yasam/haber/1189741-4-firmadasuriyeli-multecilere-rastlandi adresinden edinilmiştir.
• Çocuk işçi krizi (2 Şubat 2016) Vatan Gazetesi, http://finans.gazetevatan.com/haberdetay/gundem//38659/ adresinden edinilmiştir.
• Devlerden itiraf: Suriyeli çocuklar çalıştırılıyor (1 Şubat 2016). Vatan Gazetesi, http://www.gazetevatan.com/cocuk-isci-krizi-910850-ekonomi/ adresinden edinilmiştir.
• Giyim Devlerinden Türkiye İtirafı (1 Şubat 2016). Sözcü Gazetesi, http://www.sozcu.com.tr/2016/ekonomi/giyim-devlerinden-turkiye-itirafi- 1069574/
• H&M'den Suriyeli çocuk işçi itirafı! (1 Şubat 2016). Birgün Gazetesi, http://www.birgun.net/haber-detay/h-m-den-suriyeli-cocuk-isci-itirafi- 102436.html adresinden edinilmiştir.
• Hazır Giyim Sektörü Suriyeli Çocuk İşçi Çalıştırmıyor (1 Şubat 2016) Habertürk Gazetesi, http://www.haberturk.com/yerel-haberler/haber/42988681-hazirgiyimsektoru-suriyeli-cocuk-isci-calistirmiyor adresinden edinilmiştir.
• Hazır Giyim Sektörü Suriyeli Çocuk İşçi Çalıştırmıyor (3 Şubat 2016). Milliyet Gazetesi, http://www.milliyet.com.tr/hazirgiyim-sektoru-suriyeli-cocuk-isci-aydinyerelhaber-1195172/ adresinden edinilmiştir.
• Hazır Giyim Sektöründen `Suriyeli Çocuk İşçi` Haberlerine Yalanlama (2 Şubat 2016). Hürriyet Gazetesi, http://www.sozcu.com.tr/2016/gundem/hazirgiyimsektorunden-suriyeli-cocuk-isci-haberlerine-yalanlama-1071584/ adresinden edinilmiştir.
• İngilizler Yazdı H&M Yalanladı (1 Şubat 2016). Hürriyet Gazetesi, http://www.hurriyet.com.tr/ingilizler-yazdi-h-m-yalanladi-40048075 adresinden edinilmiştir.
• İngiltere'de Türkiye'yi zora sokacak itiraflar (1 Şubat 2016). Vatan Gazetesi, http://www.gazetevatan.com/ingiltere-de-turkiye-yi-zora-sokacak-itiraflar- 910636-ekonomi/ adresinden edinilmiştir.
• Moda Devleri Çocuk İşçi Çalıştırdı (1 Şubat 2016). Milliyet Gazetesi, http://www.milliyet.com.tr/moda-devleri-cocuk iscicalistirdi/dunya/detay/2187912/default.htm adresinden edinilmiştir.
• Next ve H&M'den Türkiye'yi zora sokacak itiraf (1 Şubat 2016) ) Cumhuriyet Gazetesi, http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/ekonomi/474094/Suriyeli_minik_ellerden_ dunya_devlerine_uretim.html adresinden edinilmiştir.
• Suriyeli Çocuk İşçi Haberleri Kasıtlı (1 Şubat 2016). Yeni Şafak Gazetesi, http://www.yenisafak.com/ekonomi/suriyeli-cocuk-isci-haberleri-kasitli-2400898 adresinden edinilmiştir.
• Suriyeli Çocuk İşçi İddiasına Tepki Geldi (2 Şubat 2016). Sabah Gazetesi, http://www.sabah.com.tr/ekonomi/2016/02/02/suriyeli-cocuk-isci-iddiasinatepki-geldi adresinden edinilmiştir.
• Suriyeli çocuk işçi: Ders zordu ama iş daha zor (9 Şubat 2016). http://www.bbc.com/turkce/haberler/2016/02/160209_suriyeli_cocuk_isci adresinden edinilmiştir.A. ÇOBANER Türkiye’de Çocuk İşçiliği Sorunu 49
• Suriyeli minik ellerden dünya devlerine üretim (2 Şubat 2016). Cumhuriyet Gazetesi, http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/ekonomi/473421/Next_ve_H_M_den_Tur kiye_yi_zora_sokacak_itiraf.html adresinden edinilmiştir.
• Syrian refugee children found working in Next and H&M factories..Next and H&M say refugees in Turkey were working in their supply-chain factorie (1 Şubat 2016).
• Independent Gazetesi. http://www.independent.co.uk/news/world/middleeast/syrian-children-found-working-for-uk-clothing-suppliers-including-nextand-hm-a6845431.html adresinden edinilmiştir.
• Tekstilcilerden Çocuk İşçi Çalıştırılmasına Yalanlama (1 Şubat 2016). Sözcü Gazetesi, http://www.sozcu.com.tr/2016/ekonomi/tekstilcilerden-cocuk-iscicalistirilmasina-yalanlama-1070626/ adresinden edinilmiştir.
• Tekstilcilerden Suriyeli Çocuk İşçi Çalıştırılmasına Yalanlama (1 Şubat 2016). Sabah Gazetesi, http://www.sabah.com.tr/ekonomi/2016/02/01/tekstilcilerden-suriyelicocuk-isci-calistirilmasina-yalanlama adresinden edinilmiştir.
• Türk Tekstilciler Suriyeli Çocuk İşçi Suçlamasını Yalanladı (1 Şubat 2016). Hürriyet Gazetesi, http://www.hurriyet.com.tr/turk-tekstilciler-suriyeli-cocuk-iscisuclamasini-yalanladi-40047901 adresinden edinilmiştir.
• Türkiye'deki Konfeksiyon Atölyeleri Suriyeli Çocukları Çalıştırıyor (1 Şubat 2016).
• Hürriyet Gazetesi, http://www.hurriyet.com.tr/turkiyedeki-konfeksiyonatolyeleri-suriyeli-cocuklari-calistiriyor-40047745 adresinden edinilmiştir.