Rekabetin Korunmasi Çerçevesinde Medya Alaninda Yoğunlaşma Ve Çeşitlenmenin Siyasal Ve İktisadi Sonuçlari: Türkiye Ve Avrupa Birliği Örnekleri

Yıl 2016, Cilt: 5 Sayı: 9, 75 - 102, 01.05.2016

Uğur Özgöker , Nursel Sağıroğlu

Öz

1990’lı yıllardan sonra uygulanan liberalleşme ile farklı ekonomik sektörlerin “Medya” alanına
eklemlenmesi sonucunda medya sahipliği profesyonel gazetecilerin elinden çıkmış, sektörde dikey ve yatay
birleşmeler meydana gelmiştir. Ekonomik yapıların çeşitlenmesi sonucunda çeşitli alanlarda faaliyet
gösteren iktisadi birimler medya alanında da yatırım yapmışlardır. Bu gruplar, sahip oldukları medya
gücünü siyasi iktidarlar ve bürokrasi üzerinde baskı unsuru olarak diğer ekonomik faaliyetlerini
desteklenmesinde kullanmışlardır. Bu yapı rekabeti önleyici bir mekanizmayı da beraberinde getirmiştir.
Türkiye’de medya sahipliği yönünde kısıtlamaya yönelik düzenlemeler olmasına rağmen uygulamada
sorunlarla karşılaşılmaktadır. Medya alanında yoğunlaşma ve çeşitlenmeler rekabetin sağlanmasında
önleyici olmaktadır. Avrupa Birliği’ne üye ülkelerde medya sektörüne özel düzenlemeler yerine genel
rekabet kurallarının uygulandığı bir medya sahipliği anlayışı benimsenmiştir. Avrupa Konseyi nezdinde
alınan siyasi tavsiye kararları ile OECD ve DTÖ bünyelerinde kabul edilen genel rekabet düzenlemeleri
görsel-işitsel medyada çoğulculuğun ve şeffaflığın sağlanması hedeflenmiştir. Örneğin İngiltere’de medyada
sahiplik sınırlamaları, hem kendi medya kurumu ve hem de rekabet otoritesi tarafından denetlenmektedir.
Fransa ise medya sahipliğine ilişkin olarak katı sınırlamalar oluşturulmuştur. Bu çalışmada medya
sahipliğinin yoğunlaşmalar ile medya alanında faaliyet gösteren şirketlerin diğer ekonomik alanlarda da
faaliyet göstermelerinin rekabetin sağlanması ve korunmasını engellediği varsayımından hareket edilmiştir.
Bu kapsamda Türkiye ve Avrupa Birliği’ndeki hukuki düzenlenmeler incelenmiş, ayrıca düzenleme ile
kararların sonuçları üzerinde durulmuştur. Medya düzenlemelerinin ve bunların uygulanmasının sadece
iktisadi anlamda rekabet ortamının sağlanmasında değil, aynı zamanda siyasi anlamda çoğulcu parlamenter
demokrasinin bütün kurum ve kurallarıyla işlemesinde de önemli olduğu değerlendirilmektedir.  

Anahtar Kelimeler

Demokratikleşme, Siyasal Katılma, Medya Düzenlemeleri, Tekelleşme, Rekabetin Korunması, Türkiye-Avrupa Birliği İlişkiler

The Political And Economic Results Regulations Within The Framework For The Diversification And Concentration In The Media Sector: Example Of Turkey And The European Union

Öz

After the 1990s, the articulation of different economic sectors to media, media ownership went out of the
hands of professional journalists and vertical and horizontal mergers have emerged in the sector. The
diversification of the economic structures, the economic units operating in various areas have also invested
in the media field. These groups have used their media power as an element of pressure over the political
powers and bureaucracy in order to support their other economic activities. It has brought along an anticompetitive mechanism. Despite the restrictive regulations on media ownership in Turkey, problems are
encountered in practice. EU adopt a media ownership approach that applies the general competition rules
rather than the specific regulations for the media sector. The political recommendations by EU and the
general competition regulations accepted in the OECD and the WTO targeted at providing pluralism and
transparency in the audiovisual media. In the United Kingdom, media ownership restrictions are audited
both by the country’s media institution and the competition authority. France has established strict
restrictions related to media ownership.The concentration of media ownership and the operation of media
companies in the other economic areas prevent the maintenance and protection of competition. The legal
arrangements in Turkey and the EU have been examined and the results of the regulations and decisions
have been discussed. Media regulations and their enforcement are important not only in the maintenance of
competition in the economic sense but also the pluralist parliamentary democracy in the political sense.  

Anahtar Kelimeler

Democratization, Political Participation, Media Regulations, Monopolization, Protection of Competition, Turkey-EU Relations

Kaynakça

• Avşar, Zakir, (2004). “Medyada Yoğunlaşma ve Şeffaflaşma: Yasal Düzenlemeler, Beklentiler, Sorun Alanları”, Ankara Üniversitesi İletişim Araştırmaları Dergisi, No 2/2
• Çankaya, Özden ve Melike YAMANER, (2006). Kitle İletişim Özgürlüğü, Turhan Kitabevi, Ankara
• Dahl, Robert, (1989). Demokrasi ve Eleştirileri Levent Köker (çev). Türk Siyasi İlimler Derneği ve Türk Demokrasi Vakfı, Ankaraİletişim Çalışmaları Dergisi Sayı 9 Bahar 2016 100
• Darendeli, Abdulvahap, (2013). “Görsel İşitsel Medya Özgürlüğü Uluslararası Düzenlemeleri”, Ankara Üniversitesi İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi (sürekli elektronik dergi-E-ISSN:2147-4524), S 37, s.269.
• Dueltre, Gilles, (2003). Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarından Örnekler, Almanya: Avrupa Konseyi Yayınları,
• Eroğul, Cem, (1991). Devlet Yönetimine Katılma Hakkı, İmge Yayınevi, Ankara
• Heywood, Andrew (2013). Cev. Siyaset. Bekir B. Özipek,Bican Şahin, Mete Yıldız,
• Zeynep Kopuzlu Bahattin Seçilmişoğlu, Atilla Yayla (cev). Liberte Yayınları, Ankara
• Işık, Metin (2005). “Medya ve Demokrasi Paradoxu: Medya Yoluyla Demokrasinin Tehdit edilmesi”, Selçuk Üniversitesi İletişim Dergisi, C 3, S 4, s.115.
• Kcuradi, Ionna (2007), İnsan Hakları: Kavramları ve Sorunları, Türkiye Felsefe Kurumu, Ankara
• Kihtir, Arzu (2006). “Avrupa Birliği Görsel İşitsel Politikası bağlamında AB Medya Hukukunun Temel Çerçevesi”, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, S 26, s.90.
• Köker, Levent (2004). “Demokratik Meşruluk, Kamusal Alan ve Çokkültürlülük Sorunu”, Meral Özbek (der.), Kamusal Alan,içinde, Hil Yayın, İstanbul, s.310, 311, 313-315.
• Kuyucu, Mihalis (2013). “Türkiye’ de Çapraz Medya Sahipliği: Medya Ekonomisine Olumsuz Etkileri ve Bu Etkilerin Önlenmesine Yönelik Öneriler”, Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, C.8, S. 1, s.146-147.
• Macoevi, Monica, (2001), İnsan Hakları El Kitapları, No. 2, Avrupa Konseyi Yayınları, Strasbourg
• Morresi, Enrico (2003), Ahlaki Gazeteciliğin Kuruluşu ve Eleştirisi, Fırat Genç (çev). Dost Kitabevi, Ankara
• Öksüz, Onur, (2005). “Kamuoyu Oluşum Sürecinde Basın Siyaset Etkileşiminin Etik Açıdan Değerlendirilmesi: Kıbrıs Müzakerelerinin Hürriyet Gazetesinin Sunumu”, Selçuk Üniversitesi İletişim Dergisi, C 3, S 4, s.55-56.U.C. ÖZGÖKER ve N SAĞIROĞLU Rekabetin Korunması Çerçevesinde Medya Alanında Yoğunlaşma
• Özek, Çetin (2000). “Kitle İletişim Özgürlükleri”, Oktay Uygun (der.), İnsan Hakları içinde, Yapı Kredi Yayınları,İstanbul, s.160-162
• Özgöker, Uğur (2008), Avrupa Birliği Rekabet Hukuku ve Politikası, Beta Yayınevi, İstanbul
• Özkan, Abdullah (2007). Medyada Tekelleşmenin Sakıncaları, Türk Asya Stratejik Araştırmalar Merkezi, İstanbul,
• Ttager, Robert ve Dona DICKERSON (2003), 21. Yüzyılda İfade Hürriyeti, A. Nuri Yurdusev (çev) Ankara: Liberal Düşünce Topluluğu
• Çaplı, Bülent ve Hakan TUNCEL, (2010), (der.) Televizyon Haberciliğinde Ankara Üniversitesi, s. 117, 120
• Yazıcı, Tolga, (2013). “Medya Mülkiyetine İlişkin Düzenlemeler ve Dünyadaki Örnekler Bağlamında Türkiye İçin Bir Medya Mülkiyeti Örneği”, Yayımlanmamış Doktora tezi, Maltepe Üniversitesi, İstanbul
• Yıldırım, Zeki (2012), “ Türkiye’de İfade ve Basın Özgürlüğü Sorunu; AB Uyum Sürecinde İfade ve Basın Özgürlüğü Alanında Yapılan Çalışmalar”. Erzincan Üniversitesi, Hukuk Fakültesi Dergisi C 16 S 1-2. s.54
• İlgili İnternet Adresleri
• http://ec.europa.eu/competition/cartels/cases/cases.html
• http://ec.europa.eu/competition/antitrust/cases/manual.html
• http://www.tasam.org/tr-TR/Icerik/646/medyada_tekellesmenin_sakincalari
• http://www.rtuk.org.tr/
• http://www.spk.gov.tr/
• http://www.rekabet.gov.trİletişim Çalışmaları Dergisi Sayı 9 Bahar 2016
• http://www.bddk.org.tr
• http://www.ihale.gov.tr