YAZILI BASINDA HABER SÖYLEMİ: 24 HAZİRAN 2018 CUMHURBAŞKANLIĞI VE MİLLETVEKİLİ SEÇİM HABERLERİNİN ÇÖZÜMLENMESİ

Yıl 2018, Cilt: 6 Sayı: 12, 13 - 42, 30.01.2019

Ahmet Güneş

Öz

Söylem kavramı zihinsel ve mantıksal düzlemde belirli
bir tutarlılığa sahip bir düşünme ve algılama biçiminin yazılı ve/veya sözlü
olarak ifade edilme şeklidir. Yazılı basındaki manşetlerde ve metinlerinde yer
alan söylemler, çeşitli dilsel ifadelerle farklı anlamlar oluşturularak
kullanılır. Bilgi ve iletişim teknolojilerindeki hızlı gelişmelerle birlikte
habercilik anlayışı ve yaklaşımları da çok büyük değişim ve dönüşüm içine
girmiştir. Habere daha hızlı ulaşılabilmesi sağlanmış, haberi güncelleme
olanakları gelişmiş ve toplumsal yaşam alanlarında daha derin etkiler
oluşturabilme, ilgi çekme, dikkat çekme ve kanaat değişikliği gibi olanaklar
sağlanmıştır.

Bu araştırmada yöntem olarak kullanılacak olan
eleştirel söylem analizi modeli dilbilimsel yöntemlerden faydalanarak dilsel
kullanımları belirli bir sistem dahilinde açıklamayı amaçlar. Ayrıca haber
metinlerindeki yüzeysel gerçekleri öznel bir şekilde yorumlamakla kalmayıp
görünmeyen ve yapı arkasındaki anlamları da ortaya çıkarmayı benimser.
Eleştirel söylem analizi haber metinlerindeki ideolojik unsurların seçilen dil
formları içerisine yerleştirildiği ve kolayca görünemeyeceği noktasından
hareket etmektedir.

Bu çalışmanın amacı, 24 Haziran 2018 Cumhurbaşkanlığı
ve Milletvekili Seçimlerinde örneklem olarak belirlenen Cumhuriyet, Sabah,
Sözcü ve Yeni Şafak gazetelerinde yer alan görsel ve yazılı haber metinlerinin
söylem analizini yapmaktır. Çalışmanın yürütülebilmesi için konuyla ilgili
haberler, Teun van Dijk’ın eleştirel söylem analizi modeli kullanılmıştır. Araştırma
kapsamında, seçimden bir gün öncesi, seçim günü ve seçimden bir gün sonrası örneklem
olarak belirlenmiş gazetelerde sürmanşet ve manşetlerde yer alan seçimlere ilişkin
haberler söylem analizine tabi tutularak seçimlerin gazetelerde ele alınış biçimi
ortaya konulmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Yazılı Basın, Haber, Söylem Analizi, Teun A. van Dijk

NEWS RELEASE IN WRITTEN PRESS: THE ANALYSIS OF THE PRESIDENCY OF JANUARY 24, 2018 AND NATIONAL CHOICE ELECTIONS

Öz

The concept of discourse is a way of expressing in a
written and / or verbal way a form of thinking and perception that has a
certain consistency in the mental and logical plane. The discourses in the
headlines and texts are used in various linguistic expressions with different
meanings. Along with the rapid developments in information and communication
technologies, the understanding of journalism and its approaches have also
entered into great changes and transformations. The news was provided to be
accessed more quickly, opportunities for news updates were developed, and
opportunities for deeper influence on social life areas, attracting attention,
attracting attention and changing opinions were provided.

The model of critical discourse analysis, which will
be used as a method in this research, aims to explain linguistic uses within a
certain system by making use of linguistic methods. In addition, it does not
only interpret the superficial truths in the news texts in a subjective way,
but also embodies the meaning behind the structure. Critical discourse analysis
is based on the fact that the ideological elements in news texts are embedded
in selected language forms and can not be easily seen.

The aim of this study is to analyze the discourse of
the visual and written news texts in Cumhuriyet, Sabah, Sözcü and Yeni Şafak
newspapers which are determined as sample in the Presidential and Parliamentary
Elections of 24 June 2018. For the work to be conducted, news on the topic was
used by Teun van Dijk's model of critical discourse analysis. Within the
concept of the research, the reports about the elections in the headlines and
headlines in the newspapers set as a sample one day before the election, one
day after the election and one day after the election were subjected to
discourse analysis and the way in which the elections were handled in the
newspapers.

Anahtar Kelimeler

Written Press, News, Discourse Analysis, Teun A. van Dijk

Kaynakça

• Büyükkantarcıoğlu, S. N. “Söylem İncelemelerinde Eleştirel Dilbilimsel Boyut: Eleştirel Söylem Çözümlemesi ve Ötesi”, Haberi Eleştirmek, Ed: Ömer Özer, Literatürk Yayınları, Konya, 2012.
• Doruk, Ö. “Disiplin Toplumu ve Haber Söylemi: Gökkuşağı Derneği’nce Yapılması Planlanan Yürüyüşün Engellenmesine İlişkin Haberlerin Çözümlenmesi”. Gümüşhane Üniversitesi, İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, Sayı: 1, Cilt: 2, ss: 106-132, 2013.
• Güngör, N. İletişim Kuramlar Yaklaşımlar. Siyasal Kitabevi, Ankara, 2013.
• İnal, A. “Yazılı Basın Haberlerinde Yapısal Yanlılık Sorunu”, Toplum ve Bilim, Sayı: 67, Ankara, 1995.
• İnal, A. Haberi Okumak, Temuçin Yayınları, İstanbul, 1996.
• Karaduman, S. “Eleştirel Söylem Çözümlemesinin Eleştirel Haber Araştırmalarına Katkısı ve Sunduğu Perspektif”, Maltepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, Güz, sayı: 4, cilt: 2, ss: 31-46, 2017.
• Özer, Ö. “Haber Söylemi: Türk-Yunan İlişkilerine Yönelik Haberlerin Türk Basınında Sunumu“, Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, Ankara, 1999.
• Özer, Ö. “İdeolojik Atmosferin Kapsama Alanı: Bozüyük Olaylarının Ortadoğu ve Ülkede Özgür Gündem Gazetelerinde Sunumu Örneğinde Haber Söyleminde Yapılan İdeolojik Üretime İlişkin Yeni Bir Çözümleme”, Türkiye'de Sivil İtaatsizlik Toplumsal Hareketler ve Basın (Der: E. Dağtaş). Ankara: Ütopya Yayınevi, s. 377–432, 2008.
• Özer, Ö. Haber Söylem İdeoloji, Eleştirel Haber Çözümlemeleri, Konya: Literatürk Yayınları, Konya, 2011.
• Özer, Ö. “Teun Adrian v. Dijk’ın Örneğinde Eleştirel Söylem Çözümlemesi”, İletişim Araştırmalarında Yöntemler (içinde), Literatürk Yayınları, Konya, 2015.
• Sözen, E. Söylem, Belirsizlik, Mübadele, Bilgi/Güç ve Refleksivite, İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Şeker, M. (2009). “Dağlıca Baskını Haberlerinin Söylemi”, Literatürk Yayınları, ss: 89-156, Konya, 1999.
• Ülkü, G. “Söylem Çözümlemesinde Yöntem Sorunu ve Van Dijk Yöntemi”, Haber Hakikat ve İktidar İlişkisi, Der: Ç. Dursun, Ankara: Elips Yayınları, Ankara, 2004.
• Van Dijk A. T. Bir Söylem Olarak Haberin Disiplinler Arası Çözümlenmesi. Ü. Atabek G. Ş. Atabek (Ed.). Medya Metinlerini Çözümlemek İçerik Göstergebilim ve Söylem Çözümleme Yöntemleri, Siyasal Kitabevi, Ankara, 2007.
• Van Dijk, A. T. “Söylem ve İdeoloji Çok Alanlı Bir Yaklaşım,” Çev: N. Ateş, Su Yayınları, İstanbul, 2004.
• Gazeteler
• Cumhuriyet Gazetesi, 23-25 Haziran 2018 nüshaları.
• Sabah Gazetesi 23-25 Haziran 2018 nüshaları.
• Sözcü Gazetesi, 23-25 Haziran 2018 nüshaları.
• Yeni Şafak Gazetesi, 23-25 Haziran 2018 nüshaları.