Kimya Eğitiminde Laboratuvar Güvenliği Kültürünün Yerleştirilmesi

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 1, 15 - 25, 30.06.2020

Mine Nazan Kerimak Öner

Öz

Kimya dersinin öğrencide bilimsel düşünme becerisini geliştirmede etkili olan dersler arasında yer alması sebebi ile bu dersin öğretimi sırasında laboratuvar çalışmalarının bulunması dersin amaçlarına ulaşmasında mutlak önem arz etmektedir. Laboratuvar çalışmaları ise içerebileceği çeşitli tehlikeler açısından dikkatle planlanması ve düzenlenmesi gereken uygulamalardır. Laboratuvarda öğrenme sürecinde yer alan öğretici çeşitli deneyleri gerçekleştirirken, gerekli önlemleri bilmek ve almakla yükümlüdür. Kimyasallar ile çalışılan tüm üniversite laboratuvarlarında, endüstri kuruluşlarında ve araştırma enstitülerinde çalışan personelin, laboratuvarda uygulanması gereken temel teknik emniyet kuralları hakkında bilgilendirilmesi ve gerekli eğitimlerinin tamamlanması zorunludur. Kurumun teknik emniyet kuralları paralelinde ve laboratuvar güvenliği özelinde bir sistemin oluşturulması ve yerleştirilmesi gerekmektedir. Temel laboratuvar güvenliği kuralları; Koruyucu donanımların seçimi ve kullanımı, kimyasallar ile çalışırken alınması gereken tedbirler, laboratuvar özelinde sıklıkla çalışılan işlemlerde korunma, kimyasallara özel önlemler, ilkyardım başlıkları altında toplanabilir. Laboratuvar güvenlik sisteminin kurulması ve uygulanması laboratuvar idari sorumlusu ve/veya laboratuvar öğreticisine aittir.
Güvenli çalışmanın en büyük düşmanı ise bazı yanlış alışkanlıklardır. İşe yeni başlayanlar, başlangıçta güvenli çalışmaya dikkat ederlerken deneyimleri artıkça güvenli çalışma kurallarını ihmal ettikleri gözlenmektedir. Laboratuvardaki öğreticinin birinci sorumluluğu mümkün olduğunca sağlığı bozacak ve kazalara neden olacak koşulları ortadan kaldırmaktır. Bunun için öğreticinin biyolojik, kimyasal, fiziksel etmenlerin içeriğini, iş kazalarında insanın ve ortamın etkisinin neler olduğu konusunda bilgi sahibi olması kaçınılmazdır. Öğreticinin, kazalar ve sağlıkla ilgili durumlar ortaya çıkmadan yapması gereken pek çok iş vardır. İletişim kurma, planlı hareket, güvenli hareket, laboratuvar kullanma yönergesi hazırlama, kontrol listeleri oluşturma bunlardan bazılarıdır. Laboratuvarlarda kullanılan maddelerin tehlikesini ve güvenlikle ilgili işaretlerini de bilmek gerekir. Bu işaretler evrensel nitelik taşırlar. Alınan bütün önlemlere rağmen laboratuvar ortamında istenmeyen durumlarla karşılaşmak mümkündür. İlk yardım, laboratuvar ortamında laboratuvar güvenliği programları çerçevesinde hazır ve düzgün olarak bulundurulmalıdır.
Bu çalışmada öğrencilerin laboratuvar güvenliğine bakış açılarının değerlendirilmesinin yapılması hedeflenmiştir. Bu amaçla; Laboratuvar Teknikleri dersini almış olan Kimya Teknolojisi Programı öğrencilerinden okullarındaki laboratuvar uygulamaları ile yaz stajları sırasındaki kimya laboratuvarı uygulamalarının karşılaştırılması istenmiştir. Ayrıca, okul ve staj alanlarındaki tutumlarının yine kendileri tarafından değerlendirilmesinin yapılması ve varsa tutum değişikliklerinin nedenlerinin belirtmesi istenmiştir. Çalışmada Laboratuvar Teknikleri dersini almış 55 adet Kocaeli Üniversitesi Köseköy Meslek Yüksekokulu Kimya Teknolojisi Programı birinci ve ikinci sınıf öğrencisi yer almıştır. Çalışmadaki veriler gözlemler, karşılıklı konuşmalar ve açık uçlu sorular kullanılarak elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kimya Eğitimi, Laboratuvar Güvenliği, Laboratuvar Güvenlik Kültürü, Laboratuvar Kuralları

Laboratory Safety Culture Placement in Chemistry Education

Öz

Chemistry course is one of the most effective ways to improve scientific thinking skills in the student. Therefore, it is of utmost importance that the laboratory studies during the course of this lesson reach the goals of the course. Laboratory studies are the applications that need to be carefully planned and regulated in terms of the various hazards they may contain. The lecturer involved in the learning process in the laboratory is obliged to know and take the necessary precautions while performing various experiments. Parallel to the technical safety rules of the institution, a system for laboratory safety must be established and installed. Establishment and implementation of the laboratory safety system belongs to the laboratory administrator. The worst enemy of working safely is some wrong habits. Newcomers are observed to be safe in the beginning, while their experience neglects safe working rules. The primary responsibility of the lecture in the laboratory is to disrupt the health as much as possible and to remove the conditions that would cause the accident. For this it is inevitable that the teacher has knowledge of the contents of biological, chemical and physical factors, and what is the effect of man and environment in work accidents. It is also necessary to know the danger of the substances used in the laboratories and the signs of safety. Despite all the precautions taken, it is possible to encounter unwanted situations in laboratory. In this study, it is aimed to evaluate the students' view of laboratory safety. For this purpose; It is requested that the students of the Chemistry Technology Program who have taken the course of Laboratory Techniques compares the laboratory practices of their schools with the chemistry laboratory practices of the summer internships. It is also desirable that the attitudes of school and internship areas be assessed by themselves, and if so, the reasons for the changes in their attitudes. A total of 50 students who have taken the Laboratory Techniques in Chemical Technologies Department of Köseköy Vocational School at Kocaeli University were included in this research. Observations, interviews and open-ended questions were used as the tool of data collection in this research. In addition, in this study presented, it was tried to determine by the document analysis which factors are frequently considered in terms of laboratory safety.

Anahtar Kelimeler

Chemistry Education, Laboratory Safety, Laboratory Safety Culture, Laboratory Rules

Kaynakça

• Referans1 Aydın, S., Diken, E. H., Yel, M., Yılmaz, M. (2011). Fen ve teknoloji ile biyoloji öğretmen adaylarının laboratuvar güvenliği hakkındaki bilgi düzeylerinin belirlenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(2), 583-604.
• Referans2 Ayas, A., Karamustafaoğlu, S., Sevim, S., Karamustafaoğlu, O. (2002). Genel kimya laboratuvar uygulamalarının öğrenci ve öğretim elemanı gözüyle değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23, 50-56.
• Referans3 Aydoğdu, C., Yardımcı, E. (2013). İlköğretin fen laboratuvarlarında meydana gelen kazalar ve öğretmenlerin geliştirebilecekleri davranış tarzları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 44, 52-60.
• Referans4 Deniz, V., Kalkan, M. E. (2016) Laboratuvar Kazaları, http://www.onlemdergisi.com.tr/kimyasal-sureclerin-kontrolu/ adresinden 27.02.2017 tarihinde alınmıştır.
• Referans5 Kerimak Öner, M. N. (2015). Laboratuvar teknikleri ders notları.
• Referans6 OSHA (2011). Laboratuvar güvenliği kılavuzu, http://www.osha.ov/ Publications /& laboratory /OSHA 3404 laboratory-safety-guidance.pdf
• Referans7 Tan, M., Temiz, B. K. (2003). Fen öğretiminde bilimsel süreç becerilerinin yeri ve önemi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(1), 89-101.