Değer Tipleri Ve Öznel İyi Oluş Arasındaki İlişkide Örgütsel Vatandaşlık Davranışının Aracılık Rolü

Yıl 2016, Cilt: 18 Sayı: 1, 1 - 22, 01.03.2016

Prof.Dr.Enver Özkalp Yard.Doç.Dr.Aytül Ayşe Özdemir Yard.Doç.Dr.Emin Cihan Duyan

Öz

Bu çalışmanın amacı değerler ile öznel iyi oluş arasındaki ilişkide örgütsel vatandaşlık davranışının aracılık rolünü incelemektir. Eskişehir ve Bursa’da havacılık, teknoloji ve otomotiv sektörlerinde faaliyet gösteren işletmelerde yapılan çalışmada anket yöntemi ile 145 çalışandan veri toplanmıştır. Yapılan analizde başarı, hazcılık, uyum, güvenlik, uyarılım, öz yönelim, iyilikseverlik, evrenselcilik değerlerinin hem örgütsel vatandaşlık davranışı hem de öznel iyi oluş ile aralarında pozitif yönde anlamlı bir ilişki ortaya çıkmıştır. Ayrıca başarı, güvenlik, öz-yönelim ve evrenselcilik ile öznel iyi oluş arasındaki ilişkide örgütsel vatandaşlık davranışının istatistiksel olarak anlamlı bir kısmi aracı etkisi olduğu tespit edilmiştir. Bunun yanında evrenselcilik, iyilikseverlik ve uyum değerleri ile öznel iyi oluş (ÖİO) arasındaki ilişkide örgütsel vatandaşlık davranışının (ÖVD) tam aracı etkisi bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Değerler, olumlu/olumsuz duygulanım, örgütsel vatandaşlık davranışı, öznel iyi oluş

Kaynakça

• Aktay, A. ve Ekşi, H. (2008). “Yönetici ve Öğretmen- lerin Değer Tercihleri İle Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”, İş Ahlakı Dergisi, 2(3): 19-65.
• Avey, J. B., Luthans, F., Smith, R. M. ve Palmer, N. F. (2010). “Impact of Positive Psychological Capital on Employee Well-Being Over Time”, Journal of Occupational Health Psychology, 15(1), pp.17-25.
• Aycan, Z., Kanungo, R., Mendonca, M., Yu, K., Del- ler, J., Stahl, G. ve Kurshid, A. (2000). “Impact of Culture on Human Resource Management Pra- ctices: A 10‐country Comparison”, Applied Psy- chology, 49 (1), 192-221.
• Aygün, Z. K. ve Imamoğlu, E. O. (2002). “Value Domains of Turkish Adults and University Stu- dents”, The Journal of Social Psychology, 142(3), pp.333-351.
• Bayazit, M., Aycan, Z., Aksoy, E., Göncü, A. ve Öz- tekin, T. (2006). “Leadership and Organizational Climate as Predictors of Contextual Performan- ce”, 26th International Conference of Applied Ps- ychology, Athena, Yunanistan.
• Baron, R. M. ve Kenny, D. A. (1986). “The Mode- rator-Mediator Variable Distinction in Social Ps- ychological Research: Conceptual, Strategic, and Statistical Considerations”, Journal of Personality and Social Psychology, 51, pp.1173-1182.
• Blau, P. (1964) Exchange and Power in Social Life, New York:Jossey-Bass.
• Bollen, K. A. ve Stine, R. (1990). “Direct and Indirect Effects: Classical and Bootstrap Estimates of Va- riability”, Sociological Methodology, 20, pp.115- 40.
• Bolak-Boratav, H. (2013). “Türkiye’de Kentlerde Ya- şayan Ergenlerin Değer ve Tutumları: Schwartz’ın Değer Kuramının ve Kağıtçıbaşı’nın Aile Deği- şim Modelinin Sınanması”, İnsan Gelişimi, Aile ve Kültür, (Ed.S.Bekman ve A. Aksu-Koç), İstan- bul: Koç Üniversitesi Yayınları, s.311-331.
• Borman, W.C. ve Motowidlo, S.H. (1993). “Expan- ding the Criterion Domain to Include Elements of Contexual Performance”, Personnel Selection in Organizations, (Ed. N. Schmitt ve W.C Bor- man), pp.71-98, San Francisco: Jossey Bass.
• Busseri, M. A. ve Sadava, S. W. (2013). “Subjective Well-Being as a Dynamic and Agentic System: Evidence from a Longitudinal Study”, Journal of Happiness Studies, 14(4), pp.1085-1112.
• Chan, D. (2001). “Method Effects of Positive Affecti- vity, Negative Affectivity, and Impression Mana- gement in Self-Reports of Work Attitudes”, Hu- man Performance, 14(1), pp.77-96.
• Cheung, G. W., ve Lau, R. S. (2008). “Testing Medi- ation and Suppression Effects of Latent Variables: Bootstrapping with Structural Equation Models”, Organizational Research Methods, 11(2), pp.296- 325.
• Chiaburu, D. S., Oh, I. S., Berry, C. M., Li, N. ve Gardner, R. G. (2011). “The Five-factor Model of Personality Traits and Organizational Citizens- hip Behaviors: A Meta-analysis”, Journal of App- lied Psychology, 96(6), 1140-1159.
• Chirkov, V., Ryan, R. M., Kim, Y.ve Kaplan, U. (2003). “Differentiating Autonomy From Indivi- dualism and Independence: A Self-Determination Theory Perspective on İnternalization of Cultural Orientations and Well-Being”, Journal of Perso- nality and Social Psychology, 84(1), 97-110.
• Cohen, A. ve Keren, D. (2008). “Individual Values And Social Exchange Variables Examining Their Relationship To And Mutual Effect on In-Role Performance And Organizational Citizenship Behavior”, Group & Organization Management, 33(4), pp.425-452.
• Cohen, A.ve Liu, Y. (2011). “Relationships between In-role Performance and Individual Values, Com- mitment, and Organizational Citizenship Beha- vior among Israeli teachers”. International Journal of Psychology, 46(4), 271-287.
• Coleman, V. I., ve Borman, W. C. (2000). “Investiga- ting the Underlying Structure of the Citizenship Performance Domain”, Human Resource Mana- gement Review, 10(1), pp.25-44.
• Cropanzano, R. James, K. ve Konovsky, M.A. (1993), “Dispositional Affectivity as a Predictor of Work Attitudes and Job Performance”, Journal of Orga- nizational Behavior, 14, pp.595-606.
• Çukur, C. S., De Guzman, M. R. T. ve Carlo, G. (2004). “Religiosity, Values, and Horizontal and Vertical Individualism-Collectivism: A Study of Turkey, the United States, and the Philippi- nes”, The Journal of Social Psychology, 144 (6), pp.613-634.
• Deci, E. L. ve Ryan, R. M. (2000). “The “What” and “Why” of Goal Pursuits: Human Needs and The Self-determination of Behavior”, Psychological Inquiry, 11 (4), 227-268.
• Demirutku, K. ve Sümer, N. (2010), “Temel Değer- lerin Ölçümü: Portre Değerler Anketinin Türkçe Uyarlaması”, Türk Psikoloji Yazıları, 25, pp.17-25.
• Diener, E. D., Emmons, R. A., Larsen, R. J. ve Grif- fin, S. (1985), “The Satisfaction with Life Scale”, Journal of Personality Assessment, 49(1), pp.71- 75.
• Diener, E. ve Emmons, R.A. (1984), “The Indepen- dence of Positive and Negative Affect”, Journal of Applied Psychology, 47, pp.1105-1117.
• Diener, E. ve Seligman, M. E. (2004), “Beyond Money toward an Economy of Well-being”, Psychological Science in the Public Interest, 5(1), pp.1-31.
• Diener, E., Oishi, S. ve Lucas, R. E. (2009), “Subje- ctive Well-Being: The Science of Happiness and Life Satisfaction”, Oxford Handbook of Positive Psychology, pp.163-173.
• Dirilen-Gümüş, O. (2009). “The Relationships between Culture, Values, Personality and Politi- cal Ideology: A Cross-Cultural Comparison (Tur- key-USA)”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Anka- ra : Ankara Universitesi.
• Erol-Korkmaz, H. T. (2010). “The Relationship of Categories of Work Events To Affective States and Attitudes in The Workplace: A Test of The Af- fective Events Theory”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Fikret Paşa, S., Kabasakal, H. ve Bodur, M. (2001). “Society, Organisations, and Leadership in Tur- key”, Applied Psychology, 50(4), pp.559-589.
• Fischer, R. ve Smith, P. B. (2006). “Who Cares about Justice? The Moderating Effect of Values on the link between Organisational Justice and Work Behaviour”, Applied Psychology, 55 (4), pp.541- 562.
• Gençöz, T. (2000), “Pozitif ve Negatif Duygu Ölçeği: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”, Türk Psikoloji Dergisi, 15(46), pp.19-26.
• Gouldner, A.W.: (1960) “The Norm of Reciprocity: A Preliminary Statement”, American Sociological Review, 25, pp.161-178.
• Gürbüz, S., Ayhan, Ö. ve Sert, M. (2014). “Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ve Örgütsel Bağlılık İliş- kisi: Türkiye’de Yapılan Araştırmalar Üzerinden Bir Meta Analizi”, İş ve İnsan Dergisi, 1(1), 3-20.
• Gürbüz, S. (2006). “Örgütsel Vatandaşlık Davranışı İle Duygusal Bağlılık Arasındaki İlişkilerin Be- lirlenmesine Yönelik Bir Araştırma”, Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(1): 48-75.
• Haslam, N., Whelan, J. ve Bastian, B. (2009). “Big Five Traits Mediate Associations Between Values and Subjective Well-Being”, Personality and Indi- vidual Differences, 46(1), pp.40-42.
• Ilies, R., Fulmer, I. S., Spitzmuller, M., & Johnson, M. D. (2009). “Personality and Citizenship Be- havior: The Mediating Role of Job Satisfaction”, Journal of Applied Psychology, 94(4), pp.945-959.
• Kasser, T. ve Ryan, R. M. (1993), “A Dark Side of the American Dream: Correlates of Financial Success as a Central Life Aspiration”, Journal of Persona- lity and Social Psychology, 65(2), pp.410-422.
• Kitayama, S.ve Markus, H. R. (2000). “The Pursuit of Happiness and The Realization of Sympathy: Cultural Patterns of Self, Social Relations, and Well-being”, Culture and Subjective Well-Being, (Ed: E. Diener, E. Suh), pp.113-161, USA:MIT Press.
• Köker, S. (1991), “Normal ve Sorunlu Ergenlerin Ya- şam Doyumu Düzeylerinin Karşılaştırılması”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: An- kara Üniversitesi.
• Lam, S. S., Schaubroeck, J. ve Aryee, S. (2002). “Re- lationship between Organizational Justice and Employee Work Outcomes: A Cross‐National Study”, Journal of Organizational Behavior, 23(1), pp.1-18.
• Liu, Y. ve Cohen, A. (2010). “Values, Commitment, and OCB among Chinese Employees”, Interna- tional Journal of Intercultural Relations, 34(5), pp.493-506.
• Luthans, F., Luthans, K. W. ve Luthans, B. C. (2004). “Positive Psychological Capital: Going Beyond Human and Social Capital”, Business Horizons, 47, pp.45–50.
• Mallinckrodt, B., Abraham, W.T., Wei, M., ve Rus- sell, D.W. (2006). “Advances in Testing the Sta- tistical Significance of Mediation Effects Journal of Counseling Psychology” 53(3), pp. 372–378.
• Malka, A., & Chatman, J. A. (2003). Intrinsic and Extrinsic Orientations as Moderators of the Effe- ct of Annual Income on Subjective Well-being: A Longitudinal Study”, Personality and Social Psy- chology Bulletin, 29, pp.737–746.
• Oishi, S., Diener, E., Suh, E. ve Lucas, R. E. (1999). “Value as a Moderator in Subjective Well‐being”, Journal of Personality, 67 (1), pp.157-184.
• Organ, D.W. (1988). Organizational Citizenship Behavior: The Good Soldier Syndrome, USA: Lexington Books.
• Özdemir, A. A. (2013). “Değer Tipleri ve Öznel İyi Oluş Boyutları Arasındaki İlişkinin İncelenme- si”, Örgütsel Davranış Kongresi, 7-8 Kasım 2014, Melikşah Üniversitesi, Kayseri.
• Özdevecioğlu, M. (2003). “Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ile Üniversite Öğrencilerinin Bazı Demografik Özellikleri ve Akademik Başarıları Arasındaki İlişkinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma”, Erciyes Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 20, pp.117-35.
• Özler, D. E. (2010). Örgütsel Davranışta Güncel Ko- nular, Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Penner, L. A., Midili, A. R., ve Kegelmeyer, J. (1997). “Beyond job attitudes: A personality and social psychology perspective on the causes of organiza- tional citizenship behavior”, Human Performan- ce, 10(2), pp.111-131.
• Podsakoff P.M. ve MacKenzie, S.B. (1994). “Orga- nizational Citizenship Behaviors and Sales Unit Effectiveness”, Journal of Marketing Research, August, 351, pp.351-363.
• Podsakoff, P.M., MacKenzie, S.B. ve Hui, C. (1993). “Organizational Citizenship Behaviors as Deter- minants of Managerial Evaluations of Employee Performance: A Review and Suggestions for Fu- ture Research”. İçinde G.R. Ferris ve K.M. Row- land (Eds.), Research in Personnel and Human Resources Management, 11, pp. 1-40, Greenwich, CT.: JAI Pres.
• Rioux, S. M. ve Penner, L. A. (2001). “The Causes of Organizational Citizenship Behavior: A motiva- tional Analysis”, Journal of Applied Psychology, 86(6), pp.1306-1314.
• Roccas, S., Sagiv, L., Schwartz, S. H. ve Knafo, A. (2002), “The Big Five Personality Factors and Personal Values”, Personality and Social Psycho- logy Bulletin, 28(6), pp.789-801.
• Rohan, M. J. (2000). “A Rose by Any Name? The Va- lues Construct”, Personality and Social Psycho- logy Review, 4(3), pp.255-277.
• Russell, J. E. (2008). “Promoting subjective well-be- ing at work”, Journal of Career Assessment, 16(1), 117-131.
• Ryan, R. M. ve Deci, E. L. (2000), “Self-determina- tion Theory and the Facilitation of Intrinsic Mo- tivation, Social Development, and Well-being”, American Psychologist, 55(1), pp.68-78.
• Sagiv, L. ve Schwartz, S. H. (2000), “Value Priorities and Subjective Well-being: Direct Relations and Congruity Effects”, European Journal of Social Psychology, 30(2), pp.177-198.
• Sheldon, K. M. ve Hoon, T. H. (2007). “The Mul- tiple Determination of Well-being: Independent Effects of Positive Traits, Needs, Goals, Selves, Social Supports, and Cultural Contexts”, Journal of Happiness Studies, 8, pp.565–592.
• Sheldon, K. M. ve Lyubomirsky, S. (2006). “Achie- ving Sustainable Gains in Happiness: Change Your Actions, Not Your Circumstances, Journal of Happiness Studies, 7, pp.55–86.
• Sheldon, K. M. Ve Kasser, T. (1998). “Pursuing Per- sonal Goals: Skills Enable Progress, but not All Progress is Beneficial. Personality and Social Psy- chology Bulletin, 24(12), pp.1319-1331.
• Schwartz, S. H. (1992), “Universals in the Content and Structure of Values: Theoretical Advances and Empirical Tests in 20 Countries”, Advances in Experimental Social Psychology, 25(1), pp.1- 65.
• Schwartz, S. H. ve Bardi, A. (2001). “Value Hierar- chies across Cultures Taking a Similarities Pers- pective”, Journal of Cross-Cultural Psychology, 32(3), pp.268-290.
• Schwartz, S. H. (2012). “An Overview of the Schwartz Theory of Basic Values”, Online Readings in Psy- chology and Culture, 2(1), 1-20.
• Schwartz, S. H. ve Huismans, S. (1995). “Value Prio- rities and Religiosity in Four Western Religions”, Social Psychology Quterly, pp.88-107.
• Shrout, P. E. ve Bolger, N. (2002). “Mediation in Ex- perimental and Nonexperimental Studies: New Procedures and Recommendations”, Psychologi- cal Methods, 7, pp.422-445.
• Torlak, O. ve Koç, U. (2007). “Materialistic Attitude as an Antecedent of Organizational Citizenship Behavior”, Management Research News, 30(8), pp.581-596.
• Van Dyne, L. ve Lepine, J.A. (1998). “Helping and Voice Extra-Rol Behavior: Evidence of Construct and Predictive Validity”, Academy of Manage- ment Journal, 41,pp.108-119.
• Watson, D., Clark, L.A. ve Tellegen, A. (1988), “De- velopment and Validation of Brief Measure of Positive and Negative Affect: The PANAS Sca- les”, Journal of Personality and Social Psychology, 54(6), pp.1063-1070.
• Weinstein, N. Ve Ryan, R. M. (2010). “When Helping Helps: Autonomous Motivation for Prosocial Be- havior and Its Influence on Well-Being for the Helper and Recipient. Journal of Personality and Social Psychology, 98(2), 222-244.
• Yener, M. ve Aykol, S. E. (2009). “Girişimcilik Değer- leri Ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Üzerine Bir Araştırma”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(1), pp.255-271.
• Yetim, U. (1993), “Life Satisfaction: A Study Based on the Organization of Personal Projects”, Social In- dicators Research, 29, pp.277-289.